بی‎‌اعتنایی؛ بهترین برخورد با مسخره‌کنندگان/برخورد قاطعانه در مرحله دوم

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، یکی‌از گناهان زبان، مسخره و استهزاء دیگران است.مسخره کردن از این جهت ناپسند است که باعث توهین به دیگران می‎شود.ازجمله ریشه‌های مسخرگی می‎توان به دشمنی و کینه، تکبر، تحقیر کردن، شوخی و مزاح، سفاهت و نادانی اشاره کرد کمااینکه امام علی(ع) فرموده است: «مسخرگی، تفریح سفیهان و کار نادانان است» و نیز امام صادق(ع) فرموده است: «ذلیل‌ترین مردم شخصی است که به مردم توهین می‎نماید».
گاهی مسخره کردن در مورد مسائل اعتقادی است.همان‌طور که عده‌ای از اقوام گذشته، پیامبران خدا را مسخره می‎کردند.«شما آنان(مؤمنین) را مسخره کرید و یاد مرا فراموش نمودید.شما کسانی بودید که به آنان(مؤمنین) می‎خندیدید.در قیامت من به‌خاطر صبر مؤمنین به آن‌ها پاداش می‎دهم و ایشان را رستگار می‎کنم».گاهی مسخره کردن در مورد مسائل مالی است، مانند مسخره کردن بعضی از مردان و زنان پول‌دار، فقیران و بی‎بضاعتان را.پیامبر اکرم(ص) فرمود: «کسی‌‎که مؤمنی را ذلیل کند و یا به‌خاطر فقرش او را تحقیر نماید، خداوند او را در کنار پُل جهنم رسوا می‎سازد» کمااینکه گاهی استهزا و مسخرک کردن در مورد مسائل سیاسی است.
از انواع مسخره‌گی می‎توان به موارد اخلاقی «مثلاً می‎گوید، فلان شخص بخیل است»،موارد اعتقادی، «مثلاً بی‌نمازها، اهل مسجد را مسخره می‎کنند» و در مورد قیافه و اندام فرد «مثلاً می‎گوید فلانی کوتاه قد است» اشاره کرد کمااینکه در آیه 29 سوره مطففین با این مضمون «إِنَّ الَّذِينَ أَجْرَمُوا كَانُواْ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا يَضْحَكُونَ» آمده است: مجرمین کسانی هستند که در دنیا مومنین را مسخره می‎کردند و به آنان می‎خندیدند و هرگاه به مومنین بر می‎خردند با گوشه چشم به آنان طعنه می‎زدند ... روز قیامت مومنین، کفار را مسخره می‎کنند».
چه برخوردی با مسخره‌کنندگان بکنیم؟
بی‎اعتنایی بهترین برخورد با افرادی است که دیگران را مسخره می‎کنند نقل شده که «روزی مالک اشتر، سردار سپاه امام علی(ع) از بازار عبور کرد شخصی از بازاریان که او را نمی‎شناخت، برای مسخره کردن او، پوست خربزه‌ای به طرف مالک پرتاب کرد، اما مالک اعتنایی به او ننمود و به راه خود ادامه داد.بازاریان به آن مرد خبر دادند که این فردی‎که تو او را مسخره کردی، مالک اشتر سردار نظامی لشکر اسلام است.آن مرد هراسان شد و برای عذرخواهی به‌دنبال مالک رفت.او مالک را در مسجد یافت و عذرخواهی کرد.مالک گفت: من قصد نداشتم به مسجد بیایم ولی وقتی این حرکت را از تو دیدم، به مسجد آمده و نماز خواندم و برایت دعا کردم تا خدا تو را بیامرزد».
برخورد قاطعانه و نهی از منکر از دیگر برخوردهایی است که می‎توان با افراد مسخره‌گر داشت، گاهی لازم است که جلو مسخره‌کننده بایستد و او را نهی کند و مانع شود تا بعداً دیگری را مسخره ننماید» رسول خدا(ص) فرمود: «روز قیامت، شخصی را که در دنیا مؤمنین را مسخره می‎کرده است، می‎آورند و برای او دری از بهشت را می‎گشایند و می‎گویند: داخل شو! او هم که خیلی ناراحت بوده است به طرف در بهشت حرکت می‎کند، ناگهان در بهشت را می‎بندند و از طرف دیگری دری می‌گشایند! و به او گفته می‎شود: داخل شو! چون نزدیک آن در شود، آن‌را هم می‌بندند!».
استهزا در لغت به‌معنای طلب تحقیر است با هر وسیله‌ای که صورت گیرد. در اصطلاح عبارت است از مسخره کردن افراد، یا برخی امر و با گفتار یا کردار، مانند اشاره با چشم یا دیگر اعضای بدن که این عمل بیشتر به قصد تحقیر و توهین دیگران صورت می‌گیرد.
گاهی نیز مسخره کردن با هدف دیگری مانند جبران کمبود شخصیت، تقویت روحیه خود با تضعیف روحیه دیگری انجام می‌شود، البته استهزا و مسخره کردن تنها محدود به این موارد نیست در برخی مواقع نیز انسان‌هایی هستند که با اعمال و گفتار و رفتار خود آیات الهی، انبیا و مؤمنان را به تمسخر می‌گیرند.
در قرآن و روایات از عوامل متعدد برای دوزخی شدن انسان نام برده شده که مهم‌ترین آن‌ها عبارت از گناه و معصیت، کفر و نفاق، منحرف کردن مردم از راه خدا، قتل عمد، پیروی از شیطان، شرک و بت‌‌پرستی، ظلم و ستم هستند.در این میان، استهزای آیات الهی یکی‌از همین عوامل است که رسول خدا(ص) در وصیت خود به آن اشاره فرموده است، در قرآن، کیفر استهزاگران انبیا و آیات الهی و مؤمنان جهنم است و برای آنان عذابی دردناک و خوار کننده است.
