غلامرضا حسنی درمیان، استادیار علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، در گفتوگو با ایکنا، در خصوص نقش افراد مشهور در چهرهزدگی جامعه، عنوان کرد: نسل جوان در هر جامعهای نسل پویا است، نسلی که به دنبال آمال و آرزوهای خود میرود.
وی با اشاره به اینکه تنوعطلبی بسیاری در حوزههای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در نسل جوان دیده میشود، بیان کرد: ارتباطات این نسل گستردهتر از گذشته است و محدود به یک منطقه جغرافیایی نیست.
خانواده تنها الگوی رفتار انسانها نیست
این استادیار علوم اجتماعی با بیان اینکه نقش رسانهها به شدت در حال افزایش است، عنوان کرد: جوان امروزی تنها در محدوده خانواده محصور نیست و خانواده تنها الگوبخش رفتارهای آن به شمار نمیرود.
حسنی درمیان در ادامه گفتههای خود، اظهار کرد: هیجانات دوران نوجوانی به اشکال مختلفی خود را نشان میدهد، گاهی آنهایی که توان اقتصادی بیشتری دارند، الگوی رفتاری و هیجانی خود را با توان اقتصادیشان به معرض نمایش میگذارند؛ مثل افرادی که کمبودهای خود را با ماشینهای گرانقیمت و لوکس نشان میدهند.
وی با اشاره به شکلگیری خُردهفرهنگ در جوانان، افزود: خُردهفرهنگ یعنی قسمتی از آن با فرهنگ عمومی مطابقت داشته باشد و بخش دیگر مطابق با انتظارات جامعه از نسل جوان نباشد.
این جامعهشناس در ادامه گفتههای خود در خصوص بلوغ اجتماعی، عنوان کرد: نوجوانان معمولا به آموختههایی که در سن کودکی از ما یاد گرفتهاند، معترض میشوند و بعد از مدتی در سن 24 الی 25 سالگی به تثبیت شخصیتی میرسند که همان بلوغ اجتماعی است.
حسنی درمیان بیان کرد: تعارضاتی که در رفتار نوجوان با والدینش دیده میشود، بخشی از آن کاملا طبیعی است و این ما هستیم که درک دقیقی از الگوی رفتاری آنها نداریم.
استادیار علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه این نوع الگوی رفتاری که نوجوانان به معرض نمایش میگذارند، به گروههای مرجع آنان برمیگردد، افزود: ما در بطن اجتماع به دنیا میآییم و هنجارها و ارزشهای حاکم بر جامعه را به تدریج میزان آن درونی کرده و بروز میدهیم.
وی با اشاره به اینکه ارزشهای حاکم در دوره نوجوانی و جوانی ارزشهای خاص است، بیان کرد: الگوهای رفتاری و گروههای مرجع نوجوانان و جوانان در جوامعی که از حالت سنتی به سمت توسعه و مدرنیته رفته است، متعدد میشود و بیشتر از هنرمندان، بازیگران، ورزشکاران الگو میگیرند.
حسنی درمیان اظهار کرد: این الگوها گاهی مجازی، تاریخی، واقعی بوده و گاهی از شخصیت برخی از فیلمهای تخیلی نیز هستند؛ مثلا کودکان در دوران کودکی با اسباببازی سروکار دارند، در بزرگسالی نیز الگوی خود را از گروههای مرجع آن مدل میگیرند.
این جامعهشناس ادامه داد: از طرفی نیز پایه تغییر الگوها در کودکی به عنوان مدل برتر به تدریج در ذهن ایجاد میشود، این گونه نیست که فرد به یکباره از هنرمند و ورزشکاری از نظر ظاهری یا چهره پیروی کند.
استادیار علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه الگوی عام جوانان و نوجوانان در دهه 60 الگوی سیاسی، اجتماعی و اعتقادی بود، اظهار کرد: امروزه این تغییر الگوها به سمت مدل رسانهای رو به افزایش است.
