حجت‌الاسلام حشمتی در مصاحبه اختصاصی با ایکنا:
مسیر فعالیت‌های قرآنی باید اصلاح شود/ سالانه 500 میلیارد تومان برای امور قرآنی/ خاطره‌ای که فرزندان شهید منا رقم زدند
گروه فعالیت‌های قرآنی: معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از هزینه شدن رقم 500 میلیارد تومانی در طول سال در عرصه فعالیت‌های قرآنی سخن به میان آورد و نسبت به مساوی نبودن خروجی‌ها با این رقم هزینه‌شده، نقد داشت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، بخش اول گفت‌وگوی اختصاصی ایکنا با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طی هفته گذشته بر روی خروجی ایکنا قرار گرفت. گفت‌وگویی که بیشتر حول و حوش نمایشگاه قرآن و سند راهبردی توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی چرخید و البته برای اولین بار در مورد هزینه نمایشگاه بیست و پنجم جزئیاتی اعلام شد. بخش اول را اینجا ببینید.
معاون قرآنی وزیر ارشاد در بخش دوم و آخر این گفت‌وگو که کمی صمیمی‌تر از بخش اول است، به بیان برخی فعالیت‌های معاونت قرآن و عترت تا پایان سال پرداخته و در ادامه نیز به دفاع از عملکرد خود در این معاونت برآمده است.
حشمتی سپس به هزینه‌کرد رقمی بزرگ در عرصه فعالیت‌های قرآنی در طول سال اشاره کرده و خروجی فعالیت‌های قرآنی در جامعه را متناسب با این رقم ندانسته است. رقمی که به نظر می‌رسد تا به امروز کمتر در محافل قرآنی در مورد آن سخنی به میان آمده باشد و احتمال اینکه در روزهای آینده شاهد موضع‌گیری‌هایی در مورد آن باشیم نیز وجود دارد.
در ادامه مشروح بخش دوم این گفت‌وگو تقدیم نگاه مخاطبان ایکنا شده است.
مهم‌ترین فعالیت‌هایی که معاونت قرآن و عترت از بعد از نمایشگاه قرآن تا پایان سال در دست اجرا دارد چه برنامه‌ها و فعالیت‌هایی است؟
برنامه‌های معاونت دارای 9 سرفصل است که تا پایان سال اجرایی می‌شود، ما براساس سال 95 برنامه‌ها و طرح‌هایی را که به سازمان مدیریت و برنامه می‌دهیم، بودجه دریافت می‌کنیم، در واقع ذیل برنامه‌ها، بودجه پرداخت می‌شود. بخشی از این طرح‌ها مربوط به نمایشگاه قرآن و جشن رمضان بوده که طی سه ماهه اول سال برگزار شده است.
در سه ماهه‌های بعد و تا پایان سال که فصل بعدی کار ما هست، چند پروژه نسبتاً خوب در دست اجرا داریم. ما به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده‌ایم که حداقل در طول یک ماه یک برنامه برجسته و بزرگ در یکی از استان‌ها را شاهد باشیم. بر همین اساس، هفته‌های قرآن و عترت بخشی از این فعالیت‌ها هست. این هفته‌های قرآن و عترت امسال تقریباً در 15 استان کشور یعنی نیمی از کشور اجرا می‌شود. در این هفته‌ها به مدت یک هفته تمامی فعالیت‌های قرآنی هر استان تجمیع شده و در قالب نمایشگاه و همایش و ... به نمایش گذاشته می‌شود.
پروژه دیگر در دست اجرا جشنواره قرآنی آیات است که در دوره اول و دوم در دوره مدیریت جدید برگزار شده و در زمان معاون قبلی وزارت ارشاد دوره‌هایی از آن برگزار شده است. جشنواره آیات در 10 رشته فراخوان اعلام می‌کند و هنرمندان و تولیدکنندگان، آثار قرآنی خود را ارائه می‌کنند و مورد داوری قرار می‌گیرد که اتفاقاً هفته گذشته بخش رسانه و قرآن این جشنواره در استان مازندران برگزار شد.
در موضوع جشنواره آیات، مطلبی که قبلاً مطرح شده بود این بود که آثار تولید شده در این جشنواره تأمین کننده بخشی از محتوای نمایشگاه بین‌المللی قرآن باشد و اصلاً یکی از اهداف طراحی جشنواره آیات از ابتدا همین موضوع بود که البته چندان ملموس اجرا نشد، شما برنامه‌ای برای این کار دارید و قصد عملیاتی کردن این هدف جشنواره را دارید یا خیر؟
بله؛ یکی از تلاش‌های ما این خواهد بود که آثار تولید شده نه تنها جشنواره آیات، بلکه حتی هفته‌های قرآن و عترت را نیز به سمت نمایشگاه بین‌المللی قرآن در سال آینده سوق دهیم. این موضوعی است که پیگیر آن هستیم.
