کارکرد مهم رسانه‌ها در استعدادیابی/ «هوش» و «صوت» مهم‌ترین ملزومات
گروه فعالیت‌های قرآنی: غلامرضا شاهمیوه، قاری و مدرس قرآن ضمن ارائه توضیحاتی درباره اهمیت استعدادیابی در هنر تلاوت قرآن «هوش» و «صوت» را دو مؤلفه اصلی برای یک مستعد در حوزه تلاوت قرآن قلمداد کرد.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، یکی از مسائلی که در رشد و پرورش قاریان برجسته از اهمیت بالایی برخوردار است، پرداختن به مسأله استعدادیابی است، پیرامون این موضوع با غلامرضا شاه میوه، قاری و مدرس کشورمان گفت‌وگو کردیم، وی در ابتدا با اشاره به اهمیت و فلسفه استعدادیابی بیان کرد: اکثر کشورهای پیشرفته و یا در حال پیشرفت دنیا برای اینکه در امور مختلف بتوانند نیروهای متخصص تربیت کنند از قبل برای این کار پیش‌‌بینی‌‌ها داشته و مراکزی را برای شناسایی استعدادها تأسیس می‌کنند.
این داور مسابقات بین المللی در ادامه افزود: سال‌های قبل در آموزش و پرورش، بحث استعدادهای درخشان را داشتیم که افراد با هوش بالای تحصیلی را شناسایی می‌کردند و به صورت جداگانه تحت آموزش قرار می‌دادند که بعدها نیز از همین افراد دانشمندانی معرفی شدند. در هر صورت مسأله استعدادیابی در تمام دنیا مرسوم است، اما در حوزه هنری خصوصا در هنر تلاوت قرآن به این مسأله توجه چندانی نمی‌شود.
شاهمیوه تصریح کرد: البته از یک دهه گذشته برخی از مؤسسات اقدام به استعدادیابی کردند و توانستند تعدادی از نوجوانان خوش صدا را نیز شناسایی کنند که از جمله می‌توان به مؤسسه بینه اصفهان اشاره کرد، پس از آن نیز سازمان دارالقرآن این کار را انجام داد، اما تصور بنده این است که مؤثرترین حرکت را شورای عالی قرآن در دهه 70 انجام داد.
قاری و مدرس قرآن در ادامه بیان کرد: شورای عالی قرآن تعدادی از قاریان را تحت آموزش قرار داد که تعدادی از آنها نیز حائز عنوا‌ن‌های بینالمللی شدند و می‌توان از حسن دانش و عباس هاشمی نام برد، در دهه 70 کلاس‌هایی برای این افراد برگزار می‌شد و بنده نیز مدرس بودم بعد از آن نیز این قراء چند سالی را تحت آموزش سایر اساتید سپری کردند. خیلی از آنها رتبه بینالمللی کسب کردند و در حال حاضر نیز به عنوان قاریان بینالمللی فعالیت دارند.
شاهمیوه تصریح کرد: بنابر این استعدادیابی از اهمیت بالایی برخوردار است، اما اینکه به صورت نظام سازمان یافته به آن پرداخته شده باشد، خیر این چنین نیست، متأسفانه هیچ ارگان و یا سازمانی این مسأله را به صورت کاملا حرفه‌ای دنبال نمی‌کنند و اگر هم فعالیتی صورت می‌گیرد توسط مؤسسات خصوصی است.
وی در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین نهادی که باید استعدادیابی را بر عهده گیرد کدام است؟ تصریح کرد: مهم‌ترین نهاد معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که اصلی‌ترین ارگان قرآنی کشور است و بیشترین بودجه‌ها را نیز به خود اختصاص میدهد، بعد از آن سازمان دارالقرآن و مؤسسات قرآنی که به صورت تخصصی فعالیت می‌کنند، می‌توانند این کار را برعهده گیرند، اما در نهایت مهم‌ترین نهادی که باید کار را سازمان‌دهی کند و آن را به صورت پروژه در اختیار دیگر نهادها و یا مؤسسات قرار دهد، معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد است تا خیال ما نیز راحت باشد که تا 15 سال آینده افراد خوش صدا جذب تلاوت قرآن می‌شوند نه اینکه به آواز و خوانندگی و موسیقی روی آوردند. البته اقدامی نیز توسط قرارگاه خاتم الاوصیا(عج) با عنوان طرح اسوه برگزار شده که حرکت نسبتاً خوبی قلمداد می‌شود.
شاهمیوه در پاسخ به این سؤال که مناسب‌ترین سن برای استعدادیابی چه سنی است؟ بیان کرد: برای این موضوع نمی‌توان سن مشخصی را تعیین کرد، چه بسا یک استعداد برجسته در تلاوت قرآن خودش را از سن 6 یا 7 سالگی نشان میدهد و همین سن برای جذب او مناسب است، اما به صورت معمول سن حدود 10 سالگی برای این مسأله مناسب است.
