تعمیق شعر ولایی در سایه هجرت امام رضا(ع)/گونه‌سرایی، یکی از آسیب‌های شعر ولایی معاصر

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، ادبیات ولایی ایران اگرچه سابقه‌ای به قدمت زبان و ادبیات فارسی دارد و شعرای ولایی این مرز و بوم از دیرباز به خلق آثار هنری ولایی پرداخته‌اند، اما بعضی از وقایع در تحول و تطور این گونۀ ادبی به منزلۀ نقطه عطفی به شمار می‌آید که از ویژگی‌های خاص و قابل تأملی برخوردارند.

وی در ادامه با اشاره به سخن رسول اکرم(ص) درباره شاعران ولایی، ابراز کرد: ایشان می‌فرمایند: شاعر ولایی، مؤمن و مجاهدی است که با شمشیر زبانش در راه خدا پیکار می‌کند؛ حضرت سوگند یاد می‌کنند که شعر شما شاعران چون تیری است که به سوی دشمنان پرتاب می‌شود. به یقین، این فرموده پیامبر خدا(ص) حد و اندازه و سنگینی بار رسالت شاعران آیینی را بیش از پیش مشخص می‌کند.
مُصلحی گفت: عرصه‌ای که در شعر ولایی امروز پیگیری می‌شود، عرصه بیان حماسه آفرینی‌ها و شناخت حسینی‌ها و افشاگری مکر و پلیدی‌های یزیدی‌های زمان است، چراکه در شعر معاصر، عرصه مرثیه را رد کرده‌ایم و در زمان حال به جلوه دیگری از ادبیات آیینی پرداخته می‌شود.
اوج شعر ولایی معاصر، بازتاب پایداری‌ها و آرمان‌ گرایی‌های اهل‌بیت(ع) است
پژوهشگر و نخبه کشوری شعر و ادبیات، ادامه داد: اوج شعر ولایی معاصر، بازتاب پایداری‌ها و آرمان‌گرایی‌های اهل بیت(ع) است که البته می‌توان در آن گریزی هم به مرثیه داشت؛ ولی آنچه که مفاهیم شعر را باید سامان دهد، رسالت شناساندن حق و باطل و در واقع، تولی به حق و تبری از باطل است که اوج آن، فرهنگ حمایت از ولایت است و در ادبیات عاشورایی و سپس ادبیات انتظار، ادبیات فاطمی و علوی و ... متجلی است.
وی با اشاره به پیشینه ادبیات آیینی در دوران انقلاب اسلامی، اظهار کرد: در دوران انقلاب اسلامی به صورت محسوس شاهد بروز نوآوری در ساختار و محتوا هستیم و برخی از قالب‌های شعر کلاسیک همچون مثنوی و دوبیتی دوباره احیا شده و در این زمان با توان بیشتر، زبانی سرشار از تازگی، طراوت و زبانی نزدیک به زبان مردم روزگار، وارد ادبیات آیینی می‌شویم و قالب‌های آن را باز‌آفرینی می‌کنیم.
مُصلحی ادامه داد: همچنین در دوره‌ای پس از انقلاب اسلامی شعرا رویکرد تازه‌ای به مضامین حماسی و معرفت شناسی پیدا کرده‌اند و ناگفته‌هایی را با استفاده مضمون‌های باب و حرکت در فضاهایی که کمتر کار شده را در اشعار خود جای داده‌اند؛ رهاورد این انقلاب عظیم ادبی با نگرش نو در ادبیات فارسی و ادبیات آیینی همراه بوده است.
پژوهشگر و نخبه کشوری شعر و ادبیات، با تأکید بر اینکه شعرهای دهه اول، دوم و سوم انقلاب اسلامی یک دست نبوده و شعارزدگی در آن به وفور دیده می‌شود، بیان کرد: پس از انقلاب اسلامی، ادبیات به طور ملموس به دور از تصویرسازی‌های انتزاعی، تصویرسازی‌های جدولی و قالب‌های کهن حرکت کرده و هنرمندی‌های زبانی را به وجود آورده‌اند که باید به شیوه ادبیات معاصر معرفی کنیم.
وی گفت: بعد از انقلاب اسلامی پرداختن به ادبیات آیینی بیش از گذشته مورد توجه شاعران قرار گرفت؛ چراکه حکومت نیز موافق با این گونه اشعار بود لذا نسبت به گذشته شاهد کیفیت و کمیت در اشعار آیینی هستیم.
امروزه در اشعار هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی غنی هستیم
مُصلحی با اشاره به اینکه در گذشته اشعار آیینی کیفیت داشته ولی کمیت در این نوع قالب دیده نمی‌شود، افزود: امروزه در اشعار هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی غنی هستیم؛ بنابراین شعر ولایی امروز خیلی پیشرفته‌تر و جلوتر از شعر کهن است.
پژوهشگر و نخبه کشوری شعر و ادبیات، ادامه داد: شعر ولایی در زمان افشاریه رو به افول بوده، در دوره زندیه دگربار اوج می‌گیرد، در دوره‌ مشروطه پایگاه مردمی پیدا می‌کند و وقتی به پیروزی انقلاب اسلامی می‌رسد برگه‌های زرین این نوع شعر جلوه‌گر می‌شود؛ شروع شعر ولایی در زمان مشروطه با پیدا کردن پایگاه‌های مردمی بوده و اوج آن به زمان معاصر و پس از انقلاب اسلامی بر می‌گردد.
