قواعد تفسیری و قلب پاک؛ موانع تفسیر به رای/ داعش به قرآن پشت کرده است
گروه اندیشه: حجت‌الاسلام جزایری معتقد است قواعد تفسیری و قلب سلیم مانع از تفسیر به رای است. وی اولین مرحله از قلب سلیم را عمل به تقوا و آخرین مرحله از آن را عصمت می‌داند. وی معتقد است جریان‌هایی نظیر داعش به قرآن پشت کرده‌اند.
حجت‌الاسلام و المسلمین حمید جزایری، عضو هئیت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم»، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به این پرسش که مراد قرآن از سهل کردن در آیه «وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ: و قطعا قرآن را براى پندآموزى آسان كردهايم پس آيا پندگيرندهاى هست» (قمر، 22) چیست؟ گفت: قرآن به عنوان کتاب وحی الهی و نشانه صداقت نبی اکرم(ص) به عنوان معجزه جاودان است. طبیعتا مخاطب قرآن ناس است و ناس یعنی توده مردم و هدف هدایت مردم است. در جاهای مختلفی به این نقش هدایت‌گری قرآن برای توده اشاره شده است. ما معجزه بودن و هدایت‌گری قرآن و نزول قرآن برای مردم و مخاطب قرار دادن مردم را با خطاب قرار دادن «یا ایها الناس» در قرآن بسیار داریم. این کار پیش فرضی دارد و آن این است که قرآن برای مردم در هر زمان مکانی و متناسب با هر توان فهمی قابل درک و فهم باشد و این خودش یکی از جلوه‌های اعجاز قرآن است. البته قرآن لایه‌های مختلفی دارد و محصور زمان نیست.
وی ادامه داد: وقتی امام معصوم(ع) به قرآن نگاه می‌کند، فهم و برداشت او با برداشت یک فقیه و مفسر بسیار بسیار متفاوت است و همین طور فهم فقیه و مفسر با مردم بسیار متفاوت است، به بیان دیگر قرآن دارای پیام‌های متعدد بوده و فهم آن لایه لایه است، اما این بدان معنا نیست که فهم آن برای مردم دست نیافتنی باشد، البته طبیعتی است که هر متنی برای درک صحیح شرایطی را می‌طلبد و چنین نیست که هر انسانی بدون آن شرایط و ضوابط بهره کامل و صحیح از قرآن را ببرد، بنابراین اساس پیام قرآن برای همه مردم از با سواد و بی‌سواد قابل فهم است، البته درجات فهم متفاوت است، کما اینکه شرایط، ضوابط، لوازم و قواعد فهم نیز باید مورد توجه باشد، تا انسان از تفسیر به رای در امان بماند.
جزایری در پاسخ به این پرسش که برخی از جریان‌ها ادعای رجوع به قرآن دارند، چه چیزی باعث می‌شود راه این برداشت‌ها بسته شود و ما این برداشت‌ها را باید با چه ملاکی بسنجیم؟ گفت: البته رجوع به قرآن واقعا رجوع به قرآن باشد که هدفی مطلوب و ایدئال است و تفکرات انحرافی مانند داعش و القاعده پشت به قرآن کرده‌اند و تعبیر بازگشت به قرآن برای ایشان غیر صحیح است.
عضو هئیت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» افزود: آنها مانند افرادی که در جنگ صفین قرآن را به نیزه‌ها زدند و در برابر حقانیت امام علی(ع) ایستادند. خود قرآن این مسئله را گوشزد کرده و فرموده است برخی آیات از متشابهات هستند و افرادی که در قلبشان مرض، درد و آسیب هست، از آن تعابیر و آیات برای فهم خطای خودشان سوءاستفاده می‌کنند و سوء استفاده از آیات قرآن و مبارزه با قرآن مطلب تازه‌ای نیست و خود قرآن نیز به آن تصریح کرده است.
