این رسم را از گذشتگان به یاد داریم؛ اگر تکه نانی بر روی زمین میافتاد هر فردی با هر قامتی خم میشد برای برداشتنش؛ در روزگار نه چندان دور هیچکس به خود اجازه نمیداد خردهها و باقیمانده اندک نان را با زبالههای خود همراه کند و بالاخره حرمتی که برای این برکت خدا قائل بودیم به ما اجازه اسراف را هم نمیداد.
اما امروزه مشاهده میشود که بهدلیل تفکیک نامناسب خردهنانها با زبالهها و یا ریختن آنها در مکانهای نامناسب برای پرندهها موجب کمارزش شدن این نعمت الهی شده است.
همچنین امروزه میبینیم ضایعات نان در اثر کیفیت و استفاده نامناسب آن در سطح خانوادهها، نسبتاً زیاد شده و در نتیجه دورریز و اسراف نان بیشتر شده است؛ به همین منظور خبرنگار ایکنا در صدد پاسخگویی به علت افزایش اسراف به ویژه نان در شهر تهران و اصلاح الگوی مصرف نظر کارشناسان و مسئولان، نانوایان و مردم را جویا شده که در ادامه به آن میپردازیم.
قناعت؛ مهمترین راهکار مقابله با اسراف
علی انتظاری، مدیر گروه جامعهشناسی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به اینکه اسراف موجب تولید فقر از نظر کم شدن منابع و احساس فقر که فراتر از خود فقر است میشود، گفت: نظام سرمایهداری موجب افزایش مصرف شده و کسانی که در تبلیغات سرمایهداری قرار میگیرند گرایش به مصرف پیدا میکنند و جهانیسازی سبک خاص فرهنگی را که گرایش به مصرف است را در جامعه نهادینه میکنند که متأسفانه رسانه داخلی نیز از آن مستثنی نیست.
وی فرهنگسازی را نقش مهم در مصرف صحیح بیان کرد و افزود: چنانچه از همان اوایل کودکی ارزشهای مغایر با قناعت از طریق تعلیم و تربیت و تبلیغات رسانهای در بین مردم نهادینه شود، میتواند نقش مهمی در کاهش اسراف در جامعه داشته باشد.
انتظاری با بیان اینکه تبلیغات رسانهای نقش مهمی در مصرفگرایی دارد، اظهار کرد: تبلیغات رسانهای داخلی و خارجی مردم را فقط به خرید و مصرف کردن دعوت میکنند و این در حالی است که باید در کنار آن قناعت و روش صحیح مصرف کردن نیز به مردم آموخته شود.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: تأکید بر مصرف از سوی تبلیغات رسانهای موجب ایجاد عطش خرید کاذب در مردم شده است که این امر موجب از بین رفتن منابع در درازمدت و ایجاد فقر نسبی برای آیندگان میشود.
تکبر؛ عامل مهم افزایش اسراف
حجتالاسلام والمسلمین علیاصغر آیتی، مدیر مرکز تخصصی نماز نیز در گفتوگو با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ با اشاره به آیه ۳۱ سوره اعراف که خداوند فرموده است «کُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ»، گفت: علت اسراف این است که انسان نعمتهای الهی را مال خود میداند و این تکبر موجب میشود انسان قدر نعمتهای الهی را نداند و در نتیجه اسراف کند.
وی با اشاره به اینکه اسلام مخالف آسایش و رفاه نیست، افزود: ترویج فرهنگ رفاهزدگی در سطح جامعه موجب میشود انسان از هر راهی کسب درآمد کند و در نتیجه این مال را در راهی خرج میکند که اجازه ندارد و این باعث افزایش اسراف در جامعه میشود.
حجتالاسلام آیتی با اشاره به اسراف نان در سطح جامعه، گفت: نان دارای برکت بوده و نانوایان در خوب پختن نان و مشتریان در نگهداری و درست مصرف کردن آن موظف هستند. ارزش و برکت این نعمت الهی باید حفظ شود؛ چنانچه امروزه شاهد آن هستیم حتی مصرفکنندگان نسبت به دورریز نان بیتوجهی میکنند و آن را در ظرف مواد زباله قرار میدهند؛ حتما باید ظرف نان با ظرف مواد زباله جدا باشد.