وی تصریح کرد: البته معضلی که وجود دارد، این است که این افراد وقتی به سن 13 تا 15 سالگی یعنی سن بلوغ می‌رسند، برخی از آنها استعداد صوتی قبل خود را از دست می‌دهند و نمی‌توانند به عنوان یک چهره مطرح در تلاوت قرآن معرفی شوند، البته یک بخشی به شانس آنها برمیگردد به گونه‌ای که دیگر صدای سابق خود را نمی‌توانند، بدست آوردند یک بخش دیگر نیز به آموزش غلط و استفاده نابجا از صدا و راهنمایی‌های اشتباه معطوف می‌شود.
شاهمیوه بیان کرد: خیلی از صداها به دلیل راهنمایی‌های اشتباه و یا اینکه خود فرد به صورت سر خود تمریناتی را انجام داده، خراب شده‌اند، اما غالبا تجربه نشان داده که حدود 70 درصد از اینها بعد از دوران بلوغ نیز می‌توانند به تلاوت قرآن بپردازند. همچنین اگر یک نهاد باشد که همه این مسائل را به صورت متمرکز سازمان‌دهی کند، بسیاری از انحرافات به وجود نخواهد آمد.
قاری و مدرس قرآن در ادامه تصریح کرد: اگر استعدادیابی به صورت یک طرح کشوری و زیر نظر یک ارگان رسمی قرآنی فعالیت کند بسیاری از آسیب‌ها برطرف می‌شوند، ضمن اینکه یکی از مشکلات این است که بیشتر مؤسساتی که به استعدادیابی می‌پردازند به صورت تک بُعدی عمل می‌کنند و تمام توجه آنها به صدای فرد متوجه می‌شود، در حالی که در تلاوت قرآن هوش از اهمیت بالایی برخوردار است و یک نفر صرف داشتن یک صدای خوب نمی‌تواند قاری خوبی باشد.
شاهمیوه بیان کرد: همان زمانی که تست گرفته می‌شود باید از قاری تست هوش نیز گرفته شود، بعضی‌ها به صورت ذاتی با مشکل تکلم مواجه هستند و اصطلاحا دهانشان تجویدی نیست و نمی‌توانند به عنوان یک قاری اصیل مطرح شوند و اگر به جهت صوتی پیشرفت کنند، قطعا در فصاحت مشکل پیدا می‌کنند، لذا همه این ابعاد باید به صورت همزمان دیده شود.
وی در ادامه افزود: یکی از معیارهای لازم برای اینکه فرد به عنوان مستعد شناخته شود، صداست که صدا نیز در پنج آیتم انعطاف، تحریر، مساحت، شدت و طنین ارزیابی می‌شود و اگر قرار باشد برای هر آیتم 20 امتیاز را در نظر بگیریم، کسانی می‌توانند به عنوان یک استعداد ویژه مطرح شوند که معدل آنها بالای 90 باشد، برخی‌ها که معدل آنها در بخش صوت حدود 70 است نیز در طرح‌های استعدادیابی جذب می‌شوند، اما اینها در یک سطحی متوقف می‌شوند و این افراد یک قاری معمولی می‌شوند که در سطح شهر خودشان می‌توانند، مطرح شوند، اما در سطوح ملی و بینالمللی توفیقی نخواهند داشت.
شاهمیوه در مورد نقش جلسات قرآن در استعدادیابی تصریح کرد: مشکل جلسات قرآن به ویژه جلسات سنتی با آن مواجه هستند، این است که درب این جلسات به روی همه علاقه‌مندان باز در نتیجه انرژی زیادی از اساتید هدر می‌رود به این دلیل که آنها در جایگاه آموزش هستند و افرادی که مراجعه می‌کنند نیز می‌خواهند از آن استاد جواب بگیرند، لذا ممکن است جلسه چهار ساعته خروجی نداشته باشد.
وی در ادامه افزود: در یک جلسه ممکن است 20 نفر تلاوت کنند، اما شاید دو نفر از آنها ارزش وقت گذاشتن داشته باشند تا تبدیل به یک قاری حرفه‌ای شوند، اما در طرح استعدادیابی دیگر این شرایط حاکم نیست و استاد جلسه مطمئن است که در افراد مستعد، خمیرمایه اولیه یعنی صوت و خوراک علمی وجود دارد و استاد، مطمئن است که بعد از 10 سال کار آموزشی 90 درصد خروجی داشته باشد.
قاری و مدرس برجسته قرآن در مورد نیازها و خوراک‌های آموزشی لازم که باید در اختیار مستعدان برتر قرار گیرد تصریح کرد: اولین مسأله مهم این است که وقتی استعدادهای برتر شناسایی می‌شوند، باید برای آنها یک طرح درسی جامع با نظر اساتید باید تدوین شود، در حال حاضر فعالیت در این زمینه به صورت جزیره‌ای است، یک جا یک استاد می‌گوید همه نوجوانان باید از شحات انور تقلید کنند، یا اینکه گفته می‌شود از مصطفی اسماعیل، منشاوی و یا عبدالباسط تقلید شود و برخی از اساتید نیز بنا به تشخیص‌های خاصی سبک راغب مصطفی غلوش را پیشنهاد می‌کنند.
