هویت‌بخشی به نمادهای هنری هیئت‌های مذهبی به عنوان یک رسانه
گروه هنر: سوگواره عکس و پوستر «هیئت» که ششمین دوره برگزاری خود را تجربه می‌کند، در پی هویت‌بخشی به نمادهای هنری به کار رفته در فضای هیئت‌های عزاداری است تا به این وسیله سیر تحول تاریخی آنها را بتواند به منظور گردآوری گنجینه‌ای پژوهشی ثبت و ضبط کند.
در ابتدای این نشست، رحیم آب‌فروش با اشاره به ضرورت و نیاز ثبت هویت بصری هیئت‌های عزاداری به عنوان اسناد قابل ارجاع به منظور تحقیق و پژوهش در زمینه فرهنگ عزاداری جامعه شیعی و همچنین رویدادهای مرسوم مذهبی گفت: متأسفانه به جرئت می‌توان گفت که از دو دهه به قبل چندان اسناد موثق و قابل استنادی که بتوان با استفاده از آنها با فضای حاکم بر مراسم عزاداری و هیئات مذهبی آشنا شد وجود ندارد.
وی ادامه داد: با توجه به این مسئله جامعه ایمانی «مشعر» چند سالی است درصدد است تا به شکل خودجوش با توجه به توان و ظرفیت موجود در نزد هیئت‌ها به جمع‌آوری، شناسایی و ارزیابی نمادهای هنری موجود در این اماکن پرداخته و پس از بررسی کارشناسی آن را به شکل هدفمند و فاخر ثبت و ضبط کرده و به انتشار برساند.
آب‌فروش افزود: در این راستا پنج دوره‌ای است که با برگزاری سوگواره عاشورایی عکس و پوستر «هیئت» سعی در ورودی کاملاً حرفه‌ای به مقوله عکس و پوستر به کار رفته در فضای هیئت‌ها و تکایا داشته باشیم که خوشبختانه طی این پنج دوره کارشناسان و هنرمندان پیشکسوتی ما را در رسیدن به اهدافی که در نظر داشتیم یاری و همراهی کردند که از جمله ایشان می‌توان به سیدعباس میرهاشمی؛ مدیرعامل انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس و مسعود نجابتی؛ مدیرعامل انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع مقدس که با وجود مشغله کاری و حرفه‌ای که داشتند مسئولیت بخش‌های تخصصی این سوگواره را راهبری کردند، اشاره کنم.
وی افزود: خوشبختانه آثار برگزیده چهار دوره این سوگواره در قالب مجلداتی فاخر و باکیفیت به چاپ رسیده و در اختیار بیش از 5 هزار مسجد، تکیه و هیئت در سراسر کشور به منظور بهره‌برداری قرار گرفته است و البته با توجه به اینکه اختتامیه دوره پنجم این سوگواره بیش از یک ماهی است که برگزار شده است درصدد چاپ و انتشار آثار برگزیده این دوره هستیم که البته با توجه به اهمیت مبحث گرافیک محیطی هیئت‌ها این بخش سه دوره‌ای است که به شکل مجزا در قالب فراخوانی برگزار می‌شود که تاکنون آثار ادوار گذشته آن نیز به شکل کتاب درآمده است.
در ادامه این نشست سیدعباس میرهاشمی؛ دبیر بخش عکس سوگواره به ایراد سخن پرداخت و گفت: معمولاً در فعالیت‌های فرهنگی و هنری دوره‌ای وقتی دوره‌های ابتدایی آن سپری شده و به سرانجام می‌رسد و وارد ادوار چهار و پنج و شش یک رویداد هنری می‌رسیم این امر نشان از آن دارد که رویداد در خلال سال‌هایی که پشت سر گذاشته شده است به قوام و پختگی لازم رسیده است و از چنان زیرساخت مطمئنی برخوردار است که می‌تواند برای سالیان سال تداوم داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه سوگواره عاشورایی عکس و پوستر «هیئت» تنها به دنبال خلق آثاری در این عرصه به شکل نمادین و دربرگیرنده مضامین و موضوعات دینی و مذهبی نیست گفت: متأسفانه در بسیاری از رویدادهای هنری از این جنس تفکر و عمقی را شاهد نیستیم و معمولاً آثار در فرم و شکل ظاهری متوقف مانده و چندان قوام و پختگی لازم را ندارند و به نظرم باید فکری برای این موضوع کرد که چنین اتفاقاتی در عرصه مراسم‌های مذهبی در اذهان جوامع بشری نفوذ بیشتری داشته باشند که این سوگواره یکی از اهدافش پرداختن به این موضوع است.
