بار سنگین کم‌کاری‌ها روی دوش مسابقات/ سایر دستگاهها برای قرآن چه کرده‌اند؟
گروه مسابقات: رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته بسیاری از دستگاهها بوده‌اند که وظایف خود را به خوبی انجام نداده‌اند، گفت: به نظر می‌رسد کم‌کاری‌های دستگاه‌های دیگر زیر حجم انتقادات از مسابقات قرآن پنهان شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه که یک دوره پر از انتقادات وارده را پشت سر گذاشت این روزها آرام‌ترین ایام بعد از چهلمین دوره مسابقات سراسری قرآن را سپری می‌کند تا روزهای زمستان نه چندان سرد امسال را در آرامشی قبل از طوفان مسابقات بین‌المللی قرآن ایران - که اوایل سال آینده برگزار می‌شود – پشت سر بگذارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمصطفی حسینی که میهمان استودیوی «مبین» جهاددانشگاهی شده بود، به سوالات خبرنگاران ایکنا در مورد مسابقات و حاشیه‌های آن پاسخ داد، هر چند در این گفت‌وگو تعداد زیادی از سوالات به دلیل کمبود وقت بی پاسخ ماند، اما بخش زیادی از ابهامات مسابقات و چشم انداز آینده آن روشن شد.
رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه در بخش اول گفت‌وگوی خود از جزئیاتی از نظام جدید برگزاری مسابقات گفت و در آن از حضور جدی‌تر رسانه‌ها و نیز تلاش برای استقرار مسابقات تیمی و جشنواره‌ای در حاشیه مسابقات خبر داد. حسینی در بخش دوم این گفت‌وگو که در ادامه آمده است، خود اجرای فعالیت‌های قرآنی در کشور را به کاریکاتوری تشبیه کرده است که مسابقات به عنوان «سر» این شمایل بیشترین رشد را داشته و دیگر اعضای آن رشد کمی داشته است.
وی در صحبت‌های خود به رقیب تراشی برای مسابقات اشاره کرد و با طرح سوال‌هایی گفته که آیا رسانه توانسته است رقیبی برای مسابقات قرآن باشد؟ آیا سازمان‌های دیگر توانسته‌اند فعالیت‌های قرآنی را به اندازه‌ای که مسابقات قرآن در کشور رشد یافته است، رشد دهند؟ مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است.
برخی هستند که می‌گویند در حال حاضر مسابقات آن موجی که قبلاً وجود داشته است، نمی‌تواند برای توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی ایجاد کند و مانند سابق عموم مردم را علاقه مند نمی‌کند؟
ما در دهه شصت خیلی از امکاناتی که الان داریم، نداشتیم، شما نگاه کنید ببینید، در بحث فضای مجازی در دهه شصت کجا بودیم الان کجا هستیم؟ در بعد رسانه‌ای الان کجا هستیم؟ در حالی که امکانات بسیار زیاد شده است. برخی از خطبا که در دهه 60 پامنبری‌های بسیار زیادی داشتند ممکن است الان جلسات آنها نیز کم فروغ‌تر شده باشد.
اینگونه نیست که تنها در بحث مسابقات این اتفاق افتاده باشد، الان در بحث رسانه‌هایی که فعالیت دارند، مخاطبی که خبرگزاری ایکنا دارد با مخاطب دیگر خبرگزاری‌ها یکسان نیست یعنی به طور کلی ما در موضوع خودمان مخاطب محدودی داریم. با توجه به اینکه ذائقه مردم در این 30 سال تغییر کرده، اما مسابقات ما جز اندک تغییراتی، دچار تحول نشده است. در دو سه سال اخیر تلاش کرده‌ایم مسابقات به جهت رسانه‌ای تقویت شود که آثار مثبتی هم داشته است. ما هر سال که مسابقات را برگزار می کنیم یکی از نهادهای رسمی افکارسنجی مسابقات را برعهده می‌گیرد و دقیق رصد می کنیم که آیا این اتفاقی که افتاده است در مخاطب تأثیر داشته است یا خیر؟
ما در سالن اجلاس برخی تغییرات را اعمال کردیم، از تغییر دکور تا تهیه کارگردان و تهیه کننده و آیتم‌های مختلف را به مسابقات اضافه کردیم و تلاش شد تا کار، رسانه‌ای‌تر شود، در این مسیر هنوز در میانه راه هستیم و باید قدم‌های بیشتری برداریم. در مدل جدیدی که مسابقات می‌خواهد، برگزار شود، امیدوارم این کار انجام بگیرد.