عذابی که هیچ‌گاه از آن خارج نشده و عذر آنان نیز پذیرفته نخواهد شد و در برابر فریاد آنان برای خروج، با لحنی تحقیر کننده به خاموشی فراخوانده شد نه اعمالی که در دنیا انجام داده‌اند برایشان سودی خواهد داشت و نه یاورانی که غیر از خدا برای خود برگزیده‌اند از این‌رو آنان در آخرت هیچ کمک و یاوری نخواهند داشت.
روشن است کسی‌که آیات خدا را به بازیچه بگیرد به هیچ‌یک از اصول و فروع دین، پایبند نیست و جزای چنین کسی دوزخ است.
در آیه 83 سوره غافر در این رابطه آمده است: «فَلَمَّا جَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَیِّنَاتِ فَرِحُوا بِمَا عِندَهُم مِّنَ الْعِلْمِ وَحَاقَ بِهِم مَّا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُون؛ و چون پیامبرانشان دلایل آشکار برایشان آوردند به آن چیز [مختصرى] از دانش که نزدشان بود خرسند شدند و [سرانجام] آن‌چه به ریشخند مى‏‌گرفتند آنان را فروگرفت».
به هر حال رفاه و سرخوشی از عوامل مهم مسخرگی دیگران است. کسانی‌که از امکانات و رفاه دنیوی بالایی برخوردارند خود را از طبقات عادی مردم برتر دانسته و برای آنان جوک و لطیفه می‌سازند و یا رفتار ایشان را مسخره می‌کنند.
در آیه 12 بقره در این رابطه آمده است: «زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُواْ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَیَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُواْ وَالَّذِینَ اتَّقَواْ فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَاللّهُ یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ؛زندگى دنیا در چشم کافران آراسته شده است و مؤمنان را ریشخند مى‏‌کنند و [حال آن‌که] کسانى‌که تقواپیشه بوده‏‌اند در روز رستاخیز از آنان برترند و خدا به هر که بخواهد بى‌‏شمار روزى مى‏‌دهد».
در آیات 58 و 59 سوره مائده در رابطه با تمسخر آمده است: «وَإِذَا نَادَیْتُمْ إِلَى الصَّلاَةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَلَعِبًا ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَّ یَعْقِلُونَ﴿۵۸﴾قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ هَلْ تَنقِمُونَ مِنَّا إِلاَّ أَنْ آمَنَّا بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَیْنَا وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلُ وَأَنَّ أَکْثَرَکُمْ فَاسِقُونَ؛ و هنگامى‌که [به‌وسیله اذان مردم را] به نماز مى‏‌خوانید آن‌را به مسخره و بازى مى‏‌گیرند زیرا آنان مردمى‌‏اند که نمى‌‏اندیشند، بگو اى اهل کتاب آیا جز این بر ما عیب مى‏‌گیرید که ما به خدا و به آن‌چه به سوى ما نازل شده و به آن‌چه پیش از این فرود آمده است ایمان آورده‌‏ایم و این‌که بیشتر شما فاسقید».
از نکته‌هایی که در این آیه آمده است آن که از «لعب» یعنی بازی سخن می‌گوید. لعب در فرهنگ قرآنی نوعی بازی کودکانه و بیهوده و بی‌هدف است. در این‌جا بیان می‌دارد که دشمنان برای انتقام‌گیری به بازی روی می‌آورند و مسخرگی پیشه می‌کنند تا شما را بیازارند.
اگر بخواهیم ریشه دیگری برای تمسخر بیابیم باید به مسئله نادیده گرفتن رفتار ناپسند خود از سوی مسخر‌ه‌کنندگان اشاره کرد. قرآن در این رابطه در ایه 10 سوره روم و 7 و 8 جاثیه بیان می‌دارد که مسخره‌کنندگان اعمال بسیار زشت و نابهنجار خود را نمی‌بینند و بر خود کور و بر دیگری بینایند. پس به این دلیل دیگران را مسخره می‌کنند و رفتار زشت خود را نمی‌بینند.
خداوند متعال درآیه 11 سوره حجرات در رابطه با ضرورت پرهیز از مسخره کردن دیگران فرموده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن یَکُونُوا خَیْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن یَکُنَّ خَیْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ».
در این آیه خداوند فرموده است: «اى کسانى‌که ایمان آورده‌‏اید نباید گروهى از مردان شما گروه دیگر را استهزاء کنند، شاید آن‌ها که مورد استهزاء واقع مى‌‏شوند بهتر از مسخره کنندگان باشند و همچنین زنان یکدیگر را مسخره نکنند، زیرا ممکن است زنان مسخره شده از آن‌ها که مسخره مى‏‌کنند بهتر باشند و مبادا از یکدیگر عیب‌جویى کنید و زنهار از این‌که یکدیگر را با القاب زشت و ناپسند یاد کنید که پس از ایمان آوردن، نامى که نشان از فسق و فجور دارد بسیار زشت است و هر کس که از این رفتار توبه نکند ستمگر و ظالم است».
همچنین در آیه 67 سوره بقره آمده است: «وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تَذْبَحُواْ بَقَرَةً قَالُواْ أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا قَالَ أَعُوذُ بِاللّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ؛ و هنگامى‌که موسى به قوم خود گفت‏خدا به شما فرمان مى‌‏دهد که ماده گاوى را سر ببرید گفتند آیا ما را به ریشخند مى‏‌گیرى گفت پناه مى‌‏برم به خدا که [مبادا] از جاهلان باشم».