بخش زیادی از فعالیت‌های معاونت، معطوف به موسسات قرآنی است، تا پایان سال برنامه خاص و ویژه‌ای که متوجه موسسات شود را در دست اجرا دارید؟
در بحث موسسات، حمایت‌ها و کمک‌هایی را مد نظر خواهیم داشت، خصوصاً این حمایت‌ها متوجه موسساتی که فعالیت ملی دارند، خواهد بود. ما به موسساتی که فعالیت ملی دارند حمایت مداوم داریم. برای سایر موسسات نیز برنامه حمایتی داریم و این حمایت صورت می‌گیرد.
پیگیری کردن موضوع هیئت رسیدگی به امور موسسات و نهایی کردن و مشخص کردن وظایف دستگاه‌ها در حیطه موسسات بخش دیگری از فعالیت‌های ما تا پایان سال برای موسسات خواهد بود. بازسازی و بازیابی موسسات و بحث‌های آموزشی مربوط به آنها نیز در دستور کار است. ضمن اینکه آزمون سراسری حفظ را به عنوان یک برنامه ملی اثرگذار خواهیم داشت که در فصل مقرر و تا پایان سال برگزار می‌شود.
در حوزه تولید آثار و نرم‌افزارهای قرآنی و هنری نیز برنامه‌هایی را داریم. ما تلاش داریم تا در این راه سفارش‌هایی را انجام دهیم، در این زمینه سعی ما بر این است که براساس فراخوان و به صورت جشنواره‌های منطقه‌ای آثار تولیدی را دریافت کنیم. علاوه بر همه این فعالیت‌ها که گفته شد، کارهای متنوع دیگری همچون ارسال قرآن، نهج‌البلاغه و ... به مناطق محروم و نیازمند، به ارزش یک میلیارد تومان در سال نیز در نظر گرفته شده است.
سامانه جامع قرآنیان نیز از جمله برنامه‌های در دسترس است که در نمایشگاه تحویل داده شد و به صورت آزمایشی راه‌اندازی شد، این سامانه تا پایان سال تکمیل می‌شود تا به عنوان یک سامانه اثرگذار همه نهادها از آن استفاده کنند.
در زمینه کودک و نوجوان نیز چند طرح خوب دریافت کرده‌ایم که در حال پیگیری آنها هستیم، همچنین تولید چند فیلم کوتاه را در دستور کار داریم.
این فعالیت‌هایی که معرفی شد همه از محل سرفصل بودجه وزارت ارشاد است و ربطی به بودجه‌های شورای توسعه فرهنگ قرآنی ندارد. از محل بودجه این شورا نیز راه‌اندازی چند استودیو تخصصی صوت و تصویر را در دستور کار داریم. سه استودیو از این استودیوها در سال گذشته راه‌اندازی شد و امسال تلاش می‌شود تا سه استودیو دیگر راه‌اندازی شود. تولید فیلم و قصه‌های قرآنی نیز از محل این بودجه‌ها در نظر گرفته شده است ضمن اینکه طراحی نرم‌افزارهای موبایلی را نیز مد نظر قرار داده‌ایم.
چیزی کمتر از چهار سال است در معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد حضور دارید و در این عرصه مشغول خدمت هستید، با توجه به پایان کار دولت یازدهم، آیا کار انجام نشده خاصی مانده است یا نه و آیا از عملکرد خودتان در این مسئولیت که ادامه‌دار بودن آن هنوز معلوم نیست، راضی هستید و اصلاً چه نمره‌ای به عملکرد خودتان می‌دهید؟
خدا باید راضی باشد (با خنده) یک ثبات و آرامش در حوزه فعالیت‌های قرآنی معاونت و کمیسیون حاکم شد که این را به فال نیک می‌گیریم. این آرامش و ثبات ناشی از برنامه‌ریزی و تعقلی است که در این حوزه برقرار شده است. در حال حاضر تیم خوبی در حال خدمت کردن است و این محصول مدیریت دولت تدبیر و امید است که نشئت گرفته از ثبات است، می‌توانستیم شاهد تغییرات متعدد باشیم و همه چیز را تغییر دهیم، اما این بهتر است و همین خود یک دستاورد برای دولت محسوب می‌شود.
در حوزه قرآن، رویداد خیلی مهم که اتفاق افتاده است، این است که به تفکیک وظایف نهادهای قرآنی اندکی نزدیک شده و نزدیک‌تر می‌شویم، به اعتقاد من ابتکار این کار در دست ما بوده است. دلیل این ابتکار عمل نیز به خاطر جایگاه دولت بوده است، این به تنهایی دستاورد مهم و بابرکتی است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت.
برای اجرای برخی کارها مانعی ندارد، تعدادی از دستگاه‌ها به آن بپردازند، اما در بسیاری کارهای دیگر همچون سیاست‌گذاری و ... نباید همه ورود کنند. این استراتژی درست و منطقی است که بسیار خوب عمل شده است. در این حوزه دولت و وزراء کمک کرده‌اند تا به یک نگاه و فهم مشترک برسیم.
در زمینه گفتمانسازی قرآنی اما در اوایل راه هستیم و بسیار کار مهمی است که به اعتقاد من روی زمین مانده که باید ادبیات این کار را تولید کنیم.
در سند راهبردی توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی به این موضوع تأکید شده و به نظر می‌رسد دستگاه‌ها از این بعد اگر هم نخواهند در این زمینه کار کنند، سند آنها را ملزم به فعالیت می‌کند.