وی در ادامه گفتههای خود با بیان اینکه تغییر الگوهای جوانان در جامعه امروز نسبت به گذشته بسیار متفاوت است، عنوان کرد: وقتی الگوها در جامعهای تغییر میکنند، نیاز است که افراد مشهور و کسانی که در برد رسانهای قرار دارند به این موضوع آگاه شوند که یک الگوی رسانهای هستند و باید اصولی را رعایت کنند.
رعایت شئونات لازمه مطرح شدن فرد در جمهوری اسلامی است
حسنی درمیان بیان کرد: هنرمند، ورزشکار و فرد مشهوری که میخواهد در کشور جمهوری اسلامی مطرح باشد، مسلما وقتی در معرض رسانه حتی در محلهای عمومی قرار میگیرد باید شئونات را رعایت کند.
این استادیار علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: خصیصه الگوهایی که به عنوان هنرمند، ورزشکار و... معرفی میکنیم باید به سمت انتظارات عمومی برود، در این صورت جامعه دچار تعارض نمیشود یا با این تعارض کمتر مواجه میشود.
وی با بیان اینکه هنرمند کاملا آرمانی وجود ندارد، عنوان کرد: وقتی میزان طلاق افراد مشهور زیاد باشد و در سبک زندگی همانند هنرمندان هالیوود رفتار کنند، مسلما این امر در جامعه عادی میشود.
تعادل شخصیتی و تناسب رفتار افراد مشهور موجب تصحیح الگو میشود
این جامعهشناس عنوان کرد: الگوها وقتی تصحیح میشوند که یک سیاستمدار، روحانی، معلم، ورزشکار و هنرمند از تعادل شخصیتی و تناسب رفتار برخوردار باشد و از مدلهای خاص همانند تنآرایی، آرایش چهره و عمل جراحی پیروی نکند، آن وقت جامعه از مدل صحیح الگو میگیرد.
استادیار علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: وقتی الگویی برای نوجوان و جوان مهم میشود از آن پیروی میکند، پس چه خوب است که افراد مشهور مهارت ارتباطی و کلامی خود را کنترل کنند.
افراد مشهور باید مسئولیتپذیری مدنی را عهدهدار شوند
وی با بیان اینکه بازتاب رفتار افراد مشهور حتی حوزه شخصی آنان رسانهای میشود و گاهی هم اجتنابناپذیر است، افزود: یک هنرمند، ورزشکار، روحانی و گروههایی که در جامعه مورد قضاوت قرار میگیرند و ما خودمان را با آنها محک میزنیم، باید مسئولیتپذیری مدنی را عهدهدار شوند.
حسنی درمیان با اشاره به اینکه نظام ارزشی در دوره جوانی و نوجوانی دچار تغییر و تحولاتی میشود، تصریح کرد: افراد از سن 14 تا 25 سالگی، آنچه که در گذشته به آنها آموختهایم را مورد نقد و بررسی قرار میدهند، چراکه میخواهند استقلال خود را با این الگوی رفتاری نشان دهند از همین رو اظهارنظر تند میکنند.
این جامعهشناس عنوان کرد: اگر ما نوجوان و جوان نسل جدید را نشناسیم، همیشه با آنها در کشمکش هستیم، اما وقتی که درک دقیقی از این سنین داشته باشیم، میتوانیم متناسب با آن عمل کنیم.
الگوهای رسانهای، مهارتهای ارتباط را بیاموزند
وی با اشاره به اینکه باید الگوهای رسانهای، مهارتهای ارتباطی را بیاموزند، بیان کرد: یک هنرمند ممکن است همه ظرایف تعاملی با جامعه را نداند، به همین خاطر در جامعه توسط مخاطبان مورد قضاوت قرار میگیرد؛ مثلا وقتی در ورزش از تختی صحبت میکنیم این پهلوان مظهر صبر بوده و قبل از قهرمان بودن پهلوان است.
