بیشتر شعرهای حافظ در خصوص عید فطر جنبه کنایی و استعاری دارد
گروه فرهنگی: یک استاد ادبیات فارسی عنوان کرد: اشعار حافظ دارای جنبه‌های ایهامی در معانی و الفاظ است و بیان وجود نگاه رمضان گریزانه و عشرت‌جویانه در اشعار حافظ درست نیست، بیشتر شعرهای حافظ در خصوص عید فطر و رمضان به جنبه‌های کنایی و استعاری توجه دارد.
محمدرضا راشد محصل، استاد ادبيات دانشگاه فردوسی مشهد در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی در خصوص جایگاه عید فطر در اشعار شاعران پارسی، با اشاره به کمرنگ شدن سروده‌هایی با مضمون عید فطر در اشعار شاعران معاصر، افزود: به دلیل تغییر و محدودیت در حوزه‌های ادبی و تفاوت دید شاعران در موضوعات، بیشتر اشعار شاعران امروز با مضمون اجتماعی است.
بیشتر شعرهای حافظ در خصوص عید فطر جنبه کنایی و استعاری دارد
وی با اشاره به شعرحافظ، «ساقی بیار باده که ماه صیام رفت، در ده قدح که موسم ناموس و نام رفت»، اظهار کرد: اشعار حافظ دارای جنبه‌های ایهامی در معانی و الفاظ است و بیان وجود نگاه رمضان گریزانه و عشرت‌جویانه در اشعار حافظ درست نیست، بیشتر شعرهای حافظ در خصوص عید فطر و رمضان به جنبه‌های کنایی و استعاری توجه دارد و جنبه‌های شادخواری بیشتر در سروده‌های شاعران ستایشگر دیده می‌شود.
نخوردن و ننوشیدن در رمضان باعث پختگی انسان می‌شود
راشد محصل ادامه داد: ظاهر این شعر حافظ نشان دهنده این است که وی رمضان را مانع رسیدن به باده یا همان نوشیدنی می‌داند و حالا که رمضان رفته است بسیار احساس خوشی می‌کند و از ساقی می‌خواهد تا جام باده یا همان نوشیدنی را نزد او بیاورد، در حالی که این طور نیست وی نخوردن و ننوشیدن در رمضان را باعث پختگی انسان می‌داند.
این استاد ادبیات افزود: برخی، باده در شعر حافظ را باده‌ی معرفت حق دانسته‌اند و گفته‌اند، خواجه حافظ روزه‌ی ریایی را باعث اتلاف عمر می‌داند و می‌خواهد تا ساقی برایش آن معرفت و نور حقیقی را بیاورد.
نگاه عارفانه حافظ به رمضان و عید فطر
وی در ادامه گفته‌های خود با بیان اینکه خواجه حافظ نگاه عارفانه نیز نسبت به رمضان دارد، تصریح کرد: او روزه را یک مهمان بسیار معزز می‌خواند و از خود می‌خواهد تا قدر آن را بداند. چنانچه می‌گوید؛ «روزه هر چند که مهمان عزیز است ای دل، صحبتش موهبتی دان و شدن انعامی».
این استاد ادبیات فارسی با بیان اینکه عید سعید فطر از عمده‌ترین اعیاد مذهبی در بین مردم و شاعران است، عنوان کرد: از این رو در شعر شاعران گذشته اشارات بسیاری به عید فطر شده است که البته ممکن است در آثار شاعران ستایشگر شاهان، کمتر به این موضوع پرداخته شده باشد.
راشد محصل با اشاره به شعری از سنایی، «ای ماه صیام ار چه مرا خود خطری نیست، حقا که مرا همچو تو مهمان دگری نیست» افزود: در کلام سنایی، ماه رمضان، ماه عبودیت و بندگی و خود روزه نقش سپری در برابر آتش دوزخ را ایفا می‌کند و کوششی برای تمایل پیدا کردن مردم به روزه‌داری، عبرت‌اندوزی و نیکوکاری است.
وی ادامه داد: علاوه بر اینکه پرداختن شاعران به مضامین اخلاقی در اشعار خود پرداختند، از هلال ماه عید نیز صورت‌های خیال و ترکیب‌سازی‌های فراوان، چه به صورت استعاره و چه در قالب کنایه آورده‌اند، برای مثال در شعر خاقانی که می‌خوانیم، «عید است و پیش از صبح‌دم مژده به خمار آمده، بر چرخ دوش از جام جم یک نیمه دیدار آمده»، در این شعر هلال عید فطر به جام و یا نیمه جام تشبیه شده است، در شعر «کرده در آن خرم فضا صید گوزنان چند جا، شاخ گوزن اندر هوا اینک نگونسار آمده» از خاقانی نیز شاهد تشبیه بسیار زیبایی هستیم چرا که شاعر شاخ گوزن را به هلال ماه روز عید فطر تشبیه کرده است.
این استاد ادبیات فارسی با اشاره به «دیوان قائمیات» که به تازگی پیدا شده و بیشتر قصیده‌های آن مرتبط با امام دوازدهم(عج) است، افزود: در بیت «یا رب هلال است این پدیدار آمده، یا مه عید است بر بالای کوهسار آمده» در این دیوان، هلال عید فطر به ماهی تشبیه شده که در بالای کوهسار پیدا شده است و در مصرع دیگری در این دیوان با مضمون، «پیک روحانی است با لطف گوهربار آمده»، معنویت این هلال را به پیکی انسانی تشبیه نموده است.
