نخل‌گردانی؛ آئینی کهن و جلوه ماندگار عزاداری جاجرم
گروه معارف: نخل به معنی درخت است اما در مراسم نخل‌گردانی به معنی خیمه‌های حسین‌بن علی(ع) و به معنای تابوت هم عنوان شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان‌شمالی، نخل گردانی مراسمی است که عزاداران حسینی از دیرباز به آن معتقد بوده و با آن تفسیر گرامیداشت یاد شهدای کربلا را بر روی دوش خود زنده می‌کنند و با حمل نخل بر ادامه راه شهدا تأکید و وقایع قدوس روزگاران گذشته در زندگی خود احیا می‌کنند.
نخل‌ها در ایران نمادی از تابوت شهدای کربلا و خصوصاً امام حسین (ع) است و با زیورهای مختلفی چون شال‌های کشمیری، قالیچه، پارچه‌نویسی و سیاهه نویسی‌ها که هرکدام فلسفه و مفهوم خاص خود را دارند آذین می‌گردند و پس از اجرای مراسم زنجیرزنی افرادی که نذر نخل گردانی دارند خود را برای نخل گردانی آماده می‌کنند و اجرای این مراسم با مدیریت مرشد میدان آغاز و نخل‌ها به حرکت درمی‌آیند و با گرداندن نخل‌ها و با ضربه‌های تبل های حاضر فضای معنوی عجیبی در محل ایجاد می‌شود که زن و مرد و کوچک و بزرگ زمزمه یا حسین جان در مظلومیت آن شهید بزرگوار بی‌اختیار گریه می‌کنند.
اجرای این مراسم در خراسان شمالی فقط مختص به شهرستان جاجرم است. مراسم نخل گردانی شهرستان جاجرم ازجمله مراسم آیینی استان خراسان شمالی در ایام ماه محرم است که در تاریخ 18 آبان سال 90 13 به‌عنوان تنها میراث معنوی استان در ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان به ثبت ملی رسیده است. طبق تحقیقات میدانی از بزرگان، تکیه‌داران و نخل گردانان به‌ویژه افراد مسن نشان‌دهنده قدمت 150 تا 200 ساله این مراسم از چهار نسل قبل تاکنون است و وجه تمایزی در اجرای مراسم با سایر استان‌ها وجود ندارد و تنها تفاوت در شکل نخل‌ها و تعداد حمل‌کنندگان است. نخل‌ها سه دور به دور میدان‌های موجود در محل حسینیه بزرگ جاجرم می‌چرخند و مردم بر رسای شهدای کربلا می‌گریند و به‌راستی‌که واقعه کربلا درس بزرگی برای همگان است. پس از نخل گردانی ظهر عاشورا مراسم تعزیه برگزار می‌گردد و استقبال مردم جاجرم و افرادی که از سایر مناطق در این مراسم حضور دارند به‌نوبه خود بی‌نظیر است.
این نخل‌ها منسوب به هیات‌های بزرگ در گذشته بوده و اکنون مردمی شده است و آنها این نخل‌ها را با چسباندن عکس شهداء، نصب آینه و سیاه پوش کردن، تزئین می‌کنند. در سمت چپ و راست هر نخل، شمشیری کوچک نصب شده است که مردم در روز عاشورا به سر این شمشیر‌ها جهت تبرک میوه می‌زنند. دو نخل بزرگ و یک گهواره علی اصغر(ع) نیز در شهرستان جاجرم وجود دارد که هر دوی این نخل‌ها چوبی بودند اما حدود 20 سالی است که به علت فرسودگی٬ یکی از آنها به شکل آهنی ساخته شده است.
آیین نخل گردانی، طبق سنتی قدیمی از غروب روز تاسوعا، توسط 4 علم مشخص شده دور شهر قدیم جاجرم که همان مرکز شهر است انجام می‌شود. پس از این مراسم، روز عاشورا بعد از اذان صبح نیز همین علم‌ها دوباره 3 مرتبه دور شهر قدیم جاجرم چرخانده و سپس زیارت عاشورا قرائت شده و 15 هیئت سینه زنی وارد حسینیه بزرگ شهر می‌شوند و هر کدام از هیئت‌ها در ردیف مشخص شده‌ای قرار گرفته و 5 دقیقه برنامه نوحه خوانی و سینه زنی می‌کنند.
صبح عاشورا٬ دور 2 نخل بزرگ و کوچک، پارچه‌های مشکی و نوشته های مرتبط بسته شده و پس از اتمام زنجیر زنی، دستور حرکت نخل اول که همان نخل بزرگ است داده می‌شود و در حسینیه بزرگ شهر٬ دو دور گردانده شده و پس از آن نخل دهقان‌ها نیز به حرکت درمی‌آید و این دو نخل، سه دور دیگر در این حسینیه گردانده می‌شوند. مردم جاجرم برای آماده کردن حسینیه‌ها، تکایا، مساجد و اماکن عزاداری از غروب غید غدیر با یکدیگر مساعدت و همکاری دارند و یک یا دو روز مانده به محرم الحرام، حال و هوای مردم به طور کامل حسینی و محرمی است و مراسم سوگواری برای اباعبدالله الحسین(ع) از همان روز نخست این ماه آغاز می‌شود.