بله تأکید شده است، اما ما نسبت به آن بسیار عقب هستیم. فعالیت‌های قرآنی که در همه دستگاه‌ها صورت می‌گیرد همه در حوزه قرائت و حفظ است در حالی که گفتمانسازی ادبیات، کارشناسان و متخصصان خاص خود را می‌طلبد.
ممکن است یک قاری یا حافظ بسیار عالی تلاوت کنند، اما امکان دارد اهل گفتمان قرآنی نباشند، ما باید کاری کنیم که همان قاری و حافظ اهل توسعه فرهنگ قرآن شوند و آن را در جامعه نشر دهند. این موارد نیاز به آموزش و کارگاه‌های بسیار زیادی دارد.
کاری که ما حتماً باید در سال‌های آینده به آن برسیم استفاده از ابزار هنر و رسانه در انتقال مفاهیم قرآنی است. این یک رویکرد اساسی و اصلی همه نهادها باید باشد. در حوزه ما چون ابزار و معاونت‌های خاص آن را داریم، باید خاص‌تر باشد. اگر این کار صورت بگیرد با تولید 100 محصول یا 1000 محصول قرآنی به جایگاه مطلوبی خواهیم رسید. سینمای ما در حال حاضر از این جهت خالی است و این خلاء ناشی از خود آنها نیست، بلکه از ماست؛ چرا که اگر آنها سناریو و فیلم‌نامه خوب داشته باشند حتماً کار می‌کنند. تولید سناریو و فیلم نامه قرآنی می‌تواند از فعالیت‌های ما باشد.
در صحبت‌های خود از ثبات و آرامشی که با حضور شما در معاونت حاکم شد، اشاره کردید، از طرف دیگر به پایان دولت و معرفی کابینه جدید و در ادامه آن احتمال تغییر برخی معاون‌ها نزدیک می‌شویم، شما رایزنی و یا ابراز تمایلی برای حضور در این معاونت انجام داده‌اید تا ثبات حاکم شده ادامه داشته باشد و عدم ثبات احتمالی باعث ضربه زدن به فعالیت‌های قرآنی حداقل در این حوزه نشود؟
حضور شخص من مهم نیست و رویه باید حاکم باشد که حاکم است.
به هر حال حضور اشخاص در ثبات و آرامش می‌تواند تأثیرگذار باشد و تغییر افراد می‌تواند تا مدت خاصی فعالیت‌ها را راکد نگه دارد؟
تغییر هم می‌تواند صورت بگیرد، اما ثبات و آرامش برقرار بماند. شاید اگر فرد دیگری بیاید تغییرات جزئی در روش‌ها وجود داشته باشد وگرنه رویکرد همان خواهد بود. معمولاً دولت زمانی که یک خط مشی را ترسیم کرده همان را ادامه خواهد داد و حضور شخص مهم نیست.
به تغییر یا عدم تغییر در دولت جدید فکر کرده‌اید یا نه؟
اگر تمایل باشد من خواهم ماند و اگر تمایلی نباشد نیز حضور نخواهم داشت. به اعتقاد من ایجاد یک زمینه می‌تواند زمانبر باشد اما زمانی که زمینه‌ها ایجاد شود امکان تغییر زیاد وجود نخواهد داشت. با آمدن وزرای جدید قاعدتاً تغییراتی شاید صورت بگیرد اما خط مشی تغییر نخواهد کرد.
مهم‌ترین دستاورد خودتان را در مدت زمان حضور در معاونت چه چیزی می‌دانید؟
در برابر عظمت قرآن هیچ دستاوری برای خودم نمی‌توانم بشمرم و مدعی دستاورد شوم، اما در موضع خدمت فعالیت‌هایی صورت گرفته است.
مهم همین فعالیت‌ها هست، شما گُلِ کار خودتان را کدام فعالیت می‌دانید؟
آنچه ما در حوزه قرآن نیازمند هستیم، کمیّت فعالیت‌های قرآنی نیست، حتی اعتبار و کم و زیاد بودن آن هم مهم نیست، بلکه مهم راه است، راهی که درست تشخیص داده شود و منجر به فرهنگ قرآنی شود. اگر راه را درست انتخاب کنیم بقیه حل می‌شود.
من حساب کرده‌ام و اطلاع دارم که در طول یک سال حدود 500 میلیارد تومان در کشور در حوزه قرآن کریم هزینه می‌شود، اما غالب هزینه‌ها در زمینه مسابقات است، هر دستگاهی برای خود مسابقاتی را طراحی کرده است. ما به این موضوع نقد داریم، البته این فعالیت‌ها خوب است، اما منجر به فرهنگ قرآنی و توسعه آن نخواهد شد، من نمی‌گویم به این موضوع اِشکال وارد است؛ نخیر اما همین هم خروجی مساوی با هزینه‌کرد ندارد.
