فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث در ایستگاه 34
گروه اندیشه: شماره 34 فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث به صاحب امتیازی دانشگاه الزهرا(س) منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، شماره 34 فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث به صاحب امتیازی دانشگاه الزهرا(س)، صاحب امتیازی پروین بهارزاده و سردبیری فتحیه فتاحی‌زاده منتشر شد.
در آخرین شماره این فصلنامه می‌خوانیم: «خطوط اصلی ارتباطی در سوره بقره» نوشته مهدی اسمعیلی‌صدرآبادی، محمدحسین برومند، امیر جودوی، «واكاوی تواتر اجمالی و گستره دلالت آن» نگاشته سیدابوالقاسم حسینی‌زیدی، محمدابراهیم روشن‌ضمیر، «ارزیابی نظریه روان كاوی فروید از منظر معارف وحیانی به ویژه نهج البلاغه» تالیف حسن رضایی‌هفتادر، صفر نصیریان، «جریان فكری ادب و بازخوانی دلایل اخراج و بازگشت احمد برقی به قم» نوشته محمدحسن شیرزاد، محمدحسین شیرزاد، محسن نورائی، «آسیب‌شناسی كاربست روایات نبوی در تفسیر كشاف با تكیه بر ساختارهای صرفی و نحوی» تالیف رضا امانی، خدیجه فریادرس، محسن فریادرس، «تاثیر مبنای لایه لایه بودن معنا در قرآن در تفسیر واژه های «شهاب» و «سبع سموات» از منظر علامه طباطبایی» نگاشته محسن قاسم پور، حمیدرضا فهیمی‌تبار ، ابوالفضل عطوفی‌سلمانی، «قاعده مدیریتی رعایت تناسب مشاغل با توانمندی ها در رهنمودهای امام علی علیه السلام» تالیف جواد لطفی، حسن نقی زاده، فریبرز رحیم‌نیا، علی اسدی‌اصل.
در چکیده مقاله «خطوط اصلی ارتباطی در سوره بقره» می‌خوانیم: یكی از مباحثی كه توجه قرآن پژوهان را به خود جلب نموده و به نوعی زیباترین ویژگی های قرآن را رقم زده بحث وجود ارتباط، انسجام و تناسب میان آیات سور است. طرفداران این دیدگاه معتقدند هر سوره دارای هدف یا اهداف خاصی است كه تمامی آیات سوره حول محور این هدف یا اهداف سامان می یابد؛ این پژوهش با هدف پاسخ به این سوال كه آیا آیات سوره بقره نیز با هم ارتباط دارند و خطوط ارتباطی در آن به چشم می خورد به بررسی و كشف ارتباط و انسجام میان آیات این سوره پرداخته است. با روش كیفی توصیفی تحلیلی با استخراج موضوعات، دسته بندی آیات به صورت موضوعی و سازماندهی موضوعات اثبات شده كه آیات این سوره از رابطه ای تنگاتنگ و منسجم برخوردار است. در این سوره خطوط اصلی ارتباطی خداوند، موافقان حق، مخالفان حق، نبوت، احكام، پیامد اعمال و ... وجود دارد كه هر خط به خطوط فرعی و فرعی تر تقسیم می گردد. جهت اثبات حقانیت قرآن، بیان فلسفه نحوه چینش و تعداد آیات سوره ، تقویت نگرش كل گرایانه در تفسیر و كشف شبكه معنایی بین آیات به ظاهر پراكنده و حتی ارزیابی اسباب نزول آیات این پژوهش كارآمد خواهد بود.
نویسندگان مقاله «واكاوی تواتر اجمالی و گستره دلالت آن» در چکیده نوشته‌اند: از آن جا كه تواتر روایات یكی از راه های اطمینان به صدور آنهاست، عالمان دانش درایه، پژوهش‌های دراز دامنی درباره آن انجام داده اند اما در باره یكی از گونه های نوپیدای آن با عنوان «تواتر اجمالی» تعریف جامع و مانعی ارائه نشده است. از عبارات آنان ، سه تعریف برای تواتر اجمالی قابل استفاده است: الف) روایات متعددی كه نه در مدلول مطابقی بلكه در مدلول تضمنی یا التزامی با هم مطابقت دارند. ب) علم اجمالی به صدور برخی از روایاتی كه دارای مضمون واحد نیستند. ج) روایات زیادی كه در لفظ و معنی با هم اختلاف دارند و دلالت آن ها هم از جهت وسعت و ضیق متفاوت است اما علم اجمالی داریم كه برخی از این روایات از معصوم صادر شده است و آن روایت اخص است.