حسنی درمیان ادامه داد: ورزشکاران و هنرمندان باید بدانند که اگر در چهره خود، تغییر غیرموسومی ایجاد کنند برای جوانان الگو میشود، بهعنوان نمونه هنگامی که شخص مشهوری خالکوبی میکند، به نوعی میخواهد اظهار وجود کند.
این جامعهشناس اقدام به خودکشی یا برخی الگوهای رفتاری غیرمتعارف را از علائم تنآرایی دانست و تصریح کرد: جوانی که تنآرایی را به عنوان الگو از یک هنرمند مشاهده میکند، از آن تقلید کرده و به دلیل علاقهمندی به فرد مشهور، هر الگوی رفتاری را مطلوب میداند.
افراد مشهور در هدایت اجتماعی، فرهنگی و کاهش آسیبها مؤثر هستند
وی ادامه داد: مسلما الگوها باید از تأثیری که در جامعه دارند، آگاه شوند و بدانند که در هدایت اجتماعی، فرهنگی و کاهش آسیبها مؤثر هستند؛ بنابراین باید رفتاری انجام دهند که احتمال بروز یک الگوی آسیبی را در جامعه تصحیح کند.
حسنی درمیان با اشاره به اینکه باید عقلانیت در الگوها بیشتر شود، اظهار کرد: وقتی فرد مشهوری بیش از حد از مد و نمادهای مادی استفاده می کند، باعث میشود تا افرادی که طرفدار وی هستند و نمیتوانند در جلوهها همچون رفتار، منش و سبک زندگی مثل او باشند ، احساس حقارت کنند.
جوانان باید در انتخاب الگوی خود گزینشگر تربیت شوند
استادیار علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد با تأکید بر اینکه در روند الگوگیری و تأثیرپذیری باید آموزشهای لازم را به جوانان بدهیم، عنوان کرد: تقلید جوانان از گروههای مرجع خود فینفسه بد نیست، اما باید آنان را گزینشگر نه تقلیدی محض تربیت کنیم تا در انتخاب الگوی خود به ملاکها توجه کنند.
وی در ادامه گفتههای خود، بیان کرد: والدین و واحدهای آموزشی نقش بسیاری دارند تا افراد به سمت الگوهایی که مطلوبیت کمتری دارند، گرایش پیدا نکنند؛ بنابراین اگر ما معیارهای صحیح انتخاب الگو را در سطوح پایینتر از نوجوانی و کودکی در داستانها، نقاشیها و مطالعات به بچهها آموزش دهیم، کمتر دچار مشکل میشوند.
حسنی درمیان با تأکید بر اینکه معلمان باید الگوی افراد باشند، اظهار کرد: آنها باید به تدریج معایب و محاسن الگوپذیری را به نوجوانان و جوانان آموزش دهند و حد و حدود آن را مشخص کنند تا وقتی افراد به سن نوجوانی رسیدند، بتوانند مناسب با معیار خود به صورت گزینشی الگوی خود را انتخاب کنند.
این جامعهشناس ادامه داد: والدین با منع اینترنت نمیتوانند جلوی آسیبهای اجتماعی را بگیرند بلکه با آگاهی و شناخت به فرزندان خود به آنها یاد میدهند که سره را از ناسره تشخیص دهند، اینگونه میزان خطای جوان و نوجوان به شدت کاهش مییابد.
رسانه امروز به سمت منافعمداری رفته است
وی در ادامه گفتههای خود با اشاره به رسالت رسانه، تصریح کرد: رسانه در جامعه امروز، ابزاری برای قدرت و ثروت است، وقتی پول هدف میشود و فلسفه زندگی با آن شکل میگیرد، رسانه هم برای بقای خود نیاز به درآمد دارد که این کسب درآمد موجب میشود تا به جای رعایت موازین اخلاقی به سمت منافعمداری برود.