ما می‌توانیم با این 500 میلیارد تومان کارهای مختلف دیگری همچون تولید فیلم سینمایی انجام دهیم. تولید یک فیلم یک میلیارد تومانی گاهی از 100 مسابقه قرآن اثرگذارتر خواهد بود. میزان فروش گیشه‌ها نشان می‌دهد که یک فیلم سینمایی چقدر بیننده دارد در حالی که یک مسابقه به همان اندازه بیننده ندارد.
ما باید صرفه‌سنجی کنیم و ببینیم چه کاری به صرفه است، ما رسانه، هنر، فضای مجازی، جوانان و کودکان را در عرصه فعالیت‌های قرآنی را فراموش کرده‌ایم. این مهم‌ترین حرف اساسی من است، من بعد از 36 سال خدمت در دولت و بخش فرهنگی آن دریافته‌ام راهی که می‌رویم درست نیست و باید آن را اصلاح کنیم.
فعالیتی هم در این مدت در این مسیر انجام داده‌اید، یا در پایان دولت به این نتیجه رسیده‌اید؟
کار صورت گرفته است، اگر در این حوزه باقی بمانم راه را اصلاح خواهم کرد کما اینکه تاکنون نیز اصلاحاتی انجام داده‌ام. من هیچ هزینه‌ای نخواهم کرد مگر اینکه ابتدا اثرسنجی کرده باشم. به عنوان مثال یکی از کارهایی که انجام داده‌ایم طرح ملی تلاوت بوده است. ما از این طرح حمایت می‌کنیم، چرا؟ چون در این طرح 400 قاری کودک و نوجوان در حال یادگیری هستند و خروجی به مراتب مطلوبی دارد.
بسیاری مراجعه کردند که هزینه این طرح را به قاریان بزرگسال بدهیم تا فعالیت‌های دیگری انجام شود اما قبول نکردم. به این خاطر که اثرسنجی بر روی این طرح صورت گرفته و واقعاً اثرگذار است. برای فیلم و انیمیشن و هنرهایی از این دست نیز هزینه خواهم کرد و از آن نیز دفاع می‌کنم؛ چرا که این باید به فرهنگ تبدیل شود که برای هنر باید هزینه شود.
از طرح ملی تلاوت صحبت کردید، این طرح را شاید بتوان یکی از طرح‌هایی عنوان کرد که می‌تواند بعدها عنوان موفق‌ترین طرح معاونت را از تصاحب کند، اما همین طرح دارای مشکلاتی هست، که به نظر می‌رسد بیشتر اعتباری است تا مورد دیگر، سال گذشته از طرف مسئولان این طرح اعلام شد که برگزیدگان را به کشورهایی همچون هند یا آلمان اعزام می‌کنند تا هم طرح بین‌المللی شود و هم اینکه به تجربه کودکان حاضر در طرح افزوده شود، اما این کار صورت نگرفت.
این اعزام یا عدم اعزام برعهده خود موسسه مجری که یک موسسه خصوصی است، قرار دارد. ما تنها بخشی از حمایت‌ها را انجام می‌دهیم و بنا نیست صفر تا 100 حمایت برعهده ما باشد. ما تقویت می‌کنیم و اعتباراتی که تعهد داده‌ایم، انجام می‌دهیم، ما اعتقاد داریم که موسسات را باید تقویت کنیم تا خودشان بتوانند به پرواز در بیایند و روی پای خودشان بایستند.
در پایان سوال خاصی ندارم تنها درخواست بیان یک خاطره شیرین و یک خاطره تلخ از شما در طول سال‌های خدمت در عرصه فعالیت‌های قرآنی را داریم.
یکی از شیرین‌ترین و شاید شیرین‌ترین خاطره من در طی این سال‌ها در مورد یکی از شهدای فاجعه منا هست. بخش‌های مختلفی از دوستان کمک کردند و توانستیم برای خانواده یکی از شهدا قبل از سالگرد شهید، کلید یک خانه را تحویل خانواده آن شهید بدهیم تا در آن مستقر شوند. این خانواده مستقر شدند و من برای بازدید از آنها رفتم، زمانی که خوشحالی و خنده‌های بچه‌های آن شهید را مشاهده کردم از ته دل خوشحال شدم و خنده‌های آنها برای من بسیار دلنشین و زیبا بود، هیچ وقت صدای آن خنده‌های کودکانه و از ته دل آن بچه‌ها را از یاد نخواهم برد.
خاطره تلخ هم مربوط به این می‌شود که گاهی در جلسات مشاهده می‌کنم که مسئولان نهادهای قرآنی گاهی اوقات به اسم قرآن و با عنوان قرآن کارشان حتی به دعوا می‌کشد و این من را ناراحت می‌کند. تلخی این برخوردها همیشه در ذهن باقی می‌ماند، اینکه دو فرد قرآنی و مسئول در حضور دیگران منازعه کنند، قابل درک نیست. وقتی قرآن می‌فرماید «وَلا تَنازَعوا فَتَفشَلوا» چرا باید تنازع کنیم؟ این تنازع این احتمال را محتمل می‌کند که شاید نیت همان فرد برای قرآن نباشد.
در پایان، اگر صحبت یا مطلب خاصی باقی مانده است، بفرمائید.
