روسای دانشگاه‌ها در گفت‌گو با ایکنا:
لایحه مقابله با تقلب در آثار علمی، می‌تواند مقابل بی اخلاقی‌ها قد علم کند؟
گروه دانشگاه: روسای دانشگاه‌های شریف، علم و صنعت، الزهرا(س)، علامه طباطبایی، شهید بهشتی و فنی و حرفه‌ای، به این پرسش که آیا لایحه پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی، می‌تواند جلوی بی اخلاقی‌ها در این عرصه را بگیرد یا خیر؟ پاسخ دادند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، لایحه «پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی» که تيرماه سال جاری به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و اواخر مردادماه توسط رئیس جمهور برای اجرا، به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ابلاغ شد، ابزاری جهت جلوگیری از تقلب در آثار علمی است. بر اساس این لایحه و تبصره‌های 10گانه آن، در صورت استفاده افراد از آثار متقلبانه در تهیه آثار علمی، مجازات قانونی در نظر گرفته می‌شود. البته هرچند که این لایحه از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دولت یازدهم، روانه کمیسیون‌های حقوقی و آموزش مجلس نهم شد، اما در آن مقطع زمانی امکان بررسی نیافت و کلیات آن، در مجلس دهم و پس از تغییراتی نسبت به لایحه نخست به تصویب رسید. اکنون که این لایحه به مرحله اجرا رسیده، یک پرسش مطرح است و آن اینکه؛ «آیا تصویب و اجرای این قانون و قوانینی از این دست می‌تواند مقابل برخی بی اخلاقی‌ها در تولید آثار علمی قد علم و بساط پایان‌نامه و مقاله فروشی‌ها را جمع کند یا خیر؟». در این خصوص با روسای دانشگاه‌های علم و صنعت، الزهرا(س)، شهید بهشتی، علامه طباطبایی(ره)، صنعتی شریف و فنی و حرفه‌ای، گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح سخنان آنها را در ادامه می‌خوانید؛
محمدعلی برخورداری، رئیس دانشگاه علم و صنعت در گفت‌وگو با ایکنا در رابطه با این مسئله، اظهار کرد: این بساط را ما درست کرده‌ایم و راه‌حل آن دست خود ماست. من اکنون آمار دقیقی از میزان تقلب‌های علمی ندارم، این یک امر بدیهی است، شما اگر متوسط تعداد دانشجویان ارشد و دکتری که در کشور هستند را بر تعداد اعضای هیئت علمی کشور تقسیم کنید حاصل به دست آمده عدد بالایی خواهد شد که این عدد غیرمنطقی است و این سوال برایتان مطرح می‌شود که یک استاد چطور می‌تواند 25 دانشجو را هدایت و راهنمایی کند؟ آن هم در شرایطی که برخی اساتید، 10 نوع کار برای خود مشخص کرده‌اند که هر کدام در یک نقطه از این کشور است، این استاد نمی‌تواند به امورات علمی همه دانشجویان خود برسد.
نتیجه سوء گسترش کمیت آموزش عالی
وی با تاکید بر اینکه گسترش بی‌رویه ظرفیت مقاطع تحصیلات تکمیلی، عامل این اتفاق است، گفت: ما بی‌محابا کمیت آموزش عالی را در مقاطع تحصیلات تکمیلی توسعه دادیم و این نتیجه حاصل شد، قوه قضائیه هم نمی‌تواند کاری کند و اگر چه قانون مقابله با این بی اخلاقی‌ها هم در مجلس و طی مراحلی تصویب شد، اما شما به خیابان انقلاب بروید، افراد بسیاری را می‌بینید که تبلیغاتی دست گرفته‌اند و بر روی آنها نوشته شده: «ویراستاری مقالات»، «ترجمه پایان‌نامه» و «پروپوزال» و ... و این مسئله نه تنها در مقطع ارشد، بلکه در مقطع دکتری هم وجود دارد.
