بحران و شکست فرهنگی متعاقب ارزش‌گذاری‌های کاذب/ تختی نخواست سلبریتی باشد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) ستاره‌های هنری، ورزشی و حتی سیاسی همواره در جامعه ما وجود داشته‌اند اما با گسترش‌ رسانه‌‌های ارتباط جمعی و اخیراً شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی، بعضی از ستاره‌ها تبدیل به سلبریتی شدند و بیش از پیش در معرض توجه قرار گرفتند، اعمال، رفتار و ظاهر یک سلبریتی بی‌هیچ دلیل منطقی، برای بسیاری از مردم به خصوص بعضی جوانان امروزی که در بحران هویت و تناقض‌های متعدد به سر می‌برند، الگو می‌شود، معضلی که در جامعه ما حالا به ستاره‌های خردسال هم سرایت کرده و درصدد است از چهره‌ معصوم آن‌ها، الگوهایی کاذب بسازد. از این روی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین خادمیان، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا به بررسی پدیده سلبریتی شدن و آثار آن در جوامع غربی و ایران پرداخت و در ادامه رویکرد دین اسلام به چنین پدیده‌هایی را تبیین کرد.  
 
*سلبریتی چگونه در یک جامعه به وجود می‌آید؟  
در ابتدا این اشخاص، افرادی بودند که در فضای هنر، ورزش یا سیاست شاخص می‌شدند و بعد بواسطه رسانه‌ها تبدیل به سلبریتی شدند که تاثیر زیادی بر جامعه می‌گذارند، البته اگر به کل یک جامعه نگاه کنیم سلبریتی‌ها در همه اقشار و گروه‌ها نمی توانند تاثیر بگذارند بلکه بیشتر بر جوانان و نوجوانان اثر گذارند و الگوهای ایده‌آلی برای آن‌ها جلوه می‌کنند، در جامعه ما چند سالی است که بواسطه رسانه‌ها بعضی افراد شاخص در حوزه هنر، ورزش و ... همچنین عنوانی را پیدا کرده‌اند، سوال اینجاست که آیا اصل مطلب قابل مدح است یا ذم؟ از نگاه فرهنگ ما که برگرفته از فرهنگ دینی است، اشکال ندارد کسی تلاش داشته باشد و در راستای هدف خود، آدم معروفی بشود، اما معروف شدن به چه قیمتی؟ با چه راهی؟ و چه نتیجه‌ای؟  شاعرانی در طول تاریخ داریم که ستاره شدند، در فضای اسلام هم شخصیت‌هایی داشتیم که شاخص شدند، اما اگر کسی واقعا به این جهت که خودنمایی کند، مشهور بشود از نظر فرهنگ دینی ما مذموم و حتی حرام است مثلا برای دیده شدن، یتیم‌خانه تاسیس کند، یا نوع لباسش را متفاوت با پوشش دینی و پوشش متعارف جامعه قرار دهد، مثلا اینکه یک روحانی بدون دلیل کافی، لباس نظامی بپوشد و عمامه به سرش بگذارد، این در واقع لباس شهرت است برای این که خود را انگشت‌نما کند. 