جای هیچ صحبتی را باقی نگذاشتید (با خنده)، از شما و همه همکارانتان برای ترتیب دادن این گفت‌وگو تشکر می‌کنم و امیدوارم همیشه در کار خود موفق باشید.
معاون قرآنی وزیر ارشاد در بخش دوم و آخر این گفت‌وگو که کمی صمیمی‌تر از بخش اول است، به بیان برخی فعالیت‌های معاونت قرآن و عترت تا پایان سال پرداخته و در ادامه نیز به دفاع از عملکرد خود در این معاونت برآمده است.
حشمتی سپس به هزینه‌کرد رقمی بزرگ در عرصه فعالیت‌های قرآنی در طول سال اشاره کرده و خروجی فعالیت‌های قرآنی در جامعه را متناسب با این رقم ندانسته است. رقمی که به نظر می‌رسد تا به امروز کمتر در محافل قرآنی در مورد آن سخنی به میان آمده باشد و احتمال اینکه در روزهای آینده شاهد موضع‌گیری‌هایی در مورد آن باشیم نیز وجود دارد.
در ادامه مشروح بخش دوم این گفت‌وگو تقدیم نگاه مخاطبان ایکنا شده است.
مهم‌ترین فعالیت‌هایی که معاونت قرآن و عترت از بعد از نمایشگاه قرآن تا پایان سال در دست اجرا دارد چه برنامه‌ها و فعالیت‌هایی است؟
برنامه‌های معاونت دارای 9 سرفصل است که تا پایان سال اجرایی می‌شود، ما براساس سال 95 برنامه‌ها و طرح‌هایی را که به سازمان مدیریت و برنامه می‌دهیم، بودجه دریافت می‌کنیم، در واقع ذیل برنامه‌ها، بودجه پرداخت می‌شود. بخشی از این طرح‌ها مربوط به نمایشگاه قرآن و جشن رمضان بوده که طی سه ماهه اول سال برگزار شده است.
در سه ماهه‌های بعد و تا پایان سال که فصل بعدی کار ما هست، چند پروژه نسبتاً خوب در دست اجرا داریم. ما به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده‌ایم که حداقل در طول یک ماه یک برنامه برجسته و بزرگ در یکی از استان‌ها را شاهد باشیم. بر همین اساس، هفته‌های قرآن و عترت بخشی از این فعالیت‌ها هست. این هفته‌های قرآن و عترت امسال تقریباً در 15 استان کشور یعنی نیمی از کشور اجرا می‌شود. در این هفته‌ها به مدت یک هفته تمامی فعالیت‌های قرآنی هر استان تجمیع شده و در قالب نمایشگاه و همایش و ... به نمایش گذاشته می‌شود.
پروژه دیگر در دست اجرا جشنواره قرآنی آیات است که در دوره اول و دوم در دوره مدیریت جدید برگزار شده و در زمان معاون قبلی وزارت ارشاد دوره‌هایی از آن برگزار شده است. جشنواره آیات در 10 رشته فراخوان اعلام می‌کند و هنرمندان و تولیدکنندگان، آثار قرآنی خود را ارائه می‌کنند و مورد داوری قرار می‌گیرد که اتفاقاً هفته گذشته بخش رسانه و قرآن این جشنواره در استان مازندران برگزار شد.
در موضوع جشنواره آیات، مطلبی که قبلاً مطرح شده بود این بود که آثار تولید شده در این جشنواره تأمین کننده بخشی از محتوای نمایشگاه بین‌المللی قرآن باشد و اصلاً یکی از اهداف طراحی جشنواره آیات از ابتدا همین موضوع بود که البته چندان ملموس اجرا نشد، شما برنامه‌ای برای این کار دارید و قصد عملیاتی کردن این هدف جشنواره را دارید یا خیر؟
بله؛ یکی از تلاش‌های ما این خواهد بود که آثار تولید شده نه تنها جشنواره آیات، بلکه حتی هفته‌های قرآن و عترت را نیز به سمت نمایشگاه بین‌المللی قرآن در سال آینده سوق دهیم. این موضوعی است که پیگیر آن هستیم.
بخش زیادی از فعالیت‌های معاونت، معطوف به موسسات قرآنی است، تا پایان سال برنامه خاص و ویژه‌ای که متوجه موسسات شود را در دست اجرا دارید؟
در بحث موسسات، حمایت‌ها و کمک‌هایی را مد نظر خواهیم داشت، خصوصاً این حمایت‌ها متوجه موسساتی که فعالیت ملی دارند، خواهد بود. ما به موسساتی که فعالیت ملی دارند حمایت مداوم داریم. برای سایر موسسات نیز برنامه حمایتی داریم و این حمایت صورت می‌گیرد.
پیگیری کردن موضوع هیئت رسیدگی به امور موسسات و نهایی کردن و مشخص کردن وظایف دستگاه‌ها در حیطه موسسات بخش دیگری از فعالیت‌های ما تا پایان سال برای موسسات خواهد بود. بازسازی و بازیابی موسسات و بحث‌های آموزشی مربوط به آنها نیز در دستور کار است. ضمن اینکه آزمون سراسری حفظ را به عنوان یک برنامه ملی اثرگذار خواهیم داشت که در فصل مقرر و تا پایان سال برگزار می‌شود.