برخی از ایراد های این تعریف ها عبارتند از: الف) روشن نبودن وجه تمایز آن با تواتر معنوی؛ ب) تردید در حصول علم به صدور یك روایت نامعین؛ ج) بی اثر بودن علم اجمالی به صدور یك روایت نامعین؛ د) بی فائده بودن تواتر اجمالی با توجه به اثبات قدر متیقن به دلائل دیگری مانند سیره عقلاء، حدیث صحیح محفوف به قرائن و ...،. افزون بر این، بنابر دیدگاه آخوند خراسانی در باره تواتر اجمالی كه مقتضای آن را اعتبار روایتی می داند كه از باقی احادیث در مضمون اخص باشد؛ اگر خبری با این ویژگی وجود داشته باشد كه مضمون آن اعتبار خبر ثقه به طور مطلق است، حجیت قول ثقه، ثابت می گردد؛ اما وجود چنین خبری تنها صرف فرض است.
در آغاز مقاله «جریان فكری ادب و بازخوانی دلایل اخراج و بازگشت احمد برقی به قم» می‌خوانیم: احمد بن محمد بن خالد برقی از جمله چهره های شاخص امامیه در سده سوم است كه بنابر نظر رجال شناسان امامی، به دلیل نقل از راویان ضعیف و اعتماد به روایات مرسل، توسط احمد بن محمد بن عیسی اشعری از قم اخراج شده و پس از گذشت زمان، به دلایل نامعلومی به قم بازگردانده شده است. این مقاله برای نخستین بار با بهره گیری از روش تاریخی- تحلیلی، علل اخراج و بازگشت احمد برقی به قم را مورد بازخوانی قرار داده است.
با تكیه بر شواهد تاریخی آشكار شد كه تعلق برقی به جریان فكری «ادب» و مخالفت احمد اشعری با رویكرد ادبگرایانه به احادیث، زمینه اخراج برقی از قم را فراهم آورد. مطالعه حاضر برای تبیین دلایل بازگشت برقی، توازن قدرتهای سه گانه علمی، سیاسی، اقتصادی در قم و نیز چالش‌های میان آنان را بررسی كرد. این مطالعه نشان داد كه وابستگی برقی به طیفِ علمی قدرتمندِ «ادب» در قم كه یارای رقابت با طیف علمی اشعریان را داشت و نیز ظرفیتِ این طیف علمی بر برقراری روابط سازنده و راهبردی با مراكز قدرت و ثروت (امرا و تجار قم)، امكان بازگشت برقی به قم را فراهم آورد.
در آخرین شماره این فصلنامه می‌خوانیم: «خطوط اصلی ارتباطی در سوره بقره» نوشته مهدی اسمعیلی‌صدرآبادی، محمدحسین برومند، امیر جودوی، «واكاوی تواتر اجمالی و گستره دلالت آن» نگاشته سیدابوالقاسم حسینی‌زیدی، محمدابراهیم روشن‌ضمیر، «ارزیابی نظریه روان كاوی فروید از منظر معارف وحیانی به ویژه نهج البلاغه» تالیف حسن رضایی‌هفتادر، صفر نصیریان، «جریان فكری ادب و بازخوانی دلایل اخراج و بازگشت احمد برقی به قم» نوشته محمدحسن شیرزاد، محمدحسین شیرزاد، محسن نورائی، «آسیب‌شناسی كاربست روایات نبوی در تفسیر كشاف با تكیه بر ساختارهای صرفی و نحوی» تالیف رضا امانی، خدیجه فریادرس، محسن فریادرس، «تاثیر مبنای لایه لایه بودن معنا در قرآن در تفسیر واژه های «شهاب» و «سبع سموات» از منظر علامه طباطبایی» نگاشته محسن قاسم پور، حمیدرضا فهیمی‌تبار ، ابوالفضل عطوفی‌سلمانی، «قاعده مدیریتی رعایت تناسب مشاغل با توانمندی ها در رهنمودهای امام علی علیه السلام» تالیف جواد لطفی، حسن نقی زاده، فریبرز رحیم‌نیا، علی اسدی‌اصل.