همیشه تمایل به مقایسه مسابقات قرآن با مسابقات بخش‌های دیگر وجود دارد، در بخش‌های دیگر مشاهده می‌شود که از تمامی ظرفیت‌های آن رقابت‌ها برای ارتقاء و پیشرفت استفاده می‌شود، در بحث مسابقات قرآن به اعتقاد شما تمامی ظرفیت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد یا خیر؟
با اینکه از همه ظرفیت‌های مسابقات استفاده نشده و همه ظرفیتی که باید از آن استفاده کنیم بالفعل نشده است، اما اینگونه نیست که برگزاری مسابقات آثاری نداشته باشد. ما در طول 30 و چند سال بدون اینکه چشم انداز خاصی داشته باشیم و بدون اینکه سندی، راهبردها و ماموریت‌های ما را مشخص کند، این مسیر را رفته‌ایم. با این وجود مشاهده می‌کنیم که مسابقات، بسیاری از کارکردهایی که در ابعاد مختلف آموزشی، اجتماعی و فرهنگی باید ایفا می‌کرده است، داشته است.
الان بسیاری که در معرض سیستم هستند توجه به این قضیه ندارند که خود آنها اگر امروز شناخته شده‌اند و موقعیت اجتماعی پیدا کرده‌اند به واسطه حضور در مسابقات بوده و اگر مسابقات قرآن نبود بسیاری از آنها که به عنوان قهرمان قرآنی و داور و شخصیت قرآنی شناخته نمی‌شدند.
ضمن اینکه ما نباید از مسابقات توقع داشته باشیم رسالت تمامی دستگاهها را انجام دهد. یکی از ماموریت‌های سازمان اوقاف برگزاری مسابقات بوده که طی 40 سال کم و زیاد برگزار شده است. سایر دستگاهها که وظیفه داشته‌اند در حوزه آموزش، پژوهش، تبلیغ و ترویج، آموزش عمومی و ... کار فرهنگی انجام دهند و نیاز مردم به قرآن و حاکم شدن قرآن در نظامات مختلف را مورد پردازش دهند، آیا این کار را انجام داده‌اند؟
در بحث رسانه، آنقدر که مردم رسانه را می‌بینند متوجه می‌شوند موضوع ورزش و علم و فناوری بسیار جدی است. آیا وقتی همان مردم رسانه را نگاه می‌کنند متوجه می‌شوند که قرآن برای ما به اندازه همان علم، ورزش و ... در رسانه‌ها جدی است؟
10 سال قبل نیروی انتظامی برای بالا بردن فرهنگ رانندگی کار کرد و اثرات خوبی داشت. ما در کشور خودمان به اندازه‌ای که در آن موضوع وقت گذاشته‌ایم و هزینه کرده‌ایم، فیلم ساخته‌ایم، برنامه ساخته‌ایم، به همان اندازه توانسته‌ایم دامن بزنیم که جوان ما، مهندس ما، معلم و کاسب و پزشک ما چه نیازی از قرآن دارند و چطور باید از قرآن بهره‌برداری کند؟ بنابر این کارهای بسیار زیاد دیگری بوده است که باید به موازات مسابقات انجام می‌شده است.
کشوری مانند مصر که مکتب قرآنی خودمان در بحث قرائت را مرهون این کشور می‌دانیم، بدون اینکه مسابقه‌ای برگزار کند به اینجا رسیده و با اصالتی که رسانه در آنجا داشته است همه قراء تلاش داشته‌اند به عنوان قاری رادیو قرآن مصر تلاوت کنند. برای این کار بایستی کاری را انجام می‌دادند که مردم به آنها رأی می‌دانند یعنی تلاوت مخاطب پسند انجام می‌دادند تا نمایش داده شوند.