نخل‌ها در ایران نمادی از تابوت شهدای کربلا و خصوصاً امام حسین (ع) است و با زیورهای مختلفی چون شال‌های کشمیری، قالیچه، پارچه‌نویسی و سیاهه نویسی‌ها که هرکدام فلسفه و مفهوم خاص خود را دارند آذین می‌گردند و پس از اجرای مراسم زنجیرزنی افرادی که نذر نخل گردانی دارند خود را برای نخل گردانی آماده می‌کنند و اجرای این مراسم با مدیریت مرشد میدان آغاز و نخل‌ها به حرکت درمی‌آیند و با گرداندن نخل‌ها و با ضربه‌های تبل های حاضر فضای معنوی عجیبی در محل ایجاد می‌شود که زن و مرد و کوچک و بزرگ زمزمه یا حسین جان در مظلومیت آن شهید بزرگوار بی‌اختیار گریه می‌کنند.
اجرای این مراسم در خراسان شمالی فقط مختص به شهرستان جاجرم است. مراسم نخل گردانی شهرستان جاجرم ازجمله مراسم آیینی استان خراسان شمالی در ایام ماه محرم است که در تاریخ 18 آبان سال 90 13 به‌عنوان تنها میراث معنوی استان در ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان به ثبت ملی رسیده است. طبق تحقیقات میدانی از بزرگان، تکیه‌داران و نخل گردانان به‌ویژه افراد مسن نشان‌دهنده قدمت 150 تا 200 ساله این مراسم از چهار نسل قبل تاکنون است و وجه تمایزی در اجرای مراسم با سایر استان‌ها وجود ندارد و تنها تفاوت در شکل نخل‌ها و تعداد حمل‌کنندگان است. نخل‌ها سه دور به دور میدان‌های موجود در محل حسینیه بزرگ جاجرم می‌چرخند و مردم بر رسای شهدای کربلا می‌گریند و به‌راستی‌که واقعه کربلا درس بزرگی برای همگان است. پس از نخل گردانی ظهر عاشورا مراسم تعزیه برگزار می‌گردد و استقبال مردم جاجرم و افرادی که از سایر مناطق در این مراسم حضور دارند به‌نوبه خود بی‌نظیر است.
این نخل‌ها منسوب به هیات‌های بزرگ در گذشته بوده و اکنون مردمی شده است و آنها این نخل‌ها را با چسباندن عکس شهداء، نصب آینه و سیاه پوش کردن، تزئین می‌کنند. در سمت چپ و راست هر نخل، شمشیری کوچک نصب شده است که مردم در روز عاشورا به سر این شمشیر‌ها جهت تبرک میوه می‌زنند. دو نخل بزرگ و یک گهواره علی اصغر(ع) نیز در شهرستان جاجرم وجود دارد که هر دوی این نخل‌ها چوبی بودند اما حدود 20 سالی است که به علت فرسودگی٬ یکی از آنها به شکل آهنی ساخته شده است.
آیین نخل گردانی، طبق سنتی قدیمی از غروب روز تاسوعا، توسط 4 علم مشخص شده دور شهر قدیم جاجرم که همان مرکز شهر است انجام می‌شود. پس از این مراسم، روز عاشورا بعد از اذان صبح نیز همین علم‌ها دوباره 3 مرتبه دور شهر قدیم جاجرم چرخانده و سپس زیارت عاشورا قرائت شده و 15 هیئت سینه زنی وارد حسینیه بزرگ شهر می‌شوند و هر کدام از هیئت‌ها در ردیف مشخص شده‌ای قرار گرفته و 5 دقیقه برنامه نوحه خوانی و سینه زنی می‌کنند.
صبح عاشورا٬ دور 2 نخل بزرگ و کوچک، پارچه‌های مشکی و نوشته های مرتبط بسته شده و پس از اتمام زنجیر زنی، دستور حرکت نخل اول که همان نخل بزرگ است داده می‌شود و در حسینیه بزرگ شهر٬ دو دور گردانده شده و پس از آن نخل دهقان‌ها نیز به حرکت درمی‌آید و این دو نخل، سه دور دیگر در این حسینیه گردانده می‌شوند. مردم جاجرم برای آماده کردن حسینیه‌ها، تکایا، مساجد و اماکن عزاداری از غروب غید غدیر با یکدیگر مساعدت و همکاری دارند و یک یا دو روز مانده به محرم الحرام، حال و هوای مردم به طور کامل حسینی و محرمی است و مراسم سوگواری برای اباعبدالله الحسین(ع) از همان روز نخست این ماه آغاز می‌شود.