دبیر بخش عکس سوگواره تصریح کرد: خواهشی که می‌توان از رسانه‌ها داشت اینکه برای مانایی و قوام چنین طرز فکری در عرصه فعالیت‌های فرهنگی از جنس دینی و مذهبی بسیار تلاش کنند تا به آن عمق و معنا بخشید و همچنین از منتقدان نیز خواستاریم تا قبل از هر گونه نقدی نسبت به ساختار و محتوای چنین رویدادهایی مطالعات عمیقی در این زمینه داشته باشند و البته باید متولیان تکایا، هیئت‌ها و حسینیه‌ها نیز قدر چنین فرصت‌هایی را بدانند و با دقتی که در فرایندی چنین رویدادهایی دارند نهایت همکاری و تعاون را با مسئولان برگزاری داشته باشند تا بتوان این تفکر را به شکل درستی بتوان منتقل کرد.
مدیرعامل انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس در ادامه گفت: بخش عکس این سوگواره به دنبال این است که بیان درست و نافذی از مفهوم هیئت داشته باشد که البته در رسیدن به این هدف طی ادوار گوناگون تفاوت‌هایی را با دوره قبل داشته است و هر بار که احساس نیاز شد باید بخشی به آن اضافه شود اضافه کردیم و البته نسبت به حذف بخش‌های غیرضروری نیز بی‌تفاوت نبودیم.
وی اظهار داشت: به طور مثال با حذف بخش پیاده‌روی اربعین که تصور می‌کنم نهادها و سازمان‌های فرهنگی بیشماری آن را مورد مداقه قرار داده و نسبت به ثبت تصویری آن همت گماشته‌اند از آنجا که این اقدام نوعی کار تکراری و موازی کار به حساب می‌آمد لذا امکانات آن را صرف تقویت بخش دیگری به نام بخش کودک کردیم.
میرهاشمی تأکید کرد: یکی از بخش‌هایی که سال دومی است به سوگواره اضافه شده و اصرا بر تقویت آن داریم بخش مجموعه عکس برای این سوگواره است که این امر در راستای همان نکته یعنی تزریق نوعی تفکر و تعمیق به آثار تصویری به شکل هدفمند صورت گرفته است به این شکل که دوستان عکاس تنها نباید به ارسال عکس‌هایی به شکل متفرقه پرداخته و بلکه باید با درج یک بیانیه ارتباط معنایی، فرمی به مجموعه عکس‌های ارسالی خود بدهند.
وی در پایان گفت: علاوه بر ارسال عکس به شکل تک عکس، مجموعه عکس و همچنین عکاسی از فعالیت کودکان در قالب تکایا و حسینیه های عزاداری، بخش چهارمی که در نظر داریم مرتبط به عکس‌های قدیمی هیئات می‌شود که سند معتبری در زمینه تاریخچه عزاداری‌ها و مجالس و محافل مذهبی هستند که متأسفانه به دلیل برخی اهمال و کم‌توجهی‌ها بسیاری از آنها در شرایط نامناسبی نگهداری شده و به مرور در حال از بین رفتن هستند.
در ادامه این نشست مسعود نجابتی؛ دبیر بخش پوستر سوگواره به توضیح پیرامون این بخش پرداخت و گفت: نگاه سوگواره به پوسترهای مورد بررسی در آن همچون بسیاری از رویدادهای مشابه تنها به منزله یک تابلوی هنری نیست و ما یک نگاه رسانه‌ای و اطلاع‌رسان به این پدیده هنری در این سوگواره داریم.