مُصلحی گفت: شعر ولایی در زمان معاصر توسط جوانانی به اوج رسید که رهبر معظم انقلاب سالی دوبار با آنان دیدار می‌کنند تا به سوی پیام معرفت‌اندیشانه اهل‌بیت(ع) حرکت کنند.
انتخاب زبان مورد پسند مردم؛ یکی از ویژگی‌های شاعران آیینی
پژوهشگر و نخبه کشوری شعر و ادبیات، یکی از ویژگی‌های شاعران آیینی را انتخاب زبان مورد پسند و اقبال مردم دانست و عنوان کرد: شاعران امروزی علاوه بر بازی‌های زبانی و گشایش‌های ساختاری باید زبانی را انتخاب کند تا برای مردم مفید باشد و بتواند با آنان ارتباط برقرار کند، باید با زبانی امروزی نگرش‌ و ساختاری نو، شعر ولایی سرود.
پژوهشگر و نخبه کشوری شعر و ادبیات، گفت: یکی از ویژگی‌های شاعران آیینی سهل‌الوصول و سریع‌الفهم بودن مقصد کلام شاعر است؛ اگر شعر سنایی را که در سال 540 قمری سروده را اکنون بخوانیم، احساس می‌کنیم شعر در زمان حال سروده شده و کهنگی ندارد لذا شاعران امروزی نیز در سروده‌هایشان باید این شیوه را در پیش گیرند.  
وی گفت: شاعر آیینی باید با مطالعه پیشینه تاریخ و سیره زندگی اهل‌بیت(ع) بتوانند سخن‌سرایی کنند و مطلبی از جان زندگی اهل‌بیت(ع) در بیاورد.
شاعران شعر خود را در معرض نقد قرار دهند
مُصلحی بیان کرد: شاعران باید شعر خود را در معرض محک قرار بدهند. شاعرانی موفق‌تر هستند که در پی جلساتی باشند که اشعار خود را در معرض نقد و بررسی قرار دهند تا ضعف‌ها و برجستگی‌های شعرشان از نظر فرم، محتوا و ساختار مشخص شود.
وی تأکید کرد: شعر هر زمان دستاورد و محصول زمان خودش است. شعر ولایی پس از انقلاب اسلامی پیشتاز عرصه‌های متعدد شعر ولایی است.
پژوهشگر و نخبه کشوری شعر و ادبیات ادامه داد: شعر ولایی شعری جهان شمول است؛ امام رضا(ع) با ورود خود به میهن ما بزرگ‌ترین انقلاب عظیم فرهنگی را در عرصه دین‌مداری برای این خطه از مشرق زمین به وجود آوردند.
وی گفت: خواسته و توقع ما از شاعران معاصر آئینی این است که در میهنی که میهمان پاره تن نبی خدا(ص) و عالم آل او است، بتوانند مناظره‌های امام رضا(ع) را به فراست و با هوش دینی دریافت کنند و در قالب شعر با زبانی نو، به مردم و دوستداران ائمه هدی(ع) ارائه دهند. حدیث سلسلة‌الذهب امام رضا(ع)، باید از نو بر دل‌های مشتاقان نوشته شود تا از ‌آن پیام‌های زرین بسیاری بیرون آید.
جهان معاصر نیاز به شخصیت‌های دینی و بزرگان آیین دارد
مُصلحی ادامه داد: جهان معاصر نیاز به شخصیت‌های دینی و بزرگان آیین دارد. اگر بتوانیم پیشوایان پرهیزکار ستوده شده در شعر ولایی را به مردم مسلمان و سپس به کرسی‌های ادبیات جهان بشناسانیم، ادبیات آیینی ما، ادبیاتی جهانی خواهد بود.
فاصله از آرمان‌های اهل‌بیت(ع)؛ نقطه مغفول مانده در شعر ولایی
پژوهشگر و نخبه کشوری شعر و ادبیات، ابراز کرد: نقطه مغفول مانده در شعر ولایی این است که شاعران گاهی از آرمان‌های واقعی تفکر اهل‌بیت(ع) فاصله می‌گیرند تا آن جایی‌که برای مدح حضرت ابوالفضل(ع) باید به ولایت‌پذیری و حمایت از حریم ولایت بپردازند؛ به رزم‌آوری، مدح چشم و ابروی ایشان پرداخته می‌شود و این اگر غفلت نام نگیرد، بی‌شک کم توفیقی است. شاعر آیینی باید با مطالعه بسیار، پیوسته درس‌های زندگی اهل‌بیت(ع) را با استفاده از سندهای معتبر، بازگو کند.
گونه‌سرایی، یکی از آسیب‌های شعر ولایی معاصر
وی گفت: از دیگر آسیب‌های شعر ولایی معاصر، گونه‌سرایی است که گاه احساس می‌شود چندین مجموعه شعر، حاصل ذوق یک شاعر است و نوآوری در آن به چشم نمی‌آید. بر بنیاد سفارش‌های رهبر معظم انقلاب، نوآوری در ادبیات آیینی باید هم در ساختار و هم فرم و نیز معنا، جامه‌ای زیبا و نوین با تکیه بر مستندات بر قامت این گونه متعهد بپوشاند.
مُصلحی گفت: به جای اینکه در اشعار به محتوا بپردازیم بیشتر به شاخه و برگ و زواید پرداخته‌ایم، این در حالی است که شاعر آیینی زمانی شعرش تأثیرگذار است که مستند صحبت کند.
ای سوره‌ نور، آیه‎ها تاباندی
پا بر سر دل نهاده، دست افشاندی
مولای غریب من، در آن ظهر عطش
در معرکه بی‌سر، چه نمازی خواندی...!