*همانطور که گفتید افراد شاخص از گذشته در جوامع وجود داشته‌اند اما آیا چیزی که سلبریتی را سلبریتی می‌کند، پول و زیبایی است؟
ببینید سلبریتی در ابتدا شخصی است که ستاره و شاخص بشود و بعدها با تبلیغات بعضی رسانه‌های منفعت‌طلب اقدام به تبلیغ کالا می‌کنند و احیانا یک پوشش خاص یا آرایش خاص هم دارند و بابت آن تبلیغ به او ثروت و وجهی دادند که همین باعث شد او الگوی بعضی از مردم بشود؛ به نحوی که حتی دیگر رفتار او هم مورد تحلیل و نقد قرار نمی‌گیرد. ببینید مرحوم تختی ورزشکاری بود که شاخص و ستاره شد، یک شرکت تیغ‌سازی از ایشان خواست تا در ازای گرفتن چهارصدهزارتومان این تیغ را تبلیغ کند، تختی گفت چون کشور ما مذهبی است و علمای ما این کار را حرام می‌دانند، این کار را نمی‌کنم. پس نخواست برای پول یا دیده‌شدن بیشتر، در معرض رسانه‌ها باشد. یک سلبریتی ممکن است کارهای خوب هم انجام دهد مثلا در مساله زلزله برود و کمک کند اما باید دید همین کار از روی عقاید فرهنگی و مذهبی و انسانی اوست یا برای بیشتر دیده شدن خود انجام می‌دهد، جالب این است قشرهایی که دنبال ایده‌آل‌های تخیلی هستند نمی‌آیند از کمک کردن او در زلزله الگو بگیرند، بلکه تحت تاثیر مدل موی او و ماشین او قرار می‌گیرند!، این سلبریتی دائماً دغدغه‌اش این است که کاری کند که بیشتر دیده شود یا بیشتر درآمد گیرش بیاید، چنان که بعضی سلبریتی‌ها می‌گویند سگ یا گربه را بیاوریم بزرگ کنیم یا یک پوشش متضادی با جامعه بر تن کنیم، بنابراین از اهداف فرهنگی جامعه هم فاصله می‌گیرند، بیشتر به جای اینکه به ارتقای فرهنگ کشورش کمک کند، معمولا ناخواسته در مسیری قرار می‌گیرد که اعمال و افعال او در مقابل عرف جامعه است. بنابراین وقتی ما می‌خواهیم یک مقوله‌ای را بررسی کنیم باید ببینیم ضرورتش چقدر است، دوم اینکه ببینیم تقویت جایگاه این سلبریتی‌ها منافع جامعه را تامین می‌کند یا به خطر می‌اندازد. 

* در حال حاضر در جامعه ما، سلبریتی به آن معنایی که در غرب رایج است، وجود دارد؟ و سلبریتی‌ها چه تاثیرات مثبت یا منفی بر قواعد و اعتقادات جامعه ایران گذاشته‌اند؟  
متاسفانه امروز در کشور ما هم سلبریتی مثل غرب در حال گسترش است، همانطور که عرض کردم در غرب هم این سلبریتی‌ها مشکل فرهنگی ایجاد کردند و جامعه غرب در حال حاضر به عنوان یک معضل با آن مواجه شده است و اندیشمندان آن‌ها دنبال یک راهکاری است که این پدیده را از بین ببرند. ببینید ورزشکاری مثل دیوید بکهام در ابتدا یک ستاره ورزشی بود و وقتی به یک سلبریتی تبدیل شد، از بین رفت، یعنی کسی که یک شخصیت محبوب و موثر برای ورزش و جامعه‌اش بود بواسطه ازدواج با یک خانم مدل و اتخاذ شیوه‌ای جدید در زندگی که مدل موی من چگونه باشد، آرایشگر من که باشد، کدام وسیله را تبلیغ بکنم و امثال آن که همگی برای دیده شدن یا کسب درآمد است، شخصیت او را به افول کشاند. کما اینکه ما می‌بینیم بعضی ستاره‌های محبوب جامعه ما که تبدیل به سلبریتی شده‌اند، دیگر جایگاه قبل را ندارند و روز به روز ضعیف‌تر می‌شوند، حتی در مواردی، بعضی از طرفداران سابقشان نسبت به آن‌ها تنفر دارند. از نظر