در حوزه تولید آثار و نرم‌افزارهای قرآنی و هنری نیز برنامه‌هایی را داریم. ما تلاش داریم تا در این راه سفارش‌هایی را انجام دهیم، در این زمینه سعی ما بر این است که براساس فراخوان و به صورت جشنواره‌های منطقه‌ای آثار تولیدی را دریافت کنیم. علاوه بر همه این فعالیت‌ها که گفته شد، کارهای متنوع دیگری همچون ارسال قرآن، نهج‌البلاغه و ... به مناطق محروم و نیازمند، به ارزش یک میلیارد تومان در سال نیز در نظر گرفته شده است.
سامانه جامع قرآنیان نیز از جمله برنامه‌های در دسترس است که در نمایشگاه تحویل داده شد و به صورت آزمایشی راه‌اندازی شد، این سامانه تا پایان سال تکمیل می‌شود تا به عنوان یک سامانه اثرگذار همه نهادها از آن استفاده کنند.
در زمینه کودک و نوجوان نیز چند طرح خوب دریافت کرده‌ایم که در حال پیگیری آنها هستیم، همچنین تولید چند فیلم کوتاه را در دستور کار داریم.
این فعالیت‌هایی که معرفی شد همه از محل سرفصل بودجه وزارت ارشاد است و ربطی به بودجه‌های شورای توسعه فرهنگ قرآنی ندارد. از محل بودجه این شورا نیز راه‌اندازی چند استودیو تخصصی صوت و تصویر را در دستور کار داریم. سه استودیو از این استودیوها در سال گذشته راه‌اندازی شد و امسال تلاش می‌شود تا سه استودیو دیگر راه‌اندازی شود. تولید فیلم و قصه‌های قرآنی نیز از محل این بودجه‌ها در نظر گرفته شده است ضمن اینکه طراحی نرم‌افزارهای موبایلی را نیز مد نظر قرار داده‌ایم.
چیزی کمتر از چهار سال است در معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد حضور دارید و در این عرصه مشغول خدمت هستید، با توجه به پایان کار دولت یازدهم، آیا کار انجام نشده خاصی مانده است یا نه و آیا از عملکرد خودتان در این مسئولیت که ادامه‌دار بودن آن هنوز معلوم نیست، راضی هستید و اصلاً چه نمره‌ای به عملکرد خودتان می‌دهید؟
خدا باید راضی باشد (با خنده) یک ثبات و آرامش در حوزه فعالیت‌های قرآنی معاونت و کمیسیون حاکم شد که این را به فال نیک می‌گیریم. این آرامش و ثبات ناشی از برنامه‌ریزی و تعقلی است که در این حوزه برقرار شده است. در حال حاضر تیم خوبی در حال خدمت کردن است و این محصول مدیریت دولت تدبیر و امید است که نشئت گرفته از ثبات است، می‌توانستیم شاهد تغییرات متعدد باشیم و همه چیز را تغییر دهیم، اما این بهتر است و همین خود یک دستاورد برای دولت محسوب می‌شود.
در حوزه قرآن، رویداد خیلی مهم که اتفاق افتاده است، این است که به تفکیک وظایف نهادهای قرآنی اندکی نزدیک شده و نزدیک‌تر می‌شویم، به اعتقاد من ابتکار این کار در دست ما بوده است. دلیل این ابتکار عمل نیز به خاطر جایگاه دولت بوده است، این به تنهایی دستاورد مهم و بابرکتی است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت.
برای اجرای برخی کارها مانعی ندارد، تعدادی از دستگاه‌ها به آن بپردازند، اما در بسیاری کارهای دیگر همچون سیاست‌گذاری و ... نباید همه ورود کنند. این استراتژی درست و منطقی است که بسیار خوب عمل شده است. در این حوزه دولت و وزراء کمک کرده‌اند تا به یک نگاه و فهم مشترک برسیم.
در زمینه گفتمانسازی قرآنی اما در اوایل راه هستیم و بسیار کار مهمی است که به اعتقاد من روی زمین مانده که باید ادبیات این کار را تولید کنیم.
در سند راهبردی توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی به این موضوع تأکید شده و به نظر می‌رسد دستگاه‌ها از این بعد اگر هم نخواهند در این زمینه کار کنند، سند آنها را ملزم به فعالیت می‌کند.
بله تأکید شده است، اما ما نسبت به آن بسیار عقب هستیم. فعالیت‌های قرآنی که در همه دستگاه‌ها صورت می‌گیرد همه در حوزه قرائت و حفظ است در حالی که گفتمانسازی ادبیات، کارشناسان و متخصصان خاص خود را می‌طلبد.
ممکن است یک قاری یا حافظ بسیار عالی تلاوت کنند، اما امکان دارد اهل گفتمان قرآنی نباشند، ما باید کاری کنیم که همان قاری و حافظ اهل توسعه فرهنگ قرآن شوند و آن را در جامعه نشر دهند. این موارد نیاز به آموزش و کارگاه‌های بسیار زیادی دارد.