آیا در ایران رسانه توانسته است چنین نقشی را ایفا کند و مجال را باز کند، آیا رسانه رقیب خوبی برای مسابقات بوده است؟ دستگاه‌های دیگر وظایفی که دارند به خوبی عمل کرده‌اند؟ اگر مقداری به این موضوع بپردازیم که دستگاه‌های دیگر کارهایی انجام داده‌اند یا خیر مقداری توقعات از مسابقه کاهش پیدا می‌کند.
این چیزی که از آن به عنوان کاریکاتور یاد می‌شود، اگر سایر اندام‌های قرآنی کشور هم رشد پیدا کند «سر»ی که احساس می‌شود، نسبت به پیکر خیلی بزرگ است، شاید در جای خودش قرار بگیرد. احساس می‌شود مقداری در حوزه‌های دیگر فعالیت‌های لازم را انجام نداده‌ایم و توقع داریم همه توقعات ما را مسابقات جبران کند.
در سال‌های گذشته بسیاری از دستگاهها را داشته‌ایم که بسیاری از وظایف خود را به هر دلیلی انجام نداده‌اند، اما اطلاع‌رسانی‌هایی در مورد آن انجام نشده است. مسابقات قرآن مانند قطار در حال حرکتی است که همه آن را می‌زنند و سایر فعالیت‌ها هم قطار در حال توقف است که فعلاً کسی با آنها کار ندارد.
در اینکه در جای خود باید به این موارد نیز پرداخته شود، شکی نیست، اما به نظر می‌رسد برای مسابقات هزینه‌های زیادی صورت می‌گیرد و همه از آن متوقع هستند. اینطور نیست؟
ابتدا این را بگویم که پس خود شما نیز به این موضوع دامن می‌زنید، یعنی اگر خود شما هم به آن موضوعات می‌پرداختید، اینگونه نبود.
در مورد هزینه مسابقات، هرگز این هزینه‌هایی که الان برخی دوستان بدون اطلاعات دقیق به خود جرأت اظهار نظر می‌دهند، نیست. اگر معلوم شود هزینه مسابقات نسبت به برخی از کارهایی که در برخی وزارتخانه‌ها یا در موضوعات مشابه انجام می‌شود، کمتر است. کل هزینه‌ای که برای مسابقات قرآنی در طول سال از شهرستان تا استان و کشوری و بین‌المللی، شاید با چند بازی فوتبال که در کشور انجام می‌شود، برابری نکند، اما ممکن است یک برادر بزرگواری که بخشی از این هزینه موسسه او را نجات می‌دهد توقع داشته باشد این کار عظیم که موقعیت عظیمی برای قرآنیان در داخل و خارج است، تعطیل کنیم تا به آن قبیل کارها بپردازیم.
به هر ترتیب بایستی کارهای دیگر را هم تقویت کرد و به موضوعات دیگر هم پرداخت. اینکه یک مجموعه با همه نواقصی که ما می‌پذیریم دارد، کار خود را انجام می‌دهد و دائما مواخذه شود و همین باعث شود تا یک فضای امن برای برخی دیگر به وجود بیاید چندان عادلانه نیست.
اینکه در سایه مواخذه‌هایی که از مسابقات می‌شود، برخی از افراد هم هیچ کدام از وظایف خود را انجام ندهند و هیچ گاه هم، نه در پویش و نه رسانه‌ها مورد مطالبه قرار نگیرند، فضای منصفانه‌ای نیست. خود ما که می‌خواهیم بلندگویی برای انعکاس توقعات اساتید و چهره‌های این حوزه باشیم بایستی جوری برنامه‌ریزی کنیم که بتوانیم خط مشی خوبی را ارئه دهیم. اگر ما می‌خواهیم مطالبات مقام معظم رهبری را پیگیری کنیم سوژه‌های خوبی می‌توانیم داشته باشیم. آسیب‌هایی که در حال حاضر در فضای قرآنی کشور داریم صرفاً بحث مسابقه نیست. ساختارهای موازی که در فضای قرآنی حاکم است و فعالیت‌های تکراری را دامن می‌زنند مشکل بسیار بزرگی است.
