چالش اخلاق پزشکی در اعتراضات صنفی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، چند وقتی است اعتراض متخصصان بیهوشی در برابر کاهش تعرفه‌های بیهوشی سخن محافل رسانه‌ای و البته صنف‌های مختلف پزشکی شده است؛ اعتراضی که اول جنبه صنفی داشت اما آرام آرام رنگ دیگری به خود گرفت «استنکاف متخصصان بیهوشی در حضور اتاق‌های جراحی به غیر از ساعات موظفی» تا این شائبه را در ذهن مردم، رسانه‌ها و مسئولان ایجاد کند که دغدغه مادی در نظر بخشی از جامعه پزشکی که قرار است واسطه‌های شفا باشند بسیار بیشتر از ابدان آدمی ارزش دارد.

آغاز ماجرا از زمانی شروع شد که آرام آرام با شروع به کار دوره جدید وزارت بهداشت، متخصصان بیهوشی به کاهش 25 درصدی تعرفه‌ها از سوی شورای عالی بیمه مواجه شدند، پس از آن زمزمه‌ اعتراضات آغاز شد، طی دو هفته اخیر متخصصان بیهوشی شیراز طی بیانیه‌ای اعلام کردند در صورتی که مسئولان وزارت بهداشت نسبت به اصلاح تعرفه‌ها اقدام نکنند بیماران غیر اورژانسی را بیهوش نخواهند کرد. بلافاصله خبر دیگری منتشر شد مبنی بر اینکه عده‌ای از پزشکان بیهوشی در بیمارستان خصوصی مرکزی شیراز، کرمان، خوزستان، جهرم و همه شهرهای استان فارس دست از کار کشیده‌اند و نزدیک به 3 روز است بیماران را به‌ صورت انتخابی بیهوش می‌کنند.

این شیوه اعتراضی بلافاصله به استان خوزستان نیز سرایت کرد تا پزشکان بیهوشی اهواز نیز طی نامه‌ای به رئیس دانشگاه جندی‌شاپور اهواز ضمن اعتراض به کاهش تعرفه‌ خدمات بیهوشی و تأکید بر اینکه اصلاح تعرفه خدمات بیهوشی اصل عدالت بین رشته‌ای را نقض کرده است؛ اعلام کنند  قادر به پذیرش بیماران در ساعات غیر اداری نیستند. اما نکته جالب در بیانیه تأکید بر اصل حفظ کرامت و عدم آسیب به منافع بیماران است. همینطور بخشی دیگر از این متخصصان گفته بودند که از این پس بیماران را خود انتخاب می‌کنند.

در همین حال این اقدام متخصصان بیهوشی واکنش‌های گوناگونی را در بین مسئولان وزارت بهداشت، بیماران و برخی از صاحب نظران در پی داشت و این مسأله موجب شد تا سرانجام انجمن متخصصان بیهوشی استان فارس اعلام کنند که به مدت 10 روز عمل‌ها را راه‌اندازی کنند.

اگرچه عدم کار کردن متخصصان بیهوشی از سوی وزارت بهداشت با تکذیب مواجه شد اما تنها چند روز پس از آن بود که نامه‌ای از سوی مدیریت نظارت و اعتباربخشی دانشگاه علوم پزشکی شیراز خطاب به رئیس بیمارستان‌های این دانشگاه رسانه‌ای شد، در این نامه از تمامی بیمارستان‌های دولتی و خصوصی خواسته شده بود تا فهرست تمامی جراحی‌های کنسل شده را به دلیل عدم حضور متخصصان به این مرکز ارسال کرده و ترتیبی اتخاذ کنند تا جهت جلوگیری از آسیب رسانی به مردم هیچ عمل جراحی کنسل نشود.

پس از این اعتراض‌ها و نامه‌نگاری‌ها جلساتی بین وزارت بهداشت و انجمن‌های بیهوشی برگزار شد، تا شاید بتوان راه حلی برای این مشکل به وجود‌ آید.

اما این اعتراضات این سؤال را پیش‌ می‌آورد یا اقدام پزشکان بیهوشی تحت هر شرایطی با اصول اخلاق پزشکی همخوانی دارد یا خیر؟ آیا علی رغم تأکید این پزشکان مبنی بر اینکه اقدامات آنها برای حفظ و کرامت بیماران است بازهم کنسل شدن عمل‌های جراحی به دلیل عدم حضور این متخصصان با حفظ کرامت بیمار همخوانی دارد؟

علیرضا پارساپور، عضو کمیته اخلاق پزشکی فرهنگستان علوم پزشکی در گفت‌وگو با ایکنا می‌گوید: اگر خدمت پزشکی اورژانسی باشد و پزشک استخدام جایی بوده، در ساعت موظف اداری در بیمارستان، کلینیک و... باشد نمی‌تواند از ارائه خدمات پزشکی استنکاف کند؛ چرا که این امر علاوه بر اینکه خلاف قانون است از اصول اخلاق پزشکی هم تخطی کرده است.

وی افزود: اما اگر اولویت خدمت اورژانسی نباشد، خارج از وقت اداری باشد و او نیز هیچ موظفی اداری نیز نداشته باشد آنگاه پزشک می‌تواند خدمتی را ارائه ندهد و این اختیار را دارد که یک بیمار را پذیرش کند یا خیر، البته باید تمامی این شرایط با همدیگر محقق باشند.

پارساپور یادآور شد: اما در هر صورت پزشکی اگر بتواند خدمتی ارائه بهتر است آن را انجام دهد؛ چرا که وظیفه یک پزشک ارائه خدمت به بیماران است.

اگرچه به گفته پارساپور این اقدام با تحقق این شرایط نمی‌تواند اصول اخلاق پزشکی را زیر پا بگذارد، اما اگر به اصول اخلاق در دورانی که اطبا و حکمایی مانند ابن سینا و به ویژه در کتبی مانند قانون نگاهی بیندازیم درمی‌یابیم که «توجه به بیمار» باید در کانون توجه یک پزشک باشد و نه مسائل مادی، از نظر ابن سینا، اخلاق پزشکی به مثابه پیمانی برای محور قرار دادن انسان، تمرکز بر روی بیمار و در اولویت دانستن بیمار؛ نسبت به بیمار است. بنابر این در ارتباط بین پزشک و بیمار و به نوعی رویارویی وجدان(پزشک) با اعتماد و اطمینان(بیمار) انجام هرگونه رفتار از سوی پزشک مجاز نیست.

از این رو در می‌یابیم که اصول اصیل اخلاق پزشکی رعایت همه جانبه بیماران را به معنی بازگرداندن سلامت به کالبد آنان فارغ از اورژانسی بودن یا غیر اورژانسی بودن آنان با بهره‌گیری از علم، هنر، تجربه و تقوای پزشکی در نظر می‌گیرد لذا پزشکان بیهوشی یا سایر ارائه دهندگان خدمات سلامت باید در نظر داشته باشند که آنان رسول اکرم(ص) عالمان ابدان و ضامنان سلامتی بیماران هستند.