خوشنویسان ترکیه که قلم با قرآن متبرک کردند + نمونه آثار

به یقین پیراستن خط و زیبانویسی اهمیت بسیاری داشته است که پیامبراکرم(ص) و امامان معصوم(ع) پیروان خویش را به خوشنویسی تشویق فرموده‌اند، چنان که از پیامبر رحمت نقل شده است: هر کس آیه بسم الله الرحمن الرحیم را برای بزرگداشت خداوند به خطی خوش بنویسد، بخشیده خواهد شد.

همچنین از نبی مکرم اسلام(ص) و امام علی(ع) درباره چگونگی خوشنویسی، تراشیدن قلم، لیقه‌گذاری در دوات و… سخنانی نقل شده است.

این ترغیب و تشویق‌ها به همراه انگیزه‌های معنوی و مادی دیگر عده‌ای از مسلمانان را بر آن داشت تا به صورت حرفه‌ای به خوشنویسی آیات قرآن بپردازند. برخی از خوشنویسان در جهان اسلام عمر و هنر خود را به نگارش کتاب خدا اختصاص و شغل دائمی و وسیله امرار معاش خود را نگارش و نسخه‌برداری از کلام وحی قرار دادند.

آنان در قبال نگارش نسخه‌ای از قرآن یا کتابی دیگر با توجه به زمان صرف شده و جنس کاغذ و مرکب و…مبالغی را از سفارش‌دهنده دریافت می‌کردند. بدیهی است که هر چه نویسنده و خطاط قرآن معروف‌تر بود و خطش بهتر بود، مبلغ بیشتری را برای این استنساخ می‌طلبید.

تنوع در خوشنویسی قرآنی

در ابتدای جریان نگارش قرآن، تنها خط مورد استفاده، خط کوفی بود. به تدریج و با ورود اقوام مختلف با فرهنگ‌ها و خط‌های متفاوت، تنوع مناسبی در تعداد و انواع خط قرآنی داده شد.

امروزه قرآن کریم با خطوط «نسخ»، «نستعلیق»، «ثلث»، «ریحان»، «معلی» و… به نگارش در می‌آید و آیات قرآن کریم به عنوان یکی از محورهای اصلی در خوشنویسی به کار می‌رود، در میان خوشنویسان مسلمان کمتر کسی را می‌توان یافت که بخشی از قرآن کریم یا تمام آن را در قالب‌های گوناگون ترسیم نکرده باشد.

خوشنویسان ترکیه که با قرآن قلم زدند

خوشنویسان ترکیه نیز در زمره هنرمندانی بوده‌اند که قلم به آیات وحی متبرک کرده و از اجر معنوی این کار بی نصیب نمانده‌اند.

بخش عربی روزنامه «الزمان» ترکیه در گزارشی با معرفی خوشنویسان مسلمان این کشور که هنرشان را با قرآن زینت دادند، آورده است: مسلمانان همواره در هنرهای مختلف نوآور بوده و آثاری را ابداع کرده‌اند که از آن جمله هنر خوشنویسی و خطاطی بوده است.

مسلمانان ترک نیز در این زمینه هنرنمایی کرده و آثاری را از خود به یادگار گذاشته‌اند و تعداد زیادی از آنان در خوشنویسی مشهور شده و زبانزد خاص و عام بوده‌اند.

در اینجا چند خوشنویس مشهور ترکیه را که شهره آفاق شده و قرآن را کتابت کرده و به نسل‌های پس از خود هدیه دادند، معرفی می‌کنیم:

شیخ حمدالله الاماسی

حمدالله الاماسی، خطاط عثمانی در سال 1429 میلادی در شهر «آماسیه» ترکیه دیده به جهان گشود و در سال 1529 در استانبول وفات یافت.

پدرش «مصطفی ده ده» از پیروان طریقت سهروردیه(از طریقت‌های صوفیانه) بود و از بخارا(در ازبکستان امروزی) به آماسیه مهاجرت کرد.

شیخ حمدالله مؤسس مکتب خوشنویسی عثمانی است و از دوره سلطان بایزید دوم تا زمان سلطان سلمان قانونی(از سلاطین عثمانی) در هنر خوشنویسی اشتغال داشت و در طول زندگی خود 47 بار قرآن را خوشنویسی کرد.

احمد شمس‌الدین قره حصاری

خوشنویس ترک احمد قره حصاری در سال 1468 در شهر «افیون قره حصار» ترکیه متولد شد و در سال 1556 در استانبول دیده از جهان فرو بست.

وی در محضر شیخ حمدالله افندی تلمذ کرد و خوشنویسی را از اسدالله کرمانی فرا گرفت.

احمد قره حصاری در خط نسخ و ثلث به شهرت رسید و از مهم‌ترین آثار بر جای مانده از او، قرآنی است که به درخواست سلطان سلیمان قانونی کتابت شد و این قرآن همچنان در قصر «توپ کاپی» ترکیه نگهداری می‌شود.

از این خوشنویس ترک آثاری نیز بر دیوار مسجد جامع «سلیمانیه» در استانبول به یادگار مانده است.

مصطفی راقم افندی

خطاط و نقاش معروف ترکیه مصطفی افندی در سال 1757 در شهر «اردو» در ترکیه به دنیا آمد و در 1825 دار فانی را وداع گفت.

وی خط ثلث و نسخ را در محضر اسماعیل الزهدی و درویش علی آموخت و رئیس خوشنویسان در زمان خود شد.

آثار خوشنویسی‌شده وی به زبان عربی از زیباترین آثار به جای مانده در نوشته‌های عربی است، مصطفی افندی بیش از یکصد نسخه از قرآن را خوشنویسی کرد.

حافظ عثمان افندی

حافظ عثمان، خطاط عثمانی که به «حافظ عثمان افندی بزرگ» مشهور شد در سال 1642 در استانبول متولد شد و در 1698 از دنیا رفت.

حافظ عثمان تدریس به سلطان احمد دوم، سلطان مصطفی دوم و سلطان احمد سوم (از سلاطین امپراطوری عثمانی) را بر عهده داشت و نخستین خطاطی بود که حلیه نبوی* را در قالب یک تابلو خوشنویسی کرد.

محمد سامی افندی

سامی افندی در 1837 متولد شد و در 1912 چهره در نقاب خاک کشید، او در دوره سلطان عبدالحمید دوم(از سلاطین عثمانی) زندگی کرد و از عثمان یوشناق افندی، خط ثلث و نسخ را فرا گرفت و همچنین مطالبی درباره خط ثلث را از «رجایی افندی» آموخت.

خوشنویسی‌های محمد سامی افندی بر دیوار مسجد جامع «جهانگیر» و تعدادی از موزه‌ها و کتابخانه‌های استانبول به یادگار مانده است.

*حلیه، جملاتی بود که در توصیف پیامبر اسلام(ص) نوشته می‌شد و خصوصیات ظاهری و منش و سلوک نبی مکرم اسلام را توصیف می‌کرد. این توصیفات از زبان امام علی(ع) اصلی‌ترین و معتبرترین حلیه است که نمونه اساسی و بنیادی بیشتر حلیه‌ها به شمار می‌آید/.