الگوگیری از نخبه دینی؛ اقدام تا عمل

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا)، مهم ترین نوع یادگیری انسان، یادگیری مشاهده ای است. بر همین اساس، یکی از روش های تربیت، تربیت به وسیله الگو محسوب می شود، بدین سبب در منابع اسلامی، بر بهره گیری از الگو و پیروی از اسوه های حسنه تأکید شده است.

انسان به دلیل کمال خواهی، اهداف و آرزوهایی را در سر می پروراند، زمانی که با فردی روبرو می شود و کمال مطلوب خویش را در او می یابد، از نظر عاطفی نوعی قرابت و هماهنگی بین خود و الگو می بیند. از سوی دیگر، احساس نیاز به آن کمال که در الگو هست سراسر وجود الگوپذیر را می گیرد. این دو عامل، یعنی هماهنگی عاطفی با الگو و احساس نیاز به او، باعث می شود که الگوپذیر به دنبال الگو برود.

در این میان معرفی افراد و گروه ها به عنوان  الگو از اهمیت بسزایی برخوردار است و یکی از عواملی که می تواند در تقویت نقش الگودهی به افراد مؤثر باشد رسانه ها و نهادهای فرهنگی هستند. امروزه از قدرت رسانه به عنوان قدرتمند ترین ابزار برای معرفی الگوها استفاده می شود، اما از آنجا که صاحبان قدرت تکنولو‌ژی کشورهای غربی هستند، الگوهای معرفی شده نیز متناسب با فرهنگ آنان است و برای مسلمانان نمی تواند فایده ای داشته باشد. این در حالی است که در جامعه مسلمین از صدر اسلام تا کنون علما، فقها و دانشمندانی زیسته اند که هر یک می توانند الگویی کامل برای انسان ها باشند، اما ضعف در معرفی و بیان سیره آنان جوامع را از این الگوگیری محروم ساخته است.

با توجه به سخن امام علی(ع) که می فرمایند: «کَیفَ یُصلِح غَیرَه مَن لَم یُصلِح نَفسَه ؟ کسی که خود را اصلاح نکرده است چگونه می تواند دیگران را اصلاح کند؟» می توان دریافت که الگوها باید اصلاح شده باشند و صرفا وجود یک بعد علمی، هنری، فرهنگی و .. نمی تواند برای الگودهی کافی باشد. از بزرگترین ثمرات ایمان و تربیت معنوی، دستیابی به آرامش دل و روان آدمی است به نحوی که در قرآن کریم نیز آمده است: «الَّذِینَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِاللّهِ. أَلاَ بِذِکْرِاللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ آنان که ایمان آورده اند دل­هایشان به یاد خداوند آرام گیرد. همانا با یاد خداوند دل ها آرام مى گیرد.» چنین افرادی می توانند بهترین الگو باشند.

قرآن کریم در موارد متعددی به معرفی الگوهای الهی می پردازد. صریح ترین کلام الهی در این باره آیه۲۱ سوره مبارکه احزاب است که پیامبر گرامی اسلام(ص) را به عنوان اسوه حسنه معرفی می کند و می فرماید: «لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة لمن کان یرجوالله و الیوم الآخر».

امیرمؤمنان(ع) پیامبر خدا را الگوی شایسته پیروی می شناساند و می فرمایند: روش پیامبر خدا(ص) برای الگو بودن تو بسنده است و پیامبر(ص) در نکوهش دنیا و کاستی های آن و رسوایی ها و بدی های فراوان آن راهنمای تو است. پس به پیامبر(ص) پاک و پاکیزه چنگ بیانداز که راه و رسم او الگویی برای همه الگو خواهان و مایه بزرگی است برای کسی که خواهان بزرگواری باشد و دوست ترین بنده نزد خدا کسی است که از پیامبرش پیروی کند و گام بر جای پای او نهد.

 پیامبر گرامی(ص) نیز اهل بیت خود را به مردم معرفی کرده، آن‌ها را به تبعیت از ایشان فرا خوانده اند تا جایی که آنان را به سفینه نجات و کشتی نوح تشبیه کرده اند.

قرآن کریم با بیان خصوصیات برخی اقشار درصدد الگو دهی به مخاطبان خود است، به طور مثال در آیات یک تا 11 سوره مبارکه مؤمنون چنین می فرماید: مؤمنان رستگار شدند؛ آن‌ها که در نمازشان خشوع دارند و آن‌ها که از لغو و بیهودگی رویگردانند و آن‌ها که زکات را انجام می دهند و آن‌ها که دامان خود را (از آلوده شدن به بی عفتی) حفظ می کنند مگر بر همسران و کنیزانشان که در بهره گیری از آنان ملامت نمی شوند؛ و کسانی که غیر از این طریق را طلب کنند تجاوزگرند، و آن‌ها که امانت ها و پیمان خود را رعایت می کنند و آن‌ها که بر نمازهایشان مواظبت می نمایند، آری آن‌ها وارثانند؛ وارثانی که بهشت برین را ارث می برند و جاودانه در آن خواهند ماند.
در این آیات، پس از ذکر هفت صفت نیکو در مورد مؤمنان، به جایگاه رفیع آنان در قیامت اشاره شده است تا آنان که طالب چنان مقامی هستند با تبعیت از آنان و متصف شدن به صفات آنان به این فلاح و رستگاری نائل شوند.

نخبگان دینی که زندگی خود را در جهت تبعیت و پیروی از سیره ومنش رسول اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) قرار داده اند، اگرچه نمی توانند الگویی تمام عیار از این شخصت بزرگ را به نمایش بگذارند اما درابعاد کوچک تر می توانند روشی تبلیغی از دین محسوب شوند. یکی از عواملی که می تواند به الگوپذیری جوامع از نخبگان دینی منجر شود تکریم آنان است. تا زمانی که نخبگان دین در انزوا به سر ببرند ومعرفی نشوند نمی توان توقع داشت سیره ومنش آنان مور تقلیذ سایرین قرار گیرد.

نخبگان دینی نیز یه عنوان رهروان راه رسول گرامی اسلام(ص)، نباید تنها به استفاده از کتب و نوشته ها بسنده کنند، بلکه باید در کاربردی ساختن این فضیلت های اخلاقی در خود و همچنین شیوع دادن آن در سطح جامعه از طریق تدارک آموزش های لازم از طریق؛ آموزش در مدارس و دانشگاه ها، کانون های فرهنگی و آموزشی و آموزش از طریق رسانه های جمعی تلاش کنند تا معارف و سیره اخلاق و آداب نبوی را در سطح جامعه فراگیر کنند.