محقق حوزه:
فضای مجازی پدیده‌ای ذاتا پلید نیست/ ضرورت ایجاد فضای آموزشی مجازی از سوی حوزه
گروه حوزه‌های علمیه: محقق و پژوهشگر حوزه علمیه با بیان اینکه فضای مجازی، پدیده ذاتا نجس و پلید نیست، از کم‌توجهی حوزه به این فضا برای ارائه آموزش به طلاب انتقاد کرد و گفت: وقتی به سایت آموزش مجازی حوزه علمیه مراجعه کنیم هیچ آموزشی در آن وجود ندارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام و المسلمین سیدحمیدرضا محمودزاده حسینی، محقق و پژوهشگر حوزه علمیه و رئیس پایگاه اینترنتی قرآنی «حم» امروز هفتم مردادماه در نشستی علمی در دانشگاه مجازی المصطفی(ص) گفت: ادیان مختلف در فرصت ایجاد شده در زمینه فضای مجازی بهره‌های گوناگونی از این فضا می‌برند که از اطلاع‌رسانی به عنوان رایج‌ترین و ساده‌ترین هدف تا آموزش و یادگیری را شامل می‌شود.
وی افزود: معرفی کلیساهای مختلف و فعال در دنیا از طریق اینترنت انجام می‌شود و این مراکز، خبرنامه و مطالب آموزشی و اطلاع‌رسانی ارایه می دهند و از این امکان به نحو فراوانی در حال استفاده هستند همچنین در درون اسلام نیز شاهد پخش مستقیم برنامه‌‌هایی از مسجدالحرام و مسجد النبی و عتبات مقدس شیعه در عراق و ایران و ... هستیم که امکان ارتباط مستقیم را برای پیروان ادیان فراهم کرده‌اند.
این محقق و پژوهشگر بیان کرد: تسهیل در به جا آوردن آئین‌ها و شکل‌گیری مراسم دینی یکی دیگر از بهره‌های ادیان از اینترنت است؛ مثلا یهودیان، یک آئین مذهبی دارند که مناجات و دعاهای خود را از طریق اینترنت می‌نویسند و متولیان امر آن را در آن دیواری که محل اجرای عبادت آنان است قرار می‌دهند لذا آئین‌ها و مناسک مجازی در دنیا رو به افزایش است و حتی برخی اتاق دعا در فضای مجازی ایجاد می‌کنند.
حسینی تصریح کرد: در فضای مجازی، محفل مذهبی شکل می‌گیرد و افراد دعا می‌خوانند و احساسات مذهبی خود را بروز و ظهور می‌دهند و یا حضور مجازی در مراسم تشییع و تدفین و ... و تسلی دادن به عزاداران و ... که سطح بالاتری از ابزار مجازی در بهره‌گیری دینی است.
وی افزود: انجمن کلیمیان و جامعه جهانی بهائیان و کلیساهای متعدد مجازی و کنیسه مجازی برای یهودیان در فضای مجازی شکل گرفته و به آموزش نماز و آداب و ادعیه خود می‌پردازند و حتی بخش های ویژه برای کودکان دارند و در اسلام نیز پایگاه‌های اینترنتی فراوانی از جمله پایگاه حرم حضرت معصومه(س)، امام رضا(ع) و ... داریم که به انتقال آموزه‌های دین اسلام می‌پردازند.
حسینی بیان کرد: در مرحله بالاتر خدمات مذهبی در تعامل با پیروان ادیان به صورت دوطرفه رخ می‌دهد که در مسیحیت بیشتر این تعاملات در قالب مشاوره است و خدمات روان‌شناسی و ... را با اهداف دینی ارائه می‌دهد و بزرگ‌ترین مرکز خدمات روان‌شناسی در کالیفرنیا دقیقا با اهداف دینی به طرح مباحث مشاوره می‌پردازد و در کشور ما نیز سایت تبیان این خدمت را در حال انجام دادن است.
این محقق و پژوهشگر تصریح کرد: در این فضا، انسان‌سازی و کادرسازی رخ می‌دهد و محصولی که خروجی این سطح است محصولی است که خودش می‌تواند منشا کادرسازی قرار گیرد لذا در دنیا بیشترین استفاده از این فرصت‌ها صورت می‌گیرد و حتی کلیمیان تحت عنوان آموزش زبان عبری، اهداف دینی را دنبال می‌کنند.
