مشورت در مدیریت و گزینش رایزن شایسته در نهج‌البلاغه
گروه اندیشه: دلشاد تهرانی در تفسیر فرازی از نهج‌البلاغه امیرمومنان(ع) می‌گوید: دقت در گزينش رايزن شايسته نشانه خردمندى و توانايى در اداره امور است؛ و بدين منظور از مشورت با كسانى كه شايستگى‌هاى لازم را ندارند به جدّ بايد پرهيز شود و از اين روست كه امام على (ع) با بيانى تأكيدى از مشورت با چنين كسان نهى كرده است.
به گزارش‌خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مصطفی دلشاد‌تهرانی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث، در تفسیر بخشی از نامه امیرمومنان(ع) به مالک اشتر بر اهمیت مشورت و رایزنی در مدیریت و گزینش رایزن شایسته تاکید می‌کند. مشروح این تفسیر در کانال تلگرامی این پژوهشگر نهج‌البلاغه آمده است که در پی ملاحظه می‌کنید:
امیرمؤمنان علی (ع) درباره مشورت و رایزنی در مدیریت و گزینش رایزن شایسته، چنین فرموده است:
«وَ لاَ تُدْخِلَنَّ فِي مَشُوِرَتِکَ بَخِيلاً يَعْدِلُ بِکَ عَنِ الْفَضْلِ، وَ يَعِدُکَ الْفَقْرَ، وَ لاَ جَبَانًا يُضَعِّفُکَ عَنِ الاَْمُورِ، وَ لاَ حَرِيصًا يُزَيِّنُ لَکَ الشَّرَهَ بِالْجَوْرِ، فَإِنَّ الْبُخْلَ وَالْجُبْنَ وَ الْحِرْصَ غَرَائِزُ شَتَّى يَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللّهِ: هرگز در [گروه] رايزنى خود بخيل را در مياور كه تو را از فرون بخشى بازمى‌گرداند، و از نيازمندى مى‌ترساند؛ و نه ترسو را كه تو را از انجام دادن كارها سست مى‌گرداند؛ و نه آزمند را كه حرص ستمگرى را برايت مى‌آرايد؛ زيرا بخل و ترس و آزمندى سرشت‌هايى جدا جداست كه فراهم آورندۀ آن‌ها بدگمانى به خداست.
دقت در گزينش رايزن شايسته نشانه خردمندى و توانايى در اداره امور است؛ و بدين منظور از مشورت با كسانى كه شايستگى‌هاى لازم را ندارند به جدّ بايد پرهيز شود و از اين روست كه امام على (ع) با بيانى تأكيدى از مشورت با چنين كسان نهى كرده است.
در اين سخن امام سه كس را نام برده و از مشورت با آنان پرهيز داده و دليل آن را نيز بيان كرده است.
اوّل: بخیل
لازمه مديريت انسانى پرهيز از هرگونه تنگ نظرى و بخشش گريزى است، و آنان كه حكومت و مديريت را [بدون تدبيرورزى] با توجيهاتى چون نيازمند شدن از فرون بخشى و رسيدگى به مردمان و اداره شوندگان بيم مى‌دهند، حكومت و مديريت را از مهم‌ترين پشتوانه‌اش، يعنى مردم و اداره شوندگان دور مى‌سازند.
دوم: ترسو
مشاوران ترسو، زمامداران و مديران را از تصميم‌ها و اقدام‌هايى كه لازمۀ آن شجاعت است بازمى‌دارند و مانعى جدّى در پيشبرد حكومت و مديريت مى‌گردند.
سوم: حریص
آنان كه گرفتار آزمندى‌اند، زمامداران و مديران را به بيمارى خود مبتلا مى‌سازند و آنان را در دام حرص شديد فرومى‌برند و به خودخواهى، امتيازجويى، چپاولگرى و زراندوزى مى‌كشانند.
اين ويژگى‌ها هرچند سرشت هايى جدا جدايند، امّا منشأ همه آن‌ها بدگمانى به خدا و فهم نادرست از هستى و زندگى و زمامدارى است.
اميرمؤمنان على (ع) با برشمردن اين سه ويژگى، نمونه‌هايى به دست داده است تا زمامداران و مديران توجّه يابند كه چه گروه‌هايى نبايد در دايرۀ مشاوران قرار گيرند؛ و البتّه چنين كسان منحصر به همين سه گروه نيستند و بيان امام (ع) افادۀ حصر نمى‌كند، بلكه اشخاص دروغگو، جاهل، احمق، بى‌پروا، ریاکار، كوته‌بين، بى تجربه، و كسانى كه زمام احساس خويش را در دست ندارند و مانند این‌ها، شايستگى ندارند تا با آنان مشورت شود، چنان كه در بيانات امیرمؤمنان علی (ع) به همۀ این‌ها توجّه داده شده است.