کاری که ما حتماً باید در سال‌های آینده به آن برسیم استفاده از ابزار هنر و رسانه در انتقال مفاهیم قرآنی است. این یک رویکرد اساسی و اصلی همه نهادها باید باشد. در حوزه ما چون ابزار و معاونت‌های خاص آن را داریم، باید خاص‌تر باشد. اگر این کار صورت بگیرد با تولید 100 محصول یا 1000 محصول قرآنی به جایگاه مطلوبی خواهیم رسید. سینمای ما در حال حاضر از این جهت خالی است و این خلاء ناشی از خود آنها نیست، بلکه از ماست؛ چرا که اگر آنها سناریو و فیلم‌نامه خوب داشته باشند حتماً کار می‌کنند. تولید سناریو و فیلم نامه قرآنی می‌تواند از فعالیت‌های ما باشد.
در صحبت‌های خود از ثبات و آرامشی که با حضور شما در معاونت حاکم شد، اشاره کردید، از طرف دیگر به پایان دولت و معرفی کابینه جدید و در ادامه آن احتمال تغییر برخی معاون‌ها نزدیک می‌شویم، شما رایزنی و یا ابراز تمایلی برای حضور در این معاونت انجام داده‌اید تا ثبات حاکم شده ادامه داشته باشد و عدم ثبات احتمالی باعث ضربه زدن به فعالیت‌های قرآنی حداقل در این حوزه نشود؟
حضور شخص من مهم نیست و رویه باید حاکم باشد که حاکم است.
به هر حال حضور اشخاص در ثبات و آرامش می‌تواند تأثیرگذار باشد و تغییر افراد می‌تواند تا مدت خاصی فعالیت‌ها را راکد نگه دارد؟
تغییر هم می‌تواند صورت بگیرد، اما ثبات و آرامش برقرار بماند. شاید اگر فرد دیگری بیاید تغییرات جزئی در روش‌ها وجود داشته باشد وگرنه رویکرد همان خواهد بود. معمولاً دولت زمانی که یک خط مشی را ترسیم کرده همان را ادامه خواهد داد و حضور شخص مهم نیست.
به تغییر یا عدم تغییر در دولت جدید فکر کرده‌اید یا نه؟
اگر تمایل باشد من خواهم ماند و اگر تمایلی نباشد نیز حضور نخواهم داشت. به اعتقاد من ایجاد یک زمینه می‌تواند زمانبر باشد اما زمانی که زمینه‌ها ایجاد شود امکان تغییر زیاد وجود نخواهد داشت. با آمدن وزرای جدید قاعدتاً تغییراتی شاید صورت بگیرد اما خط مشی تغییر نخواهد کرد.
مهم‌ترین دستاورد خودتان را در مدت زمان حضور در معاونت چه چیزی می‌دانید؟
در برابر عظمت قرآن هیچ دستاوری برای خودم نمی‌توانم بشمرم و مدعی دستاورد شوم، اما در موضع خدمت فعالیت‌هایی صورت گرفته است.
مهم همین فعالیت‌ها هست، شما گُلِ کار خودتان را کدام فعالیت می‌دانید؟
آنچه ما در حوزه قرآن نیازمند هستیم، کمیّت فعالیت‌های قرآنی نیست، حتی اعتبار و کم و زیاد بودن آن هم مهم نیست، بلکه مهم راه است، راهی که درست تشخیص داده شود و منجر به فرهنگ قرآنی شود. اگر راه را درست انتخاب کنیم بقیه حل می‌شود.
من حساب کرده‌ام و اطلاع دارم که در طول یک سال حدود 500 میلیارد تومان در کشور در حوزه قرآن کریم هزینه می‌شود، اما غالب هزینه‌ها در زمینه مسابقات است، هر دستگاهی برای خود مسابقاتی را طراحی کرده است. ما به این موضوع نقد داریم، البته این فعالیت‌ها خوب است، اما منجر به فرهنگ قرآنی و توسعه آن نخواهد شد، من نمی‌گویم به این موضوع اِشکال وارد است؛ نخیر اما همین هم خروجی مساوی با هزینه‌کرد ندارد.
ما می‌توانیم با این 500 میلیارد تومان کارهای مختلف دیگری همچون تولید فیلم سینمایی انجام دهیم. تولید یک فیلم یک میلیارد تومانی گاهی از 100 مسابقه قرآن اثرگذارتر خواهد بود. میزان فروش گیشه‌ها نشان می‌دهد که یک فیلم سینمایی چقدر بیننده دارد در حالی که یک مسابقه به همان اندازه بیننده ندارد.
ما باید صرفه‌سنجی کنیم و ببینیم چه کاری به صرفه است، ما رسانه، هنر، فضای مجازی، جوانان و کودکان را در عرصه فعالیت‌های قرآنی را فراموش کرده‌ایم. این مهم‌ترین حرف اساسی من است، من بعد از 36 سال خدمت در دولت و بخش فرهنگی آن دریافته‌ام راهی که می‌رویم درست نیست و باید آن را اصلاح کنیم.