ما با حرکات خودمان و با عملکردی که می‌بینیم به جای رقیب تراشی برای مسابقات به آن اصالت بیشتر می‌دهیم. انگار اگر مشکلات مسابقات برطرف شود، مشکلات فعالیت‌های قرآنی برطرف شده است. این شیوه برخورد باعث خواهد شد مشکلات اساسی، نادیده گرفته شود. اگر ساختار درست باشد و تقسیم وظایف و منابع سرجای خودش بایستد و دولت و مجلس و ناظران و ... کار خود را به خوبی انجام دهند یک بسترهایی برای فعالیت‌های قرآنی مهیا خواهد شد که توجه فوق‌العاده‌ای هم که به مسابقات معطوف شده است، تعطیل خواهد شد.
ما البته از این فضا استقبال می‌کنیم و بسیار خوشحال هستیم، این نکاتی که گفته شد برای تخطئه کردن انتقادات و نظرات نبود برای این بود که تعادلی در فضای قرآنی کشور داشته باشیم، به موضوعاتی که از قلم افتاده‌اند و کمتر به آن پرداخته شده است بپردازیم تا به این اصالتی که برای مسابقات به وجود آمده است بیش از این دامن نزنیم.
در مثال‌های خودتان بیشتر مثال‌های ورزشی می‌زنید، به اعتقاد من بخشی از این پرداختن بیش از پیش به مسابقات در ازای دیگر فعالیت‌ها به این دلیل است که مسابقات خروجی فعالیت‌های قرآنی کشور است، یعنی بخشی از آنچه سازمان‌ها، نهادها و موسسات انجام داده‌اند در مسابقات نمایش داده می‌شود، همانگونه که در ورزش هم لیگ‌های ورزشی تمام داشته‌های همان ورزش است. مسابقات قرآن در عرصه فعالیت‌های قرآنی کارکرد لیگ در رقابت‌های ورزشی را دارد.
البته به همین ترتیب است؛ این خوب است و این موضوع هم باید مورد توجه قرار گیرد. جالب است در برابر این حرف شما برخی از دوستان نادانسته حرف از تعطیلی چند ساله مسابقات می‌زنند. سازمان اوقاف ذی نفع در این موضوع نیست و از آن استقبال می‌کند اما هرگز به نفع جامعه قرآنی نخواهد بود که همین عرصه‌ای که برای نمایش دستاوردهای خود دارد به راحتی از دست بدهد.
چند روز قبل شاهد ابلاغ طرحی با عنوان طرح ساماندهی داوران از سوی مرکز امور قرآنی بودیم، طرحی که به نظر ما ضروری بود و شاید هم دیر اتفاق افتاد. طی این چند روز چه بازخوردهایی دریافت کرده‌اید و از چه زمانی به دنبال این هستید که این بازخوردها را جمع‌آوری کنید و برای اجرای این سطح‌بندی با چه موانعی روبه رو خواهید شد؟
همه اقدامات برای اینکه این طرح اجرا شود، صورت گرفته است، از دو سال قبل یکی از طرح‌هایی که ستاد عالی هماهنگی مسابقات انجام داده همین موضوع بوده است. البته اینگونه نبوده که ما تا به حال سامانه نداشته باشیم. من خواهش می‌کنم افرادی که در این زمینه اظهار نظر می‌کنند با علم و آگاهی اظهار نظر کنند.
گاهی اوقات می‌خواهیم نقش برنامه‌های چالشی را ایفا کنیم و شبیه یک برنامه خاص شویم، اما چون اطلاعات کافی نداریم، نمی‌شود. برای این کار باید همان سرمایه‌گذاری که برای آن برنامه صورت می‌گیرد در اینجا نیز صورت بگیرد. گاهی اوقات در این برنامه‌ها عوامل برنامه بدون هیچ اطلاعی از نبودن هیچ برنامه‌ای در بحث داوری مسابقات قرآن با گذشت 40 دوره برگزاری ابراز تعجب می‌کنند، در جواب این دوستان باید بگویم، نخیر اینگونه نبوده است، بحث سطح بندی داوران توسط ستاد عالی مسابقات و توسط کمیته فنی تا پیش از این انجام می شده است، برای ما مشخص است که کدام داور می‌تواند ملی یا بین‌المللی باشد. اینگونه نبوده است که هر چه دوست داشته باشیم، همان را برای داوری دعوت کنیم.
