قرآن؛ دریچه ورود به جوامع اسلامی/ بقای اندیشه داعش با پایان جغرافیا

عباس خامه‌یار، معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) درباره جایگاه قرآن کریم در تقویت همبستگی دینی اظهار کرد: قرآن یکی از دریچه‌های ورود ما به جوامع مختلف اسلامی است که متشکل از شکل‌ها و طیف‌های گسترده بوده و مانند موزاییکی رنگارنگ از عقاید و مذهب در کنار هم چیده شده‌اند.

وی افزود: با ورود از دریچه قرآن اقبال فوق‌العاده‌ای به اسلام را شاهد هستیم. یک احساس همبستگی وجود دارد و این همان ریسمان محکم الهی بوده که از این دریچه قابل درک و قابل لمس است و این محور بسیار مهم ارتباط‌گیری ما با دیگر جوامع اسلامی است لذا یکی از بخش‌های فعالیت‌های ما در سازمان فرهنگ و ارتباطات روی همین مسائل قرآنی است.

اسلام رحمانی؛ محور همگرایی

خامه‌یار تصریح کرد: اخیراً دیداری داشتم با اسقف اعظم ارمنستان که در آن مفصل در رابطه با موضوع اسلام رحمانی در ایروان گفت‌وگو کردیم و این در ادامه گفت‌وگوها و دیدارهایی بود که با رهبران مختلف جهان داشتیم. بحث اسلام رحمانی و اسلام میانه‌رو و بحث‌های معنویتی که ایران داعیه آن را دارد و نشان‌دهنده و تعریف‌کننده آن بوده، مبحث مهمی است که در حال پیگیری آن در قالب گفت‌وگوها و برنامه‌های مختلف هستیم.

وی افزود: اقبالی که نسبت به این گفت‌وگوها وجود دارد، بی‌سابقه است. این موضوع یکی از بخش‌های عمده فعالیت‌های مرکز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است و آن را در جاهای مختلف، با ادیان و مذاهب و آیین‌های مختلف به صورت دوره‌ای در رم و حتی فیلیپین و تایلند در بین ‌بودایی‌ها مطرح کرده‌ایم.

خامه‌یار گفت: آخرین اجلاس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که اجلاس بسیار موفقی بود و با حضور ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان اخیرا برگزار شد نیز نتایج بسیار خوبی داشت و ما شاهد همگرایی عجیبی بودیم. نگاه مثبتی که ما به اسلام قرآنی داریم و تعریفی که از ان ارائه و نشان می‌دهیم و اینکه تقریباً کل محور این بحث‌ها و گفت‌وگوها روی بحث همگرایی است که در جوهر دین و در گوهر دین وجود دارد، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

وی افزود: نکته دیگر این است که این اسلام متفاوت است از آنچه که دیگران مدعی آن هستند. اسلام رحمانی اسلامی است که با «بسم الله الرحمن الرحیم» و رحمانیت و مهربانی و عطوفت آغاز می‌شود، این نوع از اسلام هیچ همخوانی با سرهای بریده و عملکردهای این چنینی ندارد و وقتی این نگرش شنیده می‌شود، توجه ویژه‌ای به آن صورت می‌گیرد.

خامه‌یار تأکید کرد: فکر می‌کنم در حال حاضر ما هیچ راه دیگری غیر از گفت‌وگو و همبستگی دینی نداریم و برای معرفی ارزش‌های والای اسلامی نیازمند گفت‌وگو هستیم.

وی افزود: کاملاً معتقدم که با پایان جغرافیای داعش، اندیشه داعش پایان نمی‌پذیرد. داعش یک تفکر انحرافی و ناشی از عوامل مختلف و متعدد داخلی و خارجی است؛ اما نهایتاً من به پساداعش یعنی زمانی که در آن، اندیشه داعش وجود نداشته باشد، معتقد نیستم؛ برعکس آنچه که امروز در تبلیغاتمان از آن صحبت می‌کنیم.

خامه‌یار تصریح کرد: داعش با توجه به شکست‌های پی در پی به لحاظ جغرافیایی فرو ریخت. آن سکویی که داعش برای خود ایجاد کرده بود و به تعبیری «سکوی خلافت» نام داشت، فرو پاشید و از بین رفت و جغرافیا را از دست داد. همچنین بسیاری از منابع مهم اقتصادی در داخل مناطق جغرافیای خود را از دست داد ولی ما نباید فراموش کنیم که اندیشه آن‌ها همچنان وجود دارد.

معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با یادآوری بحث «افغان‌های عرب» و بازگشت آن‌ها به شهرها و کشورهای خود بعد از آزادی و استقلال افغانستان و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، گفت: همه آن‌ها به کشورها و شهرهایشان برگشتند و یک مزاحمت‌ و معضل جدی برای همه ایجاد کردند.