برخورداری با اشاره به ملا‌ک‌های پذیرش دانشجوی مقطع دکتری در ایران، گفت: دانشجوی مقطع دکتری هنگام پذیرش، رزومه‌ای از مقطع قبلی خود تحویل می‌دهد که خیلی هم ملاک و قابل استناد نیست.
برخورداری با اشاره به ملا‌ک‌های پذیرش دانشجوی مقطع دکتری در ایران، گفت: دانشجوی مقطع دکتری هنگام پذیرش، رزومه‌ای از مقطع قبلی خود تحویل می‌دهد که خیلی هم ملاک و قابل استناد نیست.
به کارگیری ابزار موثرتر؛ ترویج اخلاق حرفه‌ای
مهناز ملانظری، رئیس دانشگاه الزهرا(س) نیز پیرامون این مسئله اظهارنظر کرد و گفت: لایحه مقابله با تقلب در آثار علمی می‌تواند تا حدی جلوی بی اخلاقی‌ها در آثار علمی را بگیرد، اما باید توجه داشت مسائل اخلاقی چند بعد دارد، یک بحث بحث فرهنگی و فرهنگ سازی در این زمینه است که باید اخلاق حرفه‌ای ترویج داده شود، یک بحث هم حمایت قوانین است قطعا این لایحه‌ها به عنوان قانون می‌تواند کمک باشد، اما آنچه که بیشتر اثرگذار است بحث فرهنگی و ترویج اخلاق حرفه‌ای است.
وی با اشاره به پذیرش دانشجویان دکتری در دانشگاه الزهرا(س) افزود: در مقطع دکتری در دانشگاه الزهرا(س) متقاضی می‌بایست یک معرفی‌نامه از اساتید قبلی در جلسه مصاحبه داشته باشد و حتما باید تاییدیه‌های مشخصی را از اساتید قبلی خود بگیرد.
قانون به تنهایی اثرگذار نیست؛ حرکت به سمت پروژه‌های کاربردی
حسین شمس، رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای با بیان اینکه قانون مقابله با تقلب در آثار علمی مهم است اما سیستم غلط است، عنوان کرد: قانون مهم است، خود این قانون یک جایگاه و شرایطی را به وجود می‌آورد که افراد در تولید آثار علمی خود مراقبت کنند، اما در کنار آن باید اساتیدی که در دانشگاه حضور دارند به این موضوع توجه بیشتری داشته باشند.
وی ادامه داد: اگر ما بتوانیم پروژه‌ها را به سمت پروژه‌های کاربردی ببریم و کمتر بحث‌های تئوری در تحقیقات علمی مطرح باشد، این قبیل تقلب‌ها کمتر رخ خواهد داد. وزارت علوم نرم‌افزاری دارد که به وسیله آن می‌توانند متوجه شوند چه بخش‌هایی از تحقیق فرد کپی‌برداری بوده، اگر تحقیقات به سمت کاربردی شدن برود، کمتر شاهد این بی اخلاقی‌ها خواهیم بود، قانون به تنهایی نمی‌تواند اثرگذار باشد، هر چه قدر هم قوی باشد.
بازنگری سیاست‌های کلان در بحث آموزش عالی
سیدحسن صدوق، رئیس دانشگاه شهید بهشتی نیز با بیان اینکه نقش اساتید در جلوگیری از تقلب‌ها موثر است، اظهار کرد: تصویب و اجرای این لایحه تاحدی می‌تواند جلوی بی اخلاقی‌های علمی را بگیرد، اما این مسئله عوامل بنیادی‌تری دارد و باید سیاست‌های کلان دولت درباره آموزش عالی و در خصوص دانشگاه‌ها بررسی و از این منظر به آن پرداخته شود و در صورت لزوم بازنگری شوند.