یعنی آیین‌نامه دعوت از داوران برای مسابقات به صورت مکتوب وجود داشته است؟
بلکه هم مشخص و هم مکتوب بوده است.
اگر وجود داشته است پس این ساماندهی برای چیست؟
این کاری که ما الان می‌خواهیم انجام دهیم یک خوداظهاری است. تاکنون روش ما این بوده که افرادی که مشهور به داوری بودند به مرور به مسابقات راه پیدا می‌کردند و طبق آیین‌نامه اگر شرایطی داشتند برخی به شهرستانی، برخی به استانی و برخی هم به کشوری و بین‌المللی اعزام می‌شدند.
با توجه به اینکه فضای قرآنی در کشور بسط پیدا کرده ما یک شرایطی تعریف کرده‌ایم تا افراد در آن سامانه ثبت نام کنند. در حال حاضر 200 نفر در سامانه ما موجود است که سطح بندی شده‌اند. منتها ما الان می‌خواهیم فضایی را باز کنیم که اگر افرادی هستند که این توانمندی را در خودشان می‌بییند برای داوری مسابقات اظهار موجودیت کنند، طبعاً با توجه به کارگروه‌هایی که در نظر گرفته آزمون‌هایی به عمل می‌آید و افراد در یکی از پنج سطحی که برای داوری مسابقات در نظر گرفته شده‌اند قرار می‌گیرند.
مقداری دیر به فکر این کار نیفتاده‌اید؟
خوب بود زودتر از اینها این کار صورت می‌گرفت، خوب بود در دهه اول مسابقات این اتفاق می‌افتاد. در کشور ما با توجه به جابجایی‌هایی که در عرصه مدیریت صورت می‌گیرد و با توجه به اقتضائات خاصی که هست برخی از کارها بسیار به تعویق می‌افتد. ضمن اینکه شما توقعی که در مسابقات قرآن دارید، الان فدراسیون فوتبال بیش از 100 سال است، فعالیت دارد و تجربه این سال‌ها را در برگزاری رویدادها دارد این بسیار متفاوت با تجربه ماست. به هر حال باید زمانی سپری می‌شد هرچند ما نیز می‌گوییم دیر است، اما این کاری نبوده است که یک یا دو ماه اخیر به فکر آن افتاده باشیم.
کمیته فنی و طرح و برنامه و نظارت دو سال تمام است که در ارتباط با این طرح کار کرده و همه چیز آماده اجرا بود، اما با توجه به حساسیت‌های جامعه قرآنی برای این کار ما گفتیم قبل از اجرا یک بار آن را عرضه کنیم. ما نمی‌توانیم برای یک موضوع نظر همه را اخذ کنیم، کمیته‌ها محدود هستند لذا برای اینکه یک بار قبل از اجرای رسمی این کار جامعه قرآنی فرصت پیدا کنند که اگر نقدی و نظری دارند، ارائه دهند فضا را باز گذاشته‌ایم تا پایان آذرماه نظرات خودشان را ارائه دهند.
این نظرات از طریق ارتباط با ادمین کانال مسابقات قرآن کریم و از طریق فضای مجازی و سایت مسابقات دریافت می‌شود این نظرات احصاء و طی یک یا دو ماه آینده جمع‌بندی خواهد شد. البته همایش‌هایی را نیز در همین زمینه برگزار و اعلام عمومی می‌کنیم تا اساتید حضور داشته باشند.
پس انتخاب داورها برای مسابقات طی این چند سال، سلیقه‌ای نبوده و بر اساس آیین‌نامه بوده است؟
بله صددرصد
با این وجود ما شاهد اعتراضاتی به خصوص در سطح مسابقات شهرستانی بوده‌ایم که از انتخاب سلیقه‌ای داوران گلایه‌های بسیار داشته‌اند؟
شاید این تصور افراد بوده است. چهار دوره مسابقات ملی و سه دوره مسابقات بین‌المللی قرآن در دوره مدیریت بنده برگزار شده است، شهادت شرعی می‌دهم که در مورد یک نفر از داوران که در هیئت داوران باشد یا نباشد تصمیم نگرفته و اعمال نظر نکرده‌ام. تعداد داوران بین‌المللی ما مشخص است و بر همین اساس سهمیه‌بندی وجود دارد. بر اساس نظام سهمیه‌بندی که داشته‌ایم هر سال تعدادی سهمیه داشته‌اند.