فعالیتی هم در این مدت در این مسیر انجام داده‌اید، یا در پایان دولت به این نتیجه رسیده‌اید؟
کار صورت گرفته است، اگر در این حوزه باقی بمانم راه را اصلاح خواهم کرد کما اینکه تاکنون نیز اصلاحاتی انجام داده‌ام. من هیچ هزینه‌ای نخواهم کرد مگر اینکه ابتدا اثرسنجی کرده باشم. به عنوان مثال یکی از کارهایی که انجام داده‌ایم طرح ملی تلاوت بوده است. ما از این طرح حمایت می‌کنیم، چرا؟ چون در این طرح 400 قاری کودک و نوجوان در حال یادگیری هستند و خروجی به مراتب مطلوبی دارد.
بسیاری مراجعه کردند که هزینه این طرح را به قاریان بزرگسال بدهیم تا فعالیت‌های دیگری انجام شود اما قبول نکردم. به این خاطر که اثرسنجی بر روی این طرح صورت گرفته و واقعاً اثرگذار است. برای فیلم و انیمیشن و هنرهایی از این دست نیز هزینه خواهم کرد و از آن نیز دفاع می‌کنم؛ چرا که این باید به فرهنگ تبدیل شود که برای هنر باید هزینه شود.
از طرح ملی تلاوت صحبت کردید، این طرح را شاید بتوان یکی از طرح‌هایی عنوان کرد که می‌تواند بعدها عنوان موفق‌ترین طرح معاونت را از تصاحب کند، اما همین طرح دارای مشکلاتی هست، که به نظر می‌رسد بیشتر اعتباری است تا مورد دیگر، سال گذشته از طرف مسئولان این طرح اعلام شد که برگزیدگان را به کشورهایی همچون هند یا آلمان اعزام می‌کنند تا هم طرح بین‌المللی شود و هم اینکه به تجربه کودکان حاضر در طرح افزوده شود، اما این کار صورت نگرفت.
این اعزام یا عدم اعزام برعهده خود موسسه مجری که یک موسسه خصوصی است، قرار دارد. ما تنها بخشی از حمایت‌ها را انجام می‌دهیم و بنا نیست صفر تا 100 حمایت برعهده ما باشد. ما تقویت می‌کنیم و اعتباراتی که تعهد داده‌ایم، انجام می‌دهیم، ما اعتقاد داریم که موسسات را باید تقویت کنیم تا خودشان بتوانند به پرواز در بیایند و روی پای خودشان بایستند.
در پایان سوال خاصی ندارم تنها درخواست بیان یک خاطره شیرین و یک خاطره تلخ از شما در طول سال‌های خدمت در عرصه فعالیت‌های قرآنی را داریم.
یکی از شیرین‌ترین و شاید شیرین‌ترین خاطره من در طی این سال‌ها در مورد یکی از شهدای فاجعه منا هست. بخش‌های مختلفی از دوستان کمک کردند و توانستیم برای خانواده یکی از شهدا قبل از سالگرد شهید، کلید یک خانه را تحویل خانواده آن شهید بدهیم تا در آن مستقر شوند. این خانواده مستقر شدند و من برای بازدید از آنها رفتم، زمانی که خوشحالی و خنده‌های بچه‌های آن شهید را مشاهده کردم از ته دل خوشحال شدم و خنده‌های آنها برای من بسیار دلنشین و زیبا بود، هیچ وقت صدای آن خنده‌های کودکانه و از ته دل آن بچه‌ها را از یاد نخواهم برد.
خاطره تلخ هم مربوط به این می‌شود که گاهی در جلسات مشاهده می‌کنم که مسئولان نهادهای قرآنی گاهی اوقات به اسم قرآن و با عنوان قرآن کارشان حتی به دعوا می‌کشد و این من را ناراحت می‌کند. تلخی این برخوردها همیشه در ذهن باقی می‌ماند، اینکه دو فرد قرآنی و مسئول در حضور دیگران منازعه کنند، قابل درک نیست. وقتی قرآن می‌فرماید «وَلا تَنازَعوا فَتَفشَلوا» چرا باید تنازع کنیم؟ این تنازع این احتمال را محتمل می‌کند که شاید نیت همان فرد برای قرآن نباشد.
در پایان، اگر صحبت یا مطلب خاصی باقی مانده است، بفرمائید.
جای هیچ صحبتی را باقی نگذاشتید (با خنده)، از شما و همه همکارانتان برای ترتیب دادن این گفت‌وگو تشکر می‌کنم و امیدوارم همیشه در کار خود موفق باشید.
مطالب مرتبط
این آسیب در کشور ما در همه عرصه ها نهادینه است که مدیران می آیند و می روند و هیچ وقت مورد ارزیابی و بازخواست در خصوص تصمیماتشان قرار نمی گیرند.
ای کاش می شد مناظره های بدون تعارف با مدیران در ابتدا و انتهای مسئولیتشان داشت. دوران مدیریت می تواند به مثابه نفحه ای در نظر گرفته شود که اغتنام فرصت بتوان کرد یا احتراق فرصت. و فی ایام دهرکم نفحات الا فتعرضوا لها. و اغتنموالفرص فانها تمر مر السحاب.
خدا از سر تقصیر هم بگذرد.