سلسله سال‌ها در حرم کبریا

به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ قرن‌ها هنر و تمدن ایرانی ـ اسلامی در صحن عتیق آستان حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) ملموس است؛ قدر مسلم بسیاری از مردم ایران بارها و بارها حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) و دو امامزاده همجوار ایشان امامزاده حمزه(ع) و امامزاده طاهر(ع) را زیارت کرده‌اند، اما بسیاری از مردمی که به شوق زیارت وارد آستان می‌شوند توجه چندانی به صحن‌ها و قرن‌ها هنر نهفته در معماری آستان که نشان ارادت ویژه مردم به حضرت است، نداشته‌اند. اما چه خوب است که با پیشینه ساخت حرم حضرت عبدالعظیم(ع) و هنر و معماری به کار رفته در ساخت آن آشنا باشیم.

حرمی که هر گوشه آن روایت خاص خود را دارد. در صحت عتیق(صحن اصلی حرم) روبروی آئینه کاری ورودی حرم مطهر، پنجره‌ای چوبی قرار دارد که متعلق به دوره سلجوقی است. این پنجره به روش گره چینی که یکی از هنرهای اصیل ایرانی است ساخته شده که در آن قطعات چوب بدون استفاده از چسب یا میخ درون هم گره می‌خورند (به شکل کشویی داخل هم بافته می‌شوند) تا شکلی کلی به خود بگیرند. پنجره‌های ساخته شده با این صنعت فلسفه خاص خود را که برگرفته از توحیدگرایی مردم ایران است را نشان می‌دهد. در این صنعت چوب‌ها از اطراف به هم بافته می‌شوند و به نقطه مرکزی در وسط پنجره می‌رسند که نشان دهنده رسیدن از کثرت خلقت به وحدانیت الهی است. کاشی کاری‌های صحن عتیق متعلق به دوره قاجاریه است. ظل السلطان(شاهزاده قاجار) بیمار می‌شود و بینایی خود را از دست می‌دهد، پس از بهبودی متعهد می‌شود که کاشی‌های صحن حضرت عبدالعظیم(ع) و حضرت طاهر(ع) را عوض کند.

وقتی به صحن وارد می‌شوید حتما نگاهی به دور تا دور صحن بیندازید، ترکیب بند معروف «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» دور تا دور صحن عتیق کاشی کاری شده است.

آئینه کاری‌های صحن مربوط به دوره قاجاریه است و گنبد مربوط به دوره ناصرالدین شاه قاجار است. مناره‌ها چندین بار تخریب و بازسازی شده اما قدیمی‌ترین سند مربوط به دوره قاجار است و مستندترین و محکم ترین سندی که در مورد صحن حضرت وجود دارد کتیبه آجری سردر ورودی به خط کوفی مجدالملک اردستانی احیاگر بنای آستان حضرت عبدالعظیم(ع) است. اسناد و فرامین زیادی در خصوص آستان حضرت عبدالعظیم(ع) در مراکز اسناد و مرکز اسناد موزه حضرت وجود دارد، طومار شاه تهماسب صفوی به سال 1037 قمری یکی از این اسناد است که به قلم متولی و مردم نوشته شده و این درخواست آمده است که خادمان امکان پذیرایی از زائران را ندارند و مغازه‌ای نیز برای خرید زائران در اطراف حرم وجود ندارد. شاه تهماسب نیز دستور می‌دهد از درب اصلی حرم چهار دکان سمت راست و چهار دکان سمت چپ(با تعیین نوع کسبه) مغازه ایجاد شود.

محور بازار قدیمی آستان مربوط به همین دوره است که بر همین اساس آن را بازار صفوی می‌نامند. در ابتدای این بازار دو مجسمه سنگی نصب شده است و در همین بازار کاروان سرای صفوی نیز وجود دارد. یکی دیگر از آثار نفیس آستان طاق سر در ورودی است که مربوط به دوره قاجار و با روش گره چینی است. کشیک خانه سابق حرم نیز سمت راست درب ورودی به سمت داخل حرم مطهر وجود دارد.

شخصیت‌های فرهنگی، سیاسی، مذهبی و ... زیادی در حرم حضرت عبدالعظیم(ع) دفن شده‌اند که از جمله می‌توان از آیت‌الله شاه‌‌آبادی استاد اخلاق امام، قائم مقام فراهانی وزیر محمد شاه قاجار، ناصرالدین شاه قاجار، (سقف شیروانی کنار حرم نشان دهنده قبر ناصرالدین شاه است)، ستارخان، باقرخان و ...نام برد.

زیارت سیدالکریم نصیب دلدادگان آستانش می‌شود؛ در تشرف بعدی که وارد حرم مطهر شدیم با دقت بیشتری نشانه‌های ارادت مردم ایران به آستان حضرت عبدالعظیم(ع) را ببینیم.