حسینی بیان کرد: مطالعه گروهی کتاب مقدس زیر نظر استاد و تالار گفت‌و‌گوهای دینی نیز از دیگر انواع استفاده‌های دینی از فضای مجازی است.
وی با طرح این سؤال که آیا ما در تشیع توانسته‌ایم از این ابزارها استفاده بهینه داشته باشیم؟ عنوان کرد: در آموزش‌های عمومی شاید کمتر به این مسئله توجه شده است که مخاطبان امروزی، یعنی جوانان خیلی حوصله حضور در دوره‌های آموزشی مدت‌دار ولو اینکه در انتها مدارکی هم به آنان داده شود را ندارند بنابراین باید آموزش‌های کوتاه مدت در فضای مجازی و به صورت پراکنده و مستمر ارائه شود که در این زمینه شاهد اقدامات جدی و اثربخشی در نهادهای دینی داخل کشور و شیعی نیستیم زیرا عمدتا آموزش‌های دانشگاهی است که افراد خاصی حضور دارند که مخاطب محدود است در حالی که مخاطب چندصد میلیونی برای این آموزه ها داریم.
وی افزود: خیلی از نهادها به زعم خود کار آموزشی دارند ولی استمرار در ارتباط با مخاطب و مدیریت فرد مخاطب را نداریم؛ لذا ما با حس کردن این خلأ، سامانه الکترونیکی «حم» را ایجاد کردیم که کار آن آموزش قرآن است؛ و از ابتدایی‌ترین آموزش‌های قرآنی که اصلاح حمد و سوره است (که حتی برخی ائمه جماعات ما هم گاهی در آن دچار اشتباه می‌شوند) شروع شده و تا روخوانی و روان‌خوانی و تجوید و ... تفسیر را در بر می‌گیرد. در این سامانه فرد قرائت می‌کند و صدای او گرفته شده و بازخورد به او داده می‌شود که فلان اشکالات را داشته است و باید اصلاح کند و گام به گام این آموزش انجام می‌شود.
حسنیی با بیان اینکه مردم با تلگرام زندگی می‌کنند، عنوان کرد: این سیستم الکترونیکی حم حتی در تلگرام هم ایجاد شده است و استمرار در آموزش از جمله ویژگی‌های این سیستم ارتباطی آموزشی است؛ امروز ما نیازمند این نوع آموزش‌ها هستیم.
این محقق تصریح کرد: در نظام حوزوی شرایط خوبی را در استفاده از شاهد نیستیم؛ به عنوان مثال در پایگاه رسمی آموزش مجازی حوزه علمیه قم هیچ آموزشی وجود ندارد البته در حوزه خواهران وضعیت بهتری را شاهد هستیم ولی شرایطی مناسب نیست.
وی تاکید کرد: برخی تصور می‌کنند نظام حوزوی محدودیت ها و شرایطی دارد که این نوع تحصیلات در آن اقتضاء ندارد در حالی که این مسیر باید با لوازم اصلی خود فراهم شود همان طور که دانشگاه مجازی المصطفی در این مسیر گام برداشته است.
وی با اشاره به مبانی آموزش دینی در فضای مجازی اظهار کرد: ما دینی عقلانی و برهانی داریم لذا در آموزش دین، باید مبنا را بر تعقل و فکر و تدبر قرار دهیم زیرا فضا، فضای انتخاب است و هر کسی محتوای خود را ارائه می‌دهد و این مخاطبان هستند که انتخاب می‌کنند و اتفاقا دینداری حقیقی نیز همین است.
حسینی بیان کرد: آموزش دین، مقطعی نیست بلکه تدریجی و مادام‌العمر است و فضای مجازی می‌تواند کمک شایانی به این استمرار داشته باشد که در طول تاریخ بی سابقه است.
مبانی استفاده از فضای مجازی
وی با اشاره به مبانی استفاده از فضای مجازی با طرح این سؤال که آیا از این فضا برای اهداف دینی می‌توانیم بهره ببریم گفت: اولین لوازم این است که فضای مجازی، پدیده نجس و پلیدغربی نیست و اگر این نگاه را داشته باشیم نباید سراغ این فضا برویم که ظاهرا در نشست قبلی این کنفرانس از سوی یکی از ارائه‌دهندگان مطرح شده بود.