در چکیده مقاله «خطوط اصلی ارتباطی در سوره بقره» می‌خوانیم: یكی از مباحثی كه توجه قرآن پژوهان را به خود جلب نموده و به نوعی زیباترین ویژگی های قرآن را رقم زده بحث وجود ارتباط، انسجام و تناسب میان آیات سور است. طرفداران این دیدگاه معتقدند هر سوره دارای هدف یا اهداف خاصی است كه تمامی آیات سوره حول محور این هدف یا اهداف سامان می یابد؛ این پژوهش با هدف پاسخ به این سوال كه آیا آیات سوره بقره نیز با هم ارتباط دارند و خطوط ارتباطی در آن به چشم می خورد به بررسی و كشف ارتباط و انسجام میان آیات این سوره پرداخته است. با روش كیفی توصیفی تحلیلی با استخراج موضوعات، دسته بندی آیات به صورت موضوعی و سازماندهی موضوعات اثبات شده كه آیات این سوره از رابطه ای تنگاتنگ و منسجم برخوردار است. در این سوره خطوط اصلی ارتباطی خداوند، موافقان حق، مخالفان حق، نبوت، احكام، پیامد اعمال و ... وجود دارد كه هر خط به خطوط فرعی و فرعی تر تقسیم می گردد. جهت اثبات حقانیت قرآن، بیان فلسفه نحوه چینش و تعداد آیات سوره ، تقویت نگرش كل گرایانه در تفسیر و كشف شبكه معنایی بین آیات به ظاهر پراكنده و حتی ارزیابی اسباب نزول آیات این پژوهش كارآمد خواهد بود.
نویسندگان مقاله «واكاوی تواتر اجمالی و گستره دلالت آن» در چکیده نوشته‌اند: از آن جا كه تواتر روایات یكی از راه های اطمینان به صدور آنهاست، عالمان دانش درایه، پژوهش‌های دراز دامنی درباره آن انجام داده اند اما در باره یكی از گونه های نوپیدای آن با عنوان «تواتر اجمالی» تعریف جامع و مانعی ارائه نشده است. از عبارات آنان ، سه تعریف برای تواتر اجمالی قابل استفاده است: الف) روایات متعددی كه نه در مدلول مطابقی بلكه در مدلول تضمنی یا التزامی با هم مطابقت دارند. ب) علم اجمالی به صدور برخی از روایاتی كه دارای مضمون واحد نیستند. ج) روایات زیادی كه در لفظ و معنی با هم اختلاف دارند و دلالت آن ها هم از جهت وسعت و ضیق متفاوت است اما علم اجمالی داریم كه برخی از این روایات از معصوم صادر شده است و آن روایت اخص است.
برخی از ایراد های این تعریف ها عبارتند از: الف) روشن نبودن وجه تمایز آن با تواتر معنوی؛ ب) تردید در حصول علم به صدور یك روایت نامعین؛ ج) بی اثر بودن علم اجمالی به صدور یك روایت نامعین؛ د) بی فائده بودن تواتر اجمالی با توجه به اثبات قدر متیقن به دلائل دیگری مانند سیره عقلاء، حدیث صحیح محفوف به قرائن و ...،. افزون بر این، بنابر دیدگاه آخوند خراسانی در باره تواتر اجمالی كه مقتضای آن را اعتبار روایتی می داند كه از باقی احادیث در مضمون اخص باشد؛ اگر خبری با این ویژگی وجود داشته باشد كه مضمون آن اعتبار خبر ثقه به طور مطلق است، حجیت قول ثقه، ثابت می گردد؛ اما وجود چنین خبری تنها صرف فرض است.
در آغاز مقاله «جریان فكری ادب و بازخوانی دلایل اخراج و بازگشت احمد برقی به قم» می‌خوانیم: احمد بن محمد بن خالد برقی از جمله چهره های شاخص امامیه در سده سوم است كه بنابر نظر رجال شناسان امامی، به دلیل نقل از راویان ضعیف و اعتماد به روایات مرسل، توسط احمد بن محمد بن عیسی اشعری از قم اخراج شده و پس از گذشت زمان، به دلایل نامعلومی به قم بازگردانده شده است. این مقاله برای نخستین بار با بهره گیری از روش تاریخی- تحلیلی، علل اخراج و بازگشت احمد برقی به قم را مورد بازخوانی قرار داده است.
با تكیه بر شواهد تاریخی آشكار شد كه تعلق برقی به جریان فكری «ادب» و مخالفت احمد اشعری با رویكرد ادبگرایانه به احادیث، زمینه اخراج برقی از قم را فراهم آورد. مطالعه حاضر برای تبیین دلایل بازگشت برقی، توازن قدرتهای سه گانه علمی، سیاسی، اقتصادی در قم و نیز چالش‌های میان آنان را بررسی كرد. این مطالعه نشان داد كه وابستگی برقی به طیفِ علمی قدرتمندِ «ادب» در قم كه یارای رقابت با طیف علمی اشعریان را داشت و نیز ظرفیتِ این طیف علمی بر برقراری روابط سازنده و راهبردی با مراكز قدرت و ثروت (امرا و تجار قم)، امكان بازگشت برقی به قم را فراهم آورد.
مطالب مرتبط