تغییر جهانبینی انسانها از تغییر رسانه
استادیار علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه امروزه جهانبینی آدمها تغییر کرده ودنیاگرایی تقویت شده که رسانهها در آن نقش بسیاری داشتهاند، اظهار کرد: برخی از این تغییرات حاصل ساخت و برساخت است، در کشورهای در حال توسعه، هجمه جهانی آنها را تغییر میدهد بدون اینکه در آن انتخابی داشته باشد.
اشاعه فرهنگ از طریق الگوهای مرجع مؤثر است
وی با اشاره به اینکه نقش رسانه در انتخاب الگو، زیبایی و پوشش بسیار مهم است، تصریح کرد: رسانه وقتی میخواهد این نقش را جا بیندازد باید از شخصیتهای مؤثر استفاده کند، هنرمندان در این زمینه نقشآفرین هستند چراکه آنها الگوهایی را نهادینه کرده و در جامعه اشاعه میدهند؛ به نوعی اشاعه فرهنگ از طریق الگوهای مرجع است که بسیار تأثیر دارد.
شخصیت شبه هالیوودی هنرمندان موجب آسیب اجتماعی در جامعه شده است
این استادیار دانشگاه، نقش هنرمندان در کاهش و افزایش سلامت جامعه را بسیار دانست و افزود: هنرمندان به همان میزان که میتوانند در سلامت جامعه تأثیر داشته باشند، میتوانند موجب آسیبهایی در جامعه شوند، برخی جلوههای آسیبی از طرف هنرمندان تشدید میشود؛ از جمله اینکه خود را به عنوان شخصیت شبه هالیوودی نشان میدهند.
حسنی درمیان ادامه داد: پذیرش چنین الگوهایی برای جامعه، بهخصوص برای کسانی که به فرهنگ عمومی فکر میکنند، سخت است اما این به آن معنا نیست هر چیزی که از جایی اخذ میشود، منفی است، بنابراین ما اگر تکنیک و جلوه هنری از جامعه دیگری میگیریم لزوما به معنای منفی بودن آن نیست بلکه بومیسازی آن مهم است، یعنی اینکه ببینیم چه الگوهایی در جامعه مؤثرتر و مطلوبتر هستند.
هنر در ترمیم آسیبها به شدت مؤثر است
وی گفتههای خود را این چنین ادامه داد: هنرمندان باید گزینش کنند که نیاز جامعه چیست و نسل جدید به چه تولیدات هنری نیاز دارد، آیا مطالبات آنها در جهت نیاز معقول و مشروعیت آنان است که عقل جمعی به آن تن دهد یا خیر؟؛ ما باید به این سمت برویم و جامعه را آسیبشناسی کنیم.
این جامعهشناس تصریح کرد: نسل جوان نه تنها در ایران بلکه در همه دنیا به سمت مدرنیته میرود و در این مسیر در تلاطم بسیاری قرار دارد و با دوگانگیهای زیادی مواجه است، باید واقعیت را بپذیریم تا بتوانیم این موضوع را ترمیم کنیم نه اینکه متخاصم باشیم.
تجلی ثروت توسط هنرمندان
استادیار علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه اصالت امور مادی در جامعه ما رو به افزایش است، عنوان کرد: نسلهای 60، 70 و 80 دنیای متفاوتی دارند، نوجوانان و جوانان دهه 90 به دنبال نماد مادی میگردند و این علائم در هنرمندان و ورزشکاران بیشتر است، شاید آنها پولدار نباشند اما آن را بیشتر نشان میدهند.
حسنی درمیان با اشاره به اینکه انتخاب الگوی رفتاری غیرمتعارف در جهت آرمان ما نیست، در حالیکه هنرمندان اصیلمان اخلاقمدار هستند، بیان کرد: با دو رویکرد همچون آموزش جوانان و تغییر الگوی رفتاری میتوان میزان آسیبها را کاهش داد. اصولا تغییرات فرهنگی تدریجی هستند و یکباره رخ نمیدهند.