وی تاکید کرد: فضای مجازی ابزاری است که می‌توان از آن استفاده خوب و یا بد داشته باشیم بنابراین برای آموزش دین، ظرفیت‌های خوبی پدید می‌آورد که می توانیم مورد استفاده قرار دهیم؛ این فضا، هم فرصت و هم تهدید برای اخلاق و معنویت است و فرصت‌های خوبی برای اخلاق پدید آورده که باید شناخت و آن را تقویت کرد.
وی عنوان کرد: استفاده از این ابزار برای آموزش دینی مسئله‌ای تکنیکی و فنی نیست بلکه یک موضوع کاملا تربیتی است؛ اگرچه این نگاه فنی هنوز هم در دیدگاه مدیران ما غلبه دارد البته ما منکر حضور جدی مهندسین آی تی نیستیم ولی موفقیت منوط به این ابزار و تکنیک قوی نیست بلکه با ساده‌ترین ابزار فنی و با داشتن معلم خوبی که توان ارتباط مجازی با مخاطب را دارد می‌توانیم موفقیت‌های زیادی به دست آوریم.
حسینی اظهار کرد: کاملا اقتضائات و تعاملات و پیگیری‌ها و احساس هویت‌بخشی در فضای مجازی، حقیقی است و نباید آموزش مجازی را به ضبط یک جلسه و قرار دادن آن در این فضا منحصر کنیم.
وی اظهار کرد: هنوز محتواها و آموزش‌های ما در حال و هوای ده _ 15 سال پیش ارائه می‌شود در حالی که باید ابزارهای جدید را به خدمت گرفت و راه پیشرفت را در پیش بگیریم.
این محقق با بیان اینکه افزایش مهارت و آگاهی متولیان علوم اسلامی در آموزش مجازی بسیار مهم است ادامه داد: در این صورت بیشترین ارزش افزوده را خواهیم داشت لذا باید استادان سطوح عالی حوزه بیش از پیش با این آموزش درگیر شده و آن را فرابگیرند ولو اینکه تنها به صورت مکمل ازاین فضا بهره ببرند.
این محقق تاکید کرد: یکی از مشکلات جدی ما در آموزش مجازی حوزه عدم حضور استادان برجسته است زیرا حوصله سر و کله زدن در این فضا و درگیر شدن با آن را ندارند که کیفیت آموزش را پایین می‌آورد.
حسینی عنوان کرد: حوزه اگر به دلایلی آموزش مجازی را نمی خواهد ترویج کند می‌تواند از آموزش‌های عمومی و محتواهای جدید دینی حمایت کند؛ باید در حوزه کاری کنیم که طلاب وقتی سر کلاس می‌آیند بتوانند آموزش تکمیلی را از طریق اینترنت داشته باشند و وقتی آنان رشد کردند مبلغ آینده فضای مجازی می‌شوند.
وی با بیان اینکه برپایی کلاس‌های ترکیبی که بخشی از آموزش‌ها مجازی باشد از دیگر راهکارهایی است که حوزه می تواند روی آن متمرکز شود اظهار کرد: باید نظام آموزشی الکترونیکی و مجازی مانند نظام آموزشی حقیقی کنونی در حوزه، طراحی و ایجاد شود همچنین ایجاد دوره بازآموزی برای طلاب فارغ‌التحصیل در نهادهای مختلف و زمینه‌سازی برای تبدیل دانش‌آموختگان حوزه به تولیدکنندگان محتوا از دیگر کارهای لازم در این عرصه است.
حسینی با بیان اینکه در حوزه باید کسانی داشته باشیم که کلیپ و فیلم و ... درست کنند تا خروجی‌های حوزه، تولیدگر محتواهای مختلف هنری و علمی در فضای مجازی باشند ادامه داد: استاد باید زمینه‌سازی و مقدمات لازم را برای فراگیری مخاطب در فضای مجازی ایجاد کند و به تفاوت‌های آن با فضای حقیقی و حضوری آشنا باشد.