البته بیشتر مسابقات شهرستانی و تا حدودی هم استانی مد نظر ما بود.
در بحث استانی و شهرستانی هم کنترل ما نسبت به بحث ملی و بین‌المللی کمتر بوده است، امیدوارم با این سطح بندی آن مشکل نیز برطرف شود. البته هرگز اینگونه نبوده است که استان بتواند سرخود داور انتخاب کند. سال‌ها قبل از حضور بنده در مرکز نیز یک فرمت برای طرح اقدام وجود داشته است که وقتی استان می‌خواهد داور مسابقات را تعیین کند طبق لیستی که ما در اختیار آنها قرار داد‌ه‌ایم آنها پیشنهاد خود را ارئه می‌دهند و کمیته فنی ما بررسی می‌کند. لذا حتماً هر استانی با تأیید فنی مرکز این کار را انجام می‌دهد.
من اعتقاد دارم که داوری مسابقات باید جوان‌تر شود، درست است که مسابقات قرآن تحرکات مسابقات ورزشی را ندارد و در آنجا داور تا سن خاصی می‌تواند داوری داشته باشد. در مسابقات قرآن هم وقتی قرار است یک داور شش ساعت تمام یک کار سنگین انجام دهد بایستی وضعیت سلامت جسمانی او به گونه‌ای باشد که بتواند این کار را انجام دهد. بدیهی است افراد وقتی از یک سن و سال می‌گذرند حوصله اینکه ساعت‌ها بنشینند و کاری را انجام دهند نخواهند داشت و لذا باید عرصه برای ورود جوان‌ترها باز شود.
برای هر کدام از این موضوعات حرف‌های بسیاری زیادی برای گفتن وجود دارد؛ چرا که هر کدام از این پرونده‌ها هزاران نفر ساعت زمان برده است. لذا برای گفت‌وگو لازم است کارشناسان دیگری هم باشند. این نظامی که الان مشاهده می‌کنید اولین بار شش سال قبل در مرکز امور قرآنی، پیش‌نویس آن تهیه شده و این مدت چکش کاری شده تا به اینجا رسیده است. هر کدام از پرونده‌های این نظام نیاز به یک نشست تخصصی دارد که ما حاضر هستیم این نشست‌ها را با حضور کارشناسان امر برگزار کنیم.
با توجه به اینکه در چند سال گذشته بسیاری از شوراهایی که رسماً باید مسائل قرآنی کشور را دنبال می‌کردند این کار را نکرده‌اند و کارگروه‌های مربوط به آنها تعطیل بوده است، در عین حال سازمان اوقاف با توجه به اینکه اعتبارات ستاد عالی مسابقات از محل اعتبارات منشور تهیه می‌شود و در دو سال گذشته هیچ اعتباری به این موضوع تعلق نگرفت اما کار را تعطیل نکردیم و با همه سختی‌ها فعالیت‌ها را ادامه دادیم.
نتایج حتماً باید به جامعه قرآنی ارائه شود؛ چرا که بسیاری از موضوعات که دوستان فکر می‌کنند خلایی وجود دارد اسناد بسیار محکمی برای آنها تهیه شده است. این کارها فعالیت‌هایی نبوده است که به بهانه پویش و اعتراضات و ... انجام شده باشد بلکه پیشینه عمیقی داشته است.
با توجه به فرصت بسیار اندکی که دارید، به عنوان آخرین سوال بفرمائید نظام جامع که تدوین شده است به صورت کامل در چهل و یکمین دوره مسابقات سراسری قرآن پیاده می‌شود یا خیر؟
سند راهبردی مسابقات اصلاً ناظر به چهل و یکمین دوره مسابقات سراسری قرآن نیست، این سند بسیار فراتر از مسابقات اوقاف و .. است. این سند وقتی در زمان اجرا باشد، مسابقات در جایگاه دیگری قرار خواهد گرفت.