وی در ادامه گفتههای خود تصریح کرد: به جای آنکه نگران باشیم اینترنت و فضای مجازی فسادآور است، معطوف به تربیت و آموزش افراد باشیم، اگر نظام آموزش ما در مقاطع متوسطه به پرورش بیشتر از آموزش تأکید داشته باشد، دیگر مخاطرات حاصل از مسائل الگویی را نداشته یا با میزان کمتری مواجه میشود. وقتی این امر در نظام آموزش و پرورش به درستی تحقق پیدا نمیکند، نتایج آن در سنین نوجوانی و جوانی به صورت آسیب در رفتار نمایان میشود.
حسنی درمیان با بیان اینکه فاصله اجتماعی و شکاف نسلی در خانوادههای امروز بسیار است، اظهار کرد: نهادهای جامعهپذیر دچار یک سری اختلافات هستند که مقداری میزان آسیبهای ما را بالا بردهاند.
این استادیار عنوان کرد: امروزه قدرت و ثروت میتواند شما را مشهور تظاهری کند، این امر در اصل برای مصرف تظاهری به کار میرود؛ یعنی رسانه در تبلیغ یک کالا کاری میکند که آن مصرف نیاز شما میشود پس عملکرد و اثرگذاری رسانه مهمتر از نقش آن است.
گزینشی عمل کردن جوانان، آنها را دچار جوزدگی و احساسات لحظهای نخواهد کرد
وی اظهار کرد: وقتی در جامعهای غبار تظاهر احاطه پیدا میکند، ما دیگر کتاب حافظ را نمیبینیم و آن را قدیمی میپنداریم، جوانی که در انتخاب الگوی خود گزینش کردن را بلد باشد، دچار جوزدگی، احساسات لحظهای و هزینه عاطفی اشتباه نمیشود، به همین خاطر است که میگوییم جوان را گزینشی تربیت کنیم.
این استادیار دانشگاه بیان کرد: وقتی به دنبال توسعه مناسب با جامعه دینی و ارزش ملی خود هستیم، هنرمند و رسانه باید گویای این مسئله باشند، رسانه نباید به هر قیمتی منبع مالی خود را تأمین کند.
حسنی درمیان در ادامه گفتههای خود با بیان اینکه تقلیلگرایی در مسائل اجتماعی کشور در حال افزایش است، عنوان کرد: وقتی آثار هنرمندی به صورت طبیعی به فروش نمیرسد، به دلیل فشار هنجاری به سمت مدل شدن سوق پیدا میکند، باید به سیاستگذاری اجتماعی، اقتصادی فکر کنیم.
استاد علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: تنآرایی در فیلمهای هالیوود نشانه نماد است، بدن آنها اجاره شده و وسیلهای برای اعلام یک تفکر میشوند.
رسانه، جامعه تودهوار میسازد
وی با اشاره به اینکه رسانه، جامعه تودهوار میسازد، افزود: رسانه افراد را در كالبد مصرف قرار میدهد، به گونهای كه ديگر انسان خودش نیست و دچار از خودبیگانگی شده و کم کم مظاهر بیرونی آنقدر برایش مهم میشود که از چیستی و ماهیت خود دیگر سوال نمیکند.
حسنی درميان عنوان کرد: زمانی موج موسیقی رپ در جامعه اوج گرفت اما ماندگار نشد، چراكه جوانان به تدريج متوجه اشتباه انتخاب خود شدند، این تجربه نشان داد که بايد زمينه اظهار وجود را برای جوانان در جامعه ايجاد كنيم.
مردمی شدن رسانه
این جامعهشناس با بیان اینکه رسانه از حالت خاص بودن درآمد و مردمی شده است، ادامه داد: کسی که تا به حال فرصت نشان دادن خود را نداشت و فضای رسانه متعلق به آدمهای خاص بود، اكنون فرد فرصت نشان دادن خود را پيدا كرده است. افراد میخواهند به طرق مختلف خود را نشان دهند، لذا امکانات باید در اختیارهمه قرار گیرد.