جزایری تصریح کرد: نبی اکرم(ص) در روایاتی که از فریقین نقل شده است، می‌فرمایند: «من فسر القرآن برأیه فلیتبواء مقعده من النار» یعنی کسی که تفسیر به رای کند، جایش دوزخ و آتش است. پس معلوم می‌شود از همان موقع پیامبر پیش‌بینی می‌کرد افراد و جریان‌های انحرافی به نام قرآن بخواهند راه خطا را بروند. معیار قضاوت هم بسیار آسان است و قواعد تفسیر قرآن در لایه‌های اولیه باید مبتنی باشد بر قواعد عقلایی محاوره، استفاده از خود آیات مبارکه قرآن و روایات تفسیری که در ذیل آیات آمده است.
وی ادامه داد: با استفاده از این سه اهرم و قصد خالص از انحراف مصون خواهیم بود. قرآن در جاهایی تصریح می‌کند که شفا است برای کسانی که دنبال هدایت هستند، اما مثال‌های قرآن موجب ضلالت است، برای کسانی که به دنبال هدایت از قرآن نیستند و خود قرآن هم تصریح می‌کند که نورانیت قرآن منوط به این است که قلب انسان قلب سلیم و پاک باشد. مشکلی که در جریان‌های انحرافی از قدیم تا کنون وجود داشته است، این است که ایشان با قلب ناپاک و با نیت انحرافی خود را به این کتاب مقدس وارد می‌کنند و در مقام این هستند که تفکر و دیدگاه خود را در آیات مبارکه قرآن تحلیل بکنند و احیانا مطالبی که با روح و الفاظ قرآن از آن دور است با لطایف الحیلی به قرآن ببندند و امیدواریم ما با قلب سلیم و استفاده از قواعد تفسیری از این خطاها دور باشیم.
عضو هئیت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» در پاسخ به این پرسش که مراد از قلب سلیم که در آیه «إِذْ جَاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ: آنگاه كه با دلى پاك به [پيشگاه] پروردگارش آمد» (صافات، 84) نیز آمده است، چیست؟ گفت: خود قلب سلیم هم طبیعتا مراتبی دارد اما کف و اساس و پایه قلب سلیم این است که انسانی باشد که دارای تقوا باشد و خود را عبد خدا دانسته و در مقام فهم کلام خدا باشد و قبل و بیش از آنچه برای فهم، فکر و نظر خود اعتبار قائل است، دنبال این باشد که خداوند متعال و رسولان خدا چه مسیری را برای انسان طراحی کرده‌اند و انسان در مقام فهم تکلیف و وظیفه خود باشد و این کف مقام قلب سلیم است و سلامت قلب مراتب بالاتری دارد و تا مرحله عصمت، افراد محدودی به آن درجات می‌رسند.
وی ادامه داد: وقتی امام معصوم(ع) به قرآن نگاه می‌کند، فهم و برداشت او با برداشت یک فقیه و مفسر بسیار بسیار متفاوت است و همین طور فهم فقیه و مفسر با مردم بسیار متفاوت است، به بیان دیگر قرآن دارای پیام‌های متعدد بوده و فهم آن لایه لایه است، اما این بدان معنا نیست که فهم آن برای مردم دست نیافتنی باشد، البته طبیعتی است که هر متنی برای درک صحیح شرایطی را می‌طلبد و چنین نیست که هر انسانی بدون آن شرایط و ضوابط بهره کامل و صحیح از قرآن را ببرد، بنابراین اساس پیام قرآن برای همه مردم از با سواد و بی‌سواد قابل فهم است، البته درجات فهم متفاوت است، کما اینکه شرایط، ضوابط، لوازم و قواعد فهم نیز باید مورد توجه باشد، تا انسان از تفسیر به رای در امان بماند.