وی ادامه داد: در ارزیابی آثار این بخش ما قضاوت پوسترهای مورد نظر را به شکل کلی نخواهیم داشت و با تقسیم‌بندی هر یک از آنها به عناصر گوناگون هر کدام را به شکل مجزا مورد ارزیابی قرار می‌دهیم، مواردی همچون ایده، زیبایی‌شناسی، نوشتار در فیلترهای جداگانه‌ای در بررسی آثار این بخش مورد توجه قرار گرفته چرا که در موارد مشابهی دیده شده که مثلاً پوستری در ایده در سطح عالی قرار داشته اما از نظر اجرا ضعیف بوده اما مورد قضاوت کلی قرار گرفته و چندان به آن توجهی نشده است و یا در سایر موارد نیز این موضوع مصداق دارد که در شکل ارزیابی آثار این سوگواره سعی بر این بوده است با تفکیک حوزه‌های تخصصی، اثر را از وجوه گوناگون مورد ارزیابی قرار داده تا حقی از پدیدآورنده آن تضییع نشود.
سیدمهدی حسینی، مسئول سومین فراخوان گرافیک محیطی «هیئت» نیز به توضیح مواردی در بخش تحت مسئولیتش پرداخت و گفت: متأسفانه در فضای امروزی کمتر به گرافیک محیطی که در آن المان و مؤلفه‌های ناب دینی و مذهبی به چشم بخورد مواجهیم و برخلاف روزگاری نه چندان دور که شاهد نصب آثاری شاخص در در و دیوار هیئت‌ها بودیم که در اوج خلاقیت و کیفیت پدید آمده و به کار می‌رفتند، امروز نگاهی کاملاً سطحی و بی‌کیفیت به این عناصر به عنوان هویت بصری هیئات وجود دارد.
وی ادامه داد: برای رفع این خلأ فراوان گرافیک محیطی «هیئت» را در دوره سوم در سه بخش المان‌های شهری، «کتیبه(نگاهی به ادبیات محتشم کاشانی)» و بخش دکور هیئت برگزار می‌کنیم که نسبت به سال گذشته طرح ایده در این فراخوان از اهمیت بیشتری برخوردار است.
حسینی در پایان تاکید کرد: اولویت به طرح ایده در این فراخوان به این معنی است که برخلاف سال گذشته که علاوه بر ارسال ایده هنرمندان موظف به ساخت و ارسال ماکت اثر نیز بودند امسال تنها با ارسال ایده خود و نهایت ارائه آن در یک نمای سه بعدی با استفاده از اسکیس و یا نرم‌افزار رایانه‌ای می‌توانند متقاضی حضور در این مسابقه باشند.
در ادامه این نشست مسئولان برگزاری این سوگواره به پرسش‌های خبرنگاران حاضر پاسخ گفتند؛ سیدعباس میرهاشمی در پاسخ به پرسش خبرنگار ایکنا که بخش کودک که گویا به عنوان بخش مغفول مانده امسال مورد توجه قرار گرفته است دارای چه ویژگی است گفت: در فضای عزاداری و مدیریت تکایا و حسینیه‌ها، دنیای حال و هوای کودکی بسیار دیدنی است، اینکه فارغ از هر جریانی که بزرگترها به آن مشغولند در گوشه‌ای شاید تنها با داشتن پارچه سیاهی که معمولاً چادر مادرانشان است برای خود تکیه‌ای دست و پا می‌کنند؛ پرداختن به این اتفاق از منظر دوربین با توجه به پاکی و معصومیتی که در دنیای کودکان وجود دارد به نظر خالی از لطف نباشد و بتوان قاب‌های زیبایی آفرید و آنها را مانا کرد.
اما مسعود نجابتی در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار ایکنا که برگزاری این سوگواره به نسبت سایر رویدادهای مشابه همچون آن چیزی که حوزه هنری هر ساله برگزار می‌کند چه تفاوتی دارد، گفت: اغلب سوگواره‌ها و جشنواره‌ها فرصتی برای خلق اثر از سوی هنرمندان هستند، این اتفاق در مورد سوگواره «هیئت» برعکس در حال وقوع است یعنی آثاری در این سوگواره مورد قضاوت قرار می‌گیرند که قبلاً در معرض دید عموم قرار گرفته‌اند و اکنون از سوی مسئولان سوگواره مورد توجه قرار گرفته و قضاوت می‌شوند در حالیکه در مورد رویدادی همچون سوگواره هنر عاشورایی که حوزه هنری آن را برگزار می‌کند آثار برای شرکت در سوگواره تولید شده و شاید هیچگاه کاربرد و مصرفی نداشته باشند.