اخلاقی، اگر ما بخواهیم فضای جامعه را به سمت ستاره شدن ببریم و فعالیت‌ها معطوف به اسم و لقب و صفت بشود، ایجاد جامعه طبقاتی می‌کند و افرادی هم فکر می‌کنند برتر بودن رسیدن به آن صفات است به عبارتی میل کاذب و ارزش‌های کاذب در اذهان جامعه ایجاد می‌کند. آمار را اگر نگاه کنیم در جوامعی که سلبریتی آن‌ها زیاد است دچار شکست فرهنگی شده‌اند مثل آمریکا و کره جنوبی، بر اساس تحقیقات کارشناسان چون ستاره ها در این جوامع نقش کاذب ایجاد کرده اند و جوانان این ها را الگو قرار داده اند و به آن درجات نرسیده اند، گرفتار یک خلا اعتماد به نفس و افسردگی روحی و روانی شده‌اند، همین هم باعث شده که از نظر فرهنگی تخیلات کاذب در ذهن جوانان بیشتر شود، حالت‌هایی که هالیوود برای شکست فرهنگی در کشورهای دیگر پیاده می‌کرد، ناخودآگاه گریبانگیر جامعه خودشان هم شد و می‌رسیم به همان  قضیه‌ای که اگر شخص در این فضا حرکت کند هم خودش آسیب می‌بیند و هم جامعه. ما تا زمانی که تعریف صحیحی از این مساله سلبریتی‌ها نتوانیم ایجاد کنیم مثل یک سم و زهر خواهد بود برای همه جوامع بشری.  
 
* از نظر آموزه‌های دین اسلام، وجود سلبریتی‌ها در جامعه معنایی دارد یا خیر؟  
بنظر من در یک جامعه اسلامی، چنین چیزی مذموم است و رفتن افراد مشهور به این فضا، جامعه را از اهداف متعالی دینی دور می‌کند، اولین مشکل آن این است که افراد را گرفتار غرور و تکبر می‌کند، قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ»(لقمان/18)، یعنی کسی حق ندارد با غرور و تکبر و یک ژست خاصی که خود را برتر از بقیه بداند، معاش کند. بر خلاف آنچه که بعضی ستاره‌های ثروتمند انجام می‌دهند و به خصوص حالات ویژه‌ای هم به خود می‌گیرند، اسلام ما را دعوت می‌کند به اینکه خود را انگشت‌نما نکنیم، در روایات داریم: (إنّ خیر عباد الله التقی النقی الحفی وإنّ شرَّ عباد الله المشار إلیه بالاصابع)، بهترین بندگان خدا کسی است که دنبال تقوا و اعمال صالح برود و بدترین بندگان نزد خدا کسانی‌اند که تلاش می‌کنند تا انگشت‌نما شوند، حضرت امیر(ع) هم می‌فرمایند سعی کن تا چندان دیده نشوی و جوری زندگی کن که در فضای زندگی مردم، دائماً تو را مثال نزنند، البته نکته‌ای را لازم است عرض کنم که اگر خدای سبحان اراده کند انسان الگو و شاخص می‌شود، پیامبرعظیم‎الشان اسلام(ص) مردم را به خود دعوت نکرد، بلکه به خدا دعوت کرد و خدا هم به ایشان عزت داد. ما امروز در جامعه خودمان شهدای مدافع حرم را داریم که در اوج عزت هستند، خون آن‌ها داعش را نابود کرد و این کار بزرگی است و لازم از همینجا از همه مدافعان حرم قدردانی کنیم، آیا شهید محسن حججی که خداوند این چنین او را باعزت گرداند و به عنوان حجتی برای مردم ما قرار داد، دنبال مشهورشدن و نشان دادن خود بود؟! بنابراین فکر می‌کنم اسلام نه تنها موافق سلبریتی شدن نیست بلکه آن را مضر برای شخص و جامعه و خانواده شخص می‌داند زیرا سبب می‌شود هم در اصول و هم در فروع زندگی به انحراف کشیده شود. آزموده را آزمودن خطاست، دنیای امروز پذیرفته است که سلبریتی شدن برای جامعه و فرهنگ یک کشور بحران به وجود می‌‌آورد.