اجرای پایلوت سامانه همانندساز در دانشگاه علامه طباطبایی(ره)
حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی(ره) نیز تصریح کرد: این قانون می‌تواند بسیار موثر باشد، البته ما سامانه مربوطه را به صورت پایلوت در دانشگاه علامه طباطبایی(ره) پیاده کرده‌ایم. اگر اساتید دانشگاه، پیش از آنکه مقاله و یا پایان نامه‌ای را برای دفاع و یا چاپ تایید کنند، در سامانه همانندساز، همانطور که درلایحه مذکور آمده، بررسی نمایند و خود را موظف بدانند که باید این تحقیقات را در این سامانه ببرند و کنترل کنند، به یک‌باره درصد قابل توجهی از تقلب‌ها کاهش می‌یابد و البته این نیازمند آن است که دانشگاه‌ها در این زمینه همکاری لازم را داشته باشند و مدارک را در این سامانه قرار دهند.
وی افزود: طبق این لایحه، مجازات‌هایی برای متقلبان در آثار علمی در نظر گرفته شده و ما وقتی با استادی که مقاله‌اش مشکل داشت، برخورد کردیم، به یک‌باره دیدیم گرایش استادان برای آنکه چند بار مقالات را چک کنند، چندین برابر شده و مراقبند مبادا این مقاله‌ها که با همکاری دانشجویان خود انجام می‌دهند، کپی از اثر دیگری باشد، من فکر می‌کنم اجرای کامل این لایحه موثر خواهد بود.
لزوم برخورد جدی دانشگاه‌ها با متقلبان؛ ضامن اجرای لایحه
محمود فتوحی فیروزآبادی، رئیس دانشگاه صنعتی شریف در خصوص نقش این لایحه و تاثیر آن در جلوگیری از تقلب‌ها در آثار علمی، تصریح کرد: این قانون اخیرا ابلاغ شده و یکی از کارهای خوبی است که صورت گرفته، یک سری مسائل در سیستم آموزش عالی و علم و فناوری کشور قابل تحمل نیست که یکی از آنها به نظر من همین موضوع است و معتقدم باید با افرادی که دست به تقلب می‌زنند برخورد شدید شود، این اقدام یک آغاز است، اما اینکه چقدر دانشگاه‌ها و سیستم آموزش عالی موفق به پیاده‌‌سازی این قانون شوند را نمی‌دانم اما به اعتقاد من قدم بسیار مثبتی است که از سوی سیستم آموزش عالی کشور و مجلس برداشته شده و باید اجرا هم شود.
وی ادامه داد: قطعا صرف گذاشتن یک قانون نمی‌تواند کاری را جلو ببرد، آنچه که اهمیت دارد خود دانشگاه‌ها هستند، دانشگاه‌ها باید با دقت نظر بیشتری کارهای علمی را جلو ببرند و اگر پایان‌نامه و مقاله‌ای تقلب داشته، خود آنها با متقلبان برخورد جدی کنند، تا دیگران نیز متوجه شوند؛ چنین کارهایی، قابل تحقق در جامعه علمی کشور نیست.
فتوحی گفت: جدای از این قبیل مسائل، اینگونه تقلب‌ها در آثار علمی، نه تنها اثر سوء در کشور دارد، بلکه باعث خدشه‌دار شدن وجهه علمی کشور و حتی از بین رفتن آن می‌شود، بنابراین برخورد با این مسائل، باید بدون هیچ اغماضی صورت گیرد.
وی همچنین در خصوص نقش اساتید در این امر، خاطرنشان کرد: اساتیدی که دانشجویان تحصیلات تکمیلی را هدایت می‌کنند، باید دقت نمایند و پایان نامه‌های دانشجویان را با دقت بخوانند و مقالات آنها را با دقت بررسی کنند و اگر تشخیص تقلب داده‌اند، اجازه ندهند آن کار عمومی یا به اصطلاح (Publish) شود. درست است که قانون مقابله با این مسئله را گذاشته‌اند، اما مجری این قانون ما هستیم و اگر ما این قانون را جدی نگیریم، با شکست مواجه می‌شود، لذا نقش دانشگاه‌ها و اساتید در این زمینه بسیار مهم است.
مطالب مرتبط