جزایری در پاسخ به این پرسش که برخی از جریان‌ها ادعای رجوع به قرآن دارند، چه چیزی باعث می‌شود راه این برداشت‌ها بسته شود و ما این برداشت‌ها را باید با چه ملاکی بسنجیم؟ گفت: البته رجوع به قرآن واقعا رجوع به قرآن باشد که هدفی مطلوب و ایدئال است و تفکرات انحرافی مانند داعش و القاعده پشت به قرآن کرده‌اند و تعبیر بازگشت به قرآن برای ایشان غیر صحیح است.
عضو هئیت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» افزود: آنها مانند افرادی که در جنگ صفین قرآن را به نیزه‌ها زدند و در برابر حقانیت امام علی(ع) ایستادند. خود قرآن این مسئله را گوشزد کرده و فرموده است برخی آیات از متشابهات هستند و افرادی که در قلبشان مرض، درد و آسیب هست، از آن تعابیر و آیات برای فهم خطای خودشان سوءاستفاده می‌کنند و سوء استفاده از آیات قرآن و مبارزه با قرآن مطلب تازه‌ای نیست و خود قرآن نیز به آن تصریح کرده است.
جزایری تصریح کرد: نبی اکرم(ص) در روایاتی که از فریقین نقل شده است، می‌فرمایند: «من فسر القرآن برأیه فلیتبواء مقعده من النار» یعنی کسی که تفسیر به رای کند، جایش دوزخ و آتش است. پس معلوم می‌شود از همان موقع پیامبر پیش‌بینی می‌کرد افراد و جریان‌های انحرافی به نام قرآن بخواهند راه خطا را بروند. معیار قضاوت هم بسیار آسان است و قواعد تفسیر قرآن در لایه‌های اولیه باید مبتنی باشد بر قواعد عقلایی محاوره، استفاده از خود آیات مبارکه قرآن و روایات تفسیری که در ذیل آیات آمده است.
وی ادامه داد: با استفاده از این سه اهرم و قصد خالص از انحراف مصون خواهیم بود. قرآن در جاهایی تصریح می‌کند که شفا است برای کسانی که دنبال هدایت هستند، اما مثال‌های قرآن موجب ضلالت است، برای کسانی که به دنبال هدایت از قرآن نیستند و خود قرآن هم تصریح می‌کند که نورانیت قرآن منوط به این است که قلب انسان قلب سلیم و پاک باشد. مشکلی که در جریان‌های انحرافی از قدیم تا کنون وجود داشته است، این است که ایشان با قلب ناپاک و با نیت انحرافی خود را به این کتاب مقدس وارد می‌کنند و در مقام این هستند که تفکر و دیدگاه خود را در آیات مبارکه قرآن تحلیل بکنند و احیانا مطالبی که با روح و الفاظ قرآن از آن دور است با لطایف الحیلی به قرآن ببندند و امیدواریم ما با قلب سلیم و استفاده از قواعد تفسیری از این خطاها دور باشیم.
عضو هئیت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» در پاسخ به این پرسش که مراد از قلب سلیم که در آیه «إِذْ جَاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ: آنگاه كه با دلى پاك به [پيشگاه] پروردگارش آمد» (صافات، 84) نیز آمده است، چیست؟ گفت: خود قلب سلیم هم طبیعتا مراتبی دارد اما کف و اساس و پایه قلب سلیم این است که انسانی باشد که دارای تقوا باشد و خود را عبد خدا دانسته و در مقام فهم کلام خدا باشد و قبل و بیش از آنچه برای فهم، فکر و نظر خود اعتبار قائل است، دنبال این باشد که خداوند متعال و رسولان خدا چه مسیری را برای انسان طراحی کرده‌اند و انسان در مقام فهم تکلیف و وظیفه خود باشد و این کف مقام قلب سلیم است و سلامت قلب مراتب بالاتری دارد و تا مرحله عصمت، افراد محدودی به آن درجات می‌رسند.
حمید موسوی
| 
۱۳۹۶/۰۳/۳۱ - ۱۶:۰۸
پاسخ
بسیار مفید بود 