علاقه‌مندان می‌توانند برای تفاسیر سیاسی نهج‌البلاغه به مقاله سیاست و حکومت در نهج‌البلاغه نوشته موسی دانش در شماره 68 و 69 نشریه مشکوة مراجعه کنند.
امیرمؤمنان علی (ع) درباره مشورت و رایزنی در مدیریت و گزینش رایزن شایسته، چنین فرموده است:
«وَ لاَ تُدْخِلَنَّ فِي مَشُوِرَتِکَ بَخِيلاً يَعْدِلُ بِکَ عَنِ الْفَضْلِ، وَ يَعِدُکَ الْفَقْرَ، وَ لاَ جَبَانًا يُضَعِّفُکَ عَنِ الاَْمُورِ، وَ لاَ حَرِيصًا يُزَيِّنُ لَکَ الشَّرَهَ بِالْجَوْرِ، فَإِنَّ الْبُخْلَ وَالْجُبْنَ وَ الْحِرْصَ غَرَائِزُ شَتَّى يَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللّهِ: هرگز در [گروه] رايزنى خود بخيل را در مياور كه تو را از فرون بخشى بازمى‌گرداند، و از نيازمندى مى‌ترساند؛ و نه ترسو را كه تو را از انجام دادن كارها سست مى‌گرداند؛ و نه آزمند را كه حرص ستمگرى را برايت مى‌آرايد؛ زيرا بخل و ترس و آزمندى سرشت‌هايى جدا جداست كه فراهم آورندۀ آن‌ها بدگمانى به خداست.
دقت در گزينش رايزن شايسته نشانه خردمندى و توانايى در اداره امور است؛ و بدين منظور از مشورت با كسانى كه شايستگى‌هاى لازم را ندارند به جدّ بايد پرهيز شود و از اين روست كه امام على (ع) با بيانى تأكيدى از مشورت با چنين كسان نهى كرده است.
در اين سخن امام سه كس را نام برده و از مشورت با آنان پرهيز داده و دليل آن را نيز بيان كرده است.
اوّل: بخیل
لازمه مديريت انسانى پرهيز از هرگونه تنگ نظرى و بخشش گريزى است، و آنان كه حكومت و مديريت را [بدون تدبيرورزى] با توجيهاتى چون نيازمند شدن از فرون بخشى و رسيدگى به مردمان و اداره شوندگان بيم مى‌دهند، حكومت و مديريت را از مهم‌ترين پشتوانه‌اش، يعنى مردم و اداره شوندگان دور مى‌سازند.
دوم: ترسو
مشاوران ترسو، زمامداران و مديران را از تصميم‌ها و اقدام‌هايى كه لازمۀ آن شجاعت است بازمى‌دارند و مانعى جدّى در پيشبرد حكومت و مديريت مى‌گردند.
سوم: حریص
آنان كه گرفتار آزمندى‌اند، زمامداران و مديران را به بيمارى خود مبتلا مى‌سازند و آنان را در دام حرص شديد فرومى‌برند و به خودخواهى، امتيازجويى، چپاولگرى و زراندوزى مى‌كشانند.
اين ويژگى‌ها هرچند سرشت هايى جدا جدايند، امّا منشأ همه آن‌ها بدگمانى به خدا و فهم نادرست از هستى و زندگى و زمامدارى است.
اميرمؤمنان على (ع) با برشمردن اين سه ويژگى، نمونه‌هايى به دست داده است تا زمامداران و مديران توجّه يابند كه چه گروه‌هايى نبايد در دايرۀ مشاوران قرار گيرند؛ و البتّه چنين كسان منحصر به همين سه گروه نيستند و بيان امام (ع) افادۀ حصر نمى‌كند، بلكه اشخاص دروغگو، جاهل، احمق، بى‌پروا، ریاکار، كوته‌بين، بى تجربه، و كسانى كه زمام احساس خويش را در دست ندارند و مانند این‌ها، شايستگى ندارند تا با آنان مشورت شود، چنان كه در بيانات امیرمؤمنان علی (ع) به همۀ این‌ها توجّه داده شده است.
علاقه‌مندان می‌توانند برای تفاسیر سیاسی نهج‌البلاغه به مقاله سیاست و حکومت در نهج‌البلاغه نوشته موسی دانش در شماره 68 و 69 نشریه مشکوة مراجعه کنند.