مدیر مرکز تخصصی نماز با اشاره به رابطه انفاق و اسراف، تأکید کرد: فرهنگسازی انفاق در جامعه میتواند در کاهش اسراف مؤثر باشد. به عنوان مثال اگر برای خود نانی میخریم که فقط نیمی از آن مورد مصرف ما است نیم دیگر آن را به یک فرد نیازمند بدهیم تا علاوه بر جلوگیری از اسراف یک عمل نیک نیز در کارنامه خود داشته باشیم.
نقش مهم تبلیغات رسانهای در آموزش صحیح مصرف نان
قاسم زراعتکار، رئیس اتحادیه نانوایان استان تهران نیز با بیان اینکه تبلیغات رسانهای نقش مهمی در آموزش صحیح مصرف نان دارند، به خبرنگار کانون نبأ گفت: یکی از دلایلی که مصرفکننده ارزش زیادی به نحوه مصرف درست نان قائل نشده و بهراحتی آنرا دور میریزد؛ قیمت ارزان نان است.
وی ادامه داد: همچنین کیفیت پایین آرد نیز خود عاملی است در اسراف نان. مثلا برخی از کارخانجات جهت غنی بودن آرد سنگک اقدام به افزودن مواد غنیزا به آرد میکنند که این خود موجب کاسته شدن کیفیت نان سنگک میشود.
کیفیت آرد؛ از عوامل مؤثر در بهبود کیفی نان
با توجه به گزارشی که از یکسری نانوایان از جمله سنگک، لواش و بربری جمعآوری شد میتوان نتیجه گرفت که کیفیت آرد نقش مؤثری در بهبود کیفی نان دارد.
این نانوایان در گفتوگو با ایکنا مطرح کردند: کیفیت پخت نان بستگی به کیفیت آرد دارد و در برخی مواقع که آرد باکیفیت در اختیار ما قرار میگیرد پخت نان باکیفیت داریم و در مواقعی که آرد با کیفیت پایین در اختیار داریم، کیفیت نان پایین میآید.
این نانواییها رضایت مشتری را رمز بقا در بازار رقابتی بیان کردند و گفتند: بالا و پایین بودن کیفیت نان موجب از دست دادن مشتریان میشود و چنانچه بخواهیم مشتری ثابت داشته باشیم باید آرد باکیفیتی در اختیار داشته باشیم.
شماری از شهروندان تهران نیز عدم آگاهی از نحوه نگهداری نان، عدم برنامهریزی صحیح در مصرف روزانه و نگران از عدم دسترسی به نان در زمانهای مختلف را عامل اصلی اسراف نان دانستند.
اما آنچه که از گزارشات مردمی میتوان نتیجه گرفت این است که اسراف داشتن یا نداشتن در مصرف نان را علاوه بر کیفیت نامناسب آن، میتوان به دو نسل قدیم و جدید تقسیم کرد چرا که در مصاحبه با افراد نسل قدیم مشخص شد بیشتر آن دسته از افرادی که ضایعات کمتر نان داشتند به قناعت توجه ویژهای داشتند و اسراف را یک امر ناپسند میپنداشتند و این در حالی است که در مصاحبه با نسل جدید مشخص شد بیشتر افرادی که ضایعات نان دارند به قناعت توجه نداشته و اسراف را یک امر عادی جلوه میدادند.
سخن آخر ...
رعایت سبک زندگی اسلامی نقش بسزایی در کاهش اسراف و در نتیجه پیشرفت کشور در تمامی جنبهها دارد و لازم است مسئولان و مردم اهتمام ویژهای جهت مقابله با اسراف داشته باشند تا بتوانیم فقر را از سطح کشور ریشهکن کرده و با حفظ ثروتهای ملی کشوری آباد و پیشرفته را به نسل آینده تحویل دهیم. در این میان احترام به سنتها و آیینهای زیبایی که از گذشتگان ما را به سبک زندگی اصیل رهنمون میکند؛ راهکاری برای حفظ اصالتها و بهرهگیری از ریلگذاری گذشتگان برای داشتن بهترینها است.
اعظم اسدپور