وی افزود: نمونه‌ آن اتفاقاتی بود که بعد از انتخابات و پیروزی اسلام‌گرایان در الجزایر صورت گرفت. دیدیم چه فجایع انسانی در آن منطقه توسط همین تکفیری‌های بازگشته از افغانستان که اصطلاحاً به آن‌ها افغان‌های عرب گفته می‌شد، انجام گرفت و صدها هزار نفر قربانی شدند.

داعش و یارگیری در فضای مجازی

خامه‌یار تأکید کرد: شرایط امروز بعد از فروپاشی جغرافیایی داعش یک شرایط اندیشه‌ای است. آن‌ها در حال یارگیری در فضای مجازی هستند. روی مناطق مختلف با شیوه‌های مختلف تمرکز و در واقع از این مسئله بهره‌برداری می‌کنند. راهکار ما گفت‌وگو است و با ترویج گفتمان روشنگری علیه آن‌ها می‌توانیم برخورد منطقی و کاملاً نتیجه‌بخش داشته باشیم. این مسئله بسیار مهم است.

معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ادامه داد: در همین راستا، ما محور فعالیت‌های خود را بر گفتمان و گفت‌وگو قرار داده‌ایم. اما در عین حال من فکر می‌کنم که در بحث گروه‌های تکفیری ما می‌توانیم در قالب همین میزگردهایی که می‌گذاریم یا تعاملاتی که داریم، اقدامات مؤثری انجام دهیم. همین بازگویی اندیشه‌های نامعتدلانه و افراطی در پاسخگویی و تبیین مبانی ناب اسلامی بسیار مؤثر است؛ مبانی‌ای که ما داعیه آن را داریم، اهمیت بسیار بالایی دارد و بسیار مورد توجه نخبگان است به خصوص در فضاها و جوامع غیراسلامی.

وی در ادامه گفت: در حال حاضر، در اروپا اقبال به رویکردی که ما نسبت به کرسی‌های شیعه‌شناسی و اسلام‌شناسی ارائه می‌دهیم و تعریف می‌کنیم، نسبت به گذشته بی‌سابقه است و‌ علی‌رغم فضای سنگین تبلیغاتی، این فضا و این ظرفیت‌ها کم سابقه و بی‌سابقه است و همه دنبال شنیدن اسلام غیر از اسلامی هستند که توسط گروه‌های تکفیری معرفی شده‌اند.

خامه‌یار در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو بر ضرورت بازتعریف فضای مجازی تأکید و اظهار کرد: امروز ما باید با توجه ویژه به فضای مجازی، بازتعریفی از این فضا داشته باشیم و برای خودمان یک بازباوری ایجاد کنیم. اگر این بازتعریف و بازباور ایجاد شود، طبیعتاً باید مدیریت نوینی را برای بهره‌گیری و استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی هم در داخل هم در خارج داشته باشیم.

وی افزود: امروز در چارچوب فضای مجازی هر شخصی و هر فردی از هواداران ما در داخل و از مؤمنان به حرکت اعتدال‌گرایانه و به تفکر و اندیشه میانه‌روانه ما، خود به تنهایی یک رسانه است. این رسانه‌ها بی‌هزینه و بی‌بودجه است و هیچ مشکلی را برای ما ایجاد نمی‌کند باید از آن بهره‌برداری کرد.

خامه‌یار گفت: ما باید چگونگی مدیریت و تغذیه این رسانه‌های میلیونی را در خارج از مرزها داشته باشیم و در واقع در اختیار گذاشتن مواد اولیه ما برای بهره‌گیری و برای شکل‌گیری این رسانه‌ها مهم است.

وی توضیح داد: رسانه‌های فردی و نخبگان در دانشگاه‌های مختلف و در افکار عمومی جوامع اسلامی نفوذ زیادی دارند؛ اما بستگی به چگونگی بهره‌گیری و مدیریت و تغذیه‌شدن آن‌ها دارد.

معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: ما سعی کرده‌ایم امسال در بودجه 96 توجه ویژه‌ای به این رسانه‌ها داشته باشیم و قطعاً در سال آینده که ما در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی هستیم و می‌بایست کارنامه خود را بعد از 40 سال ارائه دهیم، از این رسانه‌ها استفاده بیشتری خواهیم کرد.

خامه‌یار در پایان یادآور شد: آنچه که داریم کارنامه درخشانی است. برخلاف فضای تبلیغاتی که علیه ما هست این کارنامه در همه زمینه‌ها درخشان است؛ در اندیشه، در معارف قرآنی، در علم، در تکنولوژی در کشاورزی، در هنر، در ادبیات و ... . این کارنامه برای مخاطب خارجی به ویژه برای افکار عمومی و جوامع اسلامی جالب توجه است. این مدل و این کارنامه بعد از 40 سال باید ارائه شود و یکی از راه‌های خوب و موفق ارائه این کارنامه، فضای مجازی و رسانه‌های مجازی است.