شاهمیوه بیان کرد: در هر حال، پیشنهاد برای تقلید کردن از این چهار سطح خارج نیست، اما اینکه کدام درست است و برای هر صدایی چه سبکی باید ارائه شود، نیازمند کار کارشناسی است و باید افراد خبره طرح درسی را تدوین کنند و بنا را بر این بگذارند که در این رده سنی کسانی که در طرح استعدادیابی شرکت می‌کنند، باید ابتدا از این قاری تقلید کند و بعد هم وارد مرحله تطبیق و آموزش‌های بعدی شود.
وی در ادامه تصریح کرد: بنده حدود یک سال قبل طرحی را برای این افراد تدوین کردم و در اختیار طرح اسوه قرار دادم که در هر مرحله پیش‌بینی شده که چه نکاتی باید به صورت همزمان رعایت شود و در کنار کار کارگاهی که روی صدا انجام می‌شود، نکات علمی لازم نیز ارائه می‌شود.
شاهمیوه بیان کرد: یکی از مشکلاتی که در مرحله تطبیق وجود دارد، بحث تنظیم آهنگ و یا اندازه‌گیری‌ها است، در این مرحله باید کار حرفه‌ای انجام شود و اساتید خبره باید در این زمینه وارد شوند، یا بعد از مرحله تطبیق در بحث ابداع و نوآوری باید تلاوت‌های کمکی ارائه شود که لحن قاری را پرورش دهد که همه اینها نیازمند کار کارشناسی است.
وی تصریح کرد: البته ممکن است بنده با 30 سال سابقه فعالیت قرآنی با توجه به تجربه‌ام یک نظری داشته باشم و یک استاد دیگر در یک جای کشور اعتقاد دیگری داشته باشد، اما اگر این کار به شکل کشوری دیده شود و یک نشست هم اندیشی در این زمینه گذاشته شود که آموزش‌ها تجمیع شوند، راندمان کار نیز بالا خواهد رفت.
شاهمیوه در مورد نقش مسابقات در استعدادیابی بیان کرد: از مسابقات نباید چنین توقعی داشت؛ چرا که مسابقات، عرصه‌ای است برای این که قاریان آموزش‌هایی که دیده‌اند، محک بزنند که چقدر در تجوید و ... موفق بوده‌اند، ضمن اینکه مسابقات بوده که موجب رشد تلاوت قرآن شده ولی به جای اینکه نَفس مسابقات را نفی کنیم باید اشکالات آن را برطرف کنیم و خیلی از مشکلات نیز به داوری برمیگردد نه نفس مسابقات.
وی در مورد نقش رسانه‌ها در این زمینه تصریح کرد: رسانه چون بلندگوی تبلیغاتی هستند در حوزه قرآن نیز می‌توانند اطلاع‌رسانی کنند به ویژه در استعدادیابی می‌توانند با تولید برنامه‌هایی مانند اسرا در این زمینه گام بردارند.
شاهمیوه بیان کرد: حتی خبرگزاری ایکنا نیز می‌تواند در این زمینه ورود کند، وقتی امروزه تکنولوژی پیشرفت کرده رسانه‌ای مثل ایکنا می‌تواند تأثیرگذار باشد، حتی الآن شما می‌توانید در سراسر فراخوانی دهید که فرضا طرحی وجود دارد که هر کسی اگر یک فایل صوتی از تلاوتش را ارسال کند ممکن است که برای آموزش‌های سطح بالاتر در مرکزی مانند تهران دعوت شود، یعنی ایکنا می‌تواند مروج طرح استعدادهای درخشان باشد اما به شرط اینکه باید آن کسی که بانی این است، پیدا شود بعد با استفاده از رسانه‌ها هماهنگی لازم در سراسر کشور صورت گیرد.
مدرس برجسته قرآن در انتها تصریح کرد: الآن ممکن است فرضا موسسه‌ای در مشهد چنین کاری را انجام دهد، اما چون درست اطلاع‌رسانی نمی‌شود قطعا کار پیش نخواهد رفت، همانطور که در سال قبل مسابقات «بیان» که در اصفهان برگزار شد به دلیل اینکه توسط رسانه‌ها اطلاع‌رسانی نشد، فقط حدود هشت استان از موضوع مطلع شدند.
اما در بخشی از فرمایشات این بزرگوار امده بود ما باید استعدادیابی کنیم و مانع از ورود خوش صداها به عرصه های اوازخوانی و .... بشویم و در ایشان اشتیاق ایجاد کنیم که به تلاوت روی بیارن در حالی که این موضوع رابطه مستقیم دارد با وضع فعلی قاریان جوان ما که هنرشان واقعا هرز میره و مجال چندانی برای ارائه ندارند . طبعا نسل بعدی هم وضعیت انها رو میبینند که خیلی از خوش صداها و خوش استعدادهایی که الان در عالم تلاوت هستند ناراضی اند از وضعیت موجود
در حقیقت داستان تلاوت هم مثل داستان رشته های دانشگاهی ماست که بازار کار ندارن