استاديار علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: افرادی که سطح سواد بیشتری دارند را بهتر میشود، هدایت کرد چراکه عقلانیتی در آنها شکل گرفته است، اگر به آنها یاد بدهیم چه چیزی برای آنها مضر و چه چیزهایی برایشان مفید است، محال است سمت الگوی کاذب بروند و تمایل به الگوی رفتاری خارج از عرف داشته باشند.
دوگانگی مشكل اصلی جامعه است
وی ادامه داد: ما نباید انتظار داشته باشیم آدمها مثل قالب کارخانه بیرون بیایند، باید بینش ما ترمیم شود و آدمها را صفر و صد نبینیم، دوگانگی مشکل اساسی ما است و رسانه در اين زمينه بسيار نقش دارد، از همین رو بايد تبیین درستی از مسئله داشته باشیم که به اصلاح منجر شود و همه بتوانند از آن استفاده کنند.
فقدان جهانبينی؛ ريشه تمام آسيبهای اجتماعی
حسنی در میان با بيان اينكه ریشه تمام این آسیبها فقدان جهانبینی است، اظهار كرد: اگر جوان به ارزش وجودی خود پی ببرد، به همان میزان در گزينش علايق خود دقيقتر خواهد شد.
وی با بیان اینکه در فیلمهای هالیوود تنآرایی و مد نشانه است، گفت: هنرمندان وسیلهای برای اعلام تفکری خاص میشوند، بدون اینکه خودشان متوجه باشند، قدرت تفکر از آنان گرفته میشود.
این استادیار دانشگاه در ادامه گفتههای خود، عنوان کرد: در هالیوود هنرمندی که طلاق نگرفته باشد، هنرمند نیست، ژورنالها نيز براساس ماجرای طلاق افراد مشهور پول در میآورند و مخاطبان نيز از طريق رسانه پيگير اين ماجرا میشوند؛ متأسفانه اين موضوع در كشور ما هم شایع شد و زندگی هنرمندان هاليوود سرمشق هنرمندان كشور شده است.
اختلاف نهادهای جامعهپذير موجب بالا رفتن آسيبهای اجتماعی شده است
حسنی درميان با اشاره به شکاف نسلی و فاصله اجتماعی بین خانوادهها، بیان کرد: نهادهای جامعهپذیر دچار اختلافاتی هستند که این عاملی برای بالا رفتن آسیبهای اجتماعی میشود و هر روز نیز این روند رو به افزایش است.
وی اظهار کرد: سرانه مصرف ما در کتاب پایین است اما در لوازم آرایش و عمل زیبایی بالا است، اگر ما به جوانان آموزش بدهیم که چه چیزی به نفع آنها است در و معیار درست را فرا گیرند، به تدریج جامعهای سالم خواهیم داشت که میزانی از خطا در آن وجود دارد.
این استادیار دانشگاه با بیان اینکه فضای دانشگاهها باید فضایی برای تبادل فکر و اندیشه باشد، ادامه داد: انسانهای فرهیخته در مواجهه با فرهنگ و جامعه غرب، اصالت خود را حفظ کرده و از پوشش مناسبی برخوردار هستند.
وی با تأکید بر اینکه اگر بستر ازدواج، تفریحات سالم و... برای جوانان فراهم نشود، آنان راههای دیگری را برای ارضای خود پیدا میکنند، گفت: وقتی نیازهای جوانان تأمین نشود مشکل به شکل دیگری بروز میکند مثلا وقتی پیست موتورسواری کافی نداریم، جوانان هیجان خود را در خیابانها خالی میکنند.
جامعه از طریق رسانه دچار مصرفزدگی شده است
این جامعهشناس با اشاره به اینکه جامعه از طریق رسانه دچار مصرفزدگی شده است، بیان کرد: رسانه برای تأمین منابع مالی خود به سوی تبلیغات رفته، لذا شاهد حجم زیادی از تبلیغات در رسانه هستیم.