افشای انحطاط اخلاقی رژیم پهلوی بر صحنه تئاتر/ «روز عقیم»؛ عبارتی قرآنی است

حسین کیانی، نویسنده و کارگردان این نمایش در ابتدای این نشست با بیان اینکه تولید این نمایش نیز در راستای کارهای پیشین جستجو پیرامون برخی ابهامات تاریخی و منشأ شکل‌گیری بسیاری از پدیده‌های نوعاً ناگواری است که به وجود آمده است گفت: در «روز عقیم» به مقطعی از تاریخ معاصر که از جمله مهم‌ترین دوره‌های دگرگونی تاریخی است، اشاره داشته‌ایم؛ روزگاری در زمان رژیم منحط پهلوی که برخی ناهنجاری‌های اخلاقی و بزه‌های اجتماعی در آن به حد اعلای خود رسیده بود.

وی ادامه داد: «قلعه زاهدی»(شهر نو) از اماکنی بود که در دوره طاغوت محل تجمع بسیاری از افراد معلوم‌الحالی بود که متأسفانه دست به اقداماتی برخلاف عفت عمومی و هنجارهای اخلاقی جامعه می‌زدند که بازخوانی آنها در این عصر و زمان بسیار تأسف‌برانگیز است و براین اساس و در روایت نمایشی با محوریت سه شخصیت زنی که بنا به دلایلی از این قلعه فرار کرده‌اند، سعی در واکاوی و ریشه‌یابی بروز برخی از این پدیده های ناهنجار را داریم.

کیانی تصریح کرد: وظیفه هنر پرداختن به تمامی پدیده‌های اجتماعی چه تلخ و چه شیرین است؛ طرح مسئله‌ای که می‌تواند در پیشگاه مخاطب و از جمله مسئولان قرار گیرد تا هم به جلوگیری از ارتکاب مصادیقی از وجوه تلخ آن در شرایط فعلی منجر شود و هم بر تداوم برخی از مظاهر فرهنگی به صلاح و مورد وثوق جامعه صحه بگذارد.

وی  با اشاره به اینکه تحقیقاتش در زمینه نگارش نمایشنامه «روز عقیم» مبتنی بر مطالعات آزاد و کتابخانه‌ای بوده است گفت: خوشبختانه جامعه هنری البته نه به شکل چشم‌گیر اما جسته و گریخته به بررسی برخی از این ناهنجارهای اخلاقی و بزه‌های اجتماعی به‌ویژه در طول تاریخ معاصر توجه نشان داده که نمونه بارز آن را می‌توان در فیلمنامه «آئینه‌های روبرو» و نمایشنامه «ندبه» بهرام بیضایی، فیلم مستند کوتاه «قلعه» کارمان شیردل و رمان «طوطی» زکریا هاشمی مشاهده کرد اما به‌ویژه در دو دهه گذشته جای خالی پرداختن به این موضوعات بیش از پیش در عرصه فرهنگی و هنری ما احساس می‌شود.

کارگردان نمایش«مشروطه بانو» افزود: متأسفانه با وجود گذشته قریب به 4 دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، مجدد نیز گزارش‌هایی از مظاهر و مصادیق بی‌عفتی را در میان جامعه‌ای از زنان بزهکار شاهد هستیم که البته از آنجایی که دیگر به برکت حاکمیت نظام اسلامی خبری از مکان‌هایی همچون «قلعه زاهدی» نیست اما به هر حال و بنا به دلایلی مرتکب گناه شده و متأسفانه اقدام به مواردی همچون تن‌فروشی می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه «روز عقیم» را ابتدا برای موضوع زنان گورخواب به عنوان یکی  دیگر از مظاهر ناهنجاری فرهنگی و اجتماعی نوشت اما بنا به دلایلی موفق به تولید آن نشد تأکید کرد: با توجه به بامسمی بودن این عبارت، آن را به عنوان اسم نمایشنامه جدیدم انتخاب کردم و در وهله نخست با نگارش و تولید این نمایش سعی در ریشه‌یابی و دلایل بروز این رذیله اخلاقی پرداخته  تا در آینده در قالب نمایشنامه دیگر، موضوع را در روزگار کنونی مورد ارزیابی و بررسی قرار دهم.

کیانی در مورد وجه تسمیه نمایش خود به ارائه توضیح بیشتری پرداخت و گفت: «یوم عقیم» برگرفته از قرآن کریم و مشخصاً سوره مبارکه حج است؛ آنجا که خداوند از روز قیامت به نام «روز عقیم» یاد می‌کند؛ یعنی روزی که در آن افراد قادر به جبران گذشته خود نیستند؛ تصور می‌کنم با توجه به فضای حاکم بر نمایش و وصف حال زنانی که از قلعه زاهدی رانده شده و فرار کرده‌اند انتخاب این نام برای چنین نمایشی بسیار بجا و هوشمندانه باشد.

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به فضای حاکم بر زمان روایت این نمایش ممکن است امکان پرداختی صادقانه به مسئله در برهه‌ای از نمایش وجود نداشته باشد و به این دلیل چه تمهید نمایشی را در نظر گرفته‌اید گفت: نخستین چیزی که در فضای روایتی نمایش وجود ندارد پرداخت مستقیم به «قلعه زاهدی» است که هم به لحاظ لحن و گفتار و هم به لحاظ پوشش بازیگران باید به گونه‌ای عمل کنیم که آن حال و هوا را تداعی کند؛ لذا در فضای خارج از مکان مورد نظر و در شرایطی که سه زن شخصیت این نمایش از آنجا فرار کرده‌اند، سعی در روایتی قابل باور مخاطب داشتیم که در عین حال شأنیت اخلاقی و عرفی نیز در آن در نظر گرفته شود.

این کارگردان تئاتر نسبت به شرایط حاکم بر تئاتر کشور گله و شکایت کرد و گفت: متأسفانه در شرایطی که باید آثار تئاتری روشنگری جامعه را سرلوحه کار خود قرار دهند در شرایط فعلی با توجیه جلب رضایت مخاطب هم در عرصه تئاتر، هم در سینما و هم رسانه ملی شاهد تولید آثاری هستیم که غیرواقع‌بینانه به مسائل می‌پردازند؛ من از جمله نویسندگان و کارگردانان تئاتری هستیم که 60 درصد آثارم تاریخی است اما در کمال تأسف شاهد هستم به‌ویژه در عرصه نگارش‌های تاریخی و تولید نمایش براساس وقایع تاریخی جنبه‌های غیرواقع‌گرایانه بر نقل صادقانه تاریخ ارجحیت دارد که به قول یکی از دوستان این روند بیشتر از آنکه تاریخ‌نگاری باشد تاریخ‌انگاری است.

کیانی در پایان گفت: فهیمه امن‌زاده، شایسته ایرانی و الهه شه‌پرست به عنوان بازیگران این نمایش که چیزی حدود 45 شب اجرا خواهیم داشت معرفی می‌شوند که البته در شب‌هایی رؤیا میرعلمی، جایگزین الهه شه‌پرست خواهد شد.

در پایان این نشست هر یک از بازیگران این نمایش توضیحی در مورد ایفای نقش‌شان در این نمایش و تجربه همکاریی‌شان با حسین کیانی ارائه دادند.

یادآور می‌شود، نمایش «روز عقیم» به نویسندگی و کارگردانی حسین کیانی از فردا، اول مرداد در «تئاتر باران» به روی صحنه خواهد رفت.