انتظار نادرست، عامل شبهه‌افکنی مستشرقان در مورد قرآن است/ نفی برابری اعجاز علمی و جامعیت
گروه حوزه‌های علمیه: عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیه با بیان اینکه اعجاز علمی و جامعیت قرآن، یکی نیست گفت: اشتباهی که هم مستشرقان و هم برخی از مسلمین داشته‌اند، این است که خیال کرده‌اند مراد از جامعیت، اعجاز علمی است و وقتی قرآن معجزه است همه دستاوردهای علوم و مسایل پژوهشی باید در قرآن باشد در حالی که این ادعا اشتباه است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد اسکندرلو، عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با اشاره به دیدگاه‌های مستشرقان نسبت به جامعیت قرآن کریم گفت: جامعیت و جاودانگی قرآن کریم موضوعی در زمره علوم قرآنی است و ذاتا ارتباطی با مستشرقان ندارد.
وی افزود: از قرون اولیه در مباحث علوم قرآن و مقدمات تفاسیر اشاره به جامعیت شده و بعدها خاورشناسان در مورد این مسئله ادعای جامعیت را زیر سؤال برده و آن را مخدوش کرده‌اند و استدلال آنان این است که قرآن کریم در مورد ابعاد زندگی بشر، آیه‌ای ندارد.
اسکندرلو تصریح کرد: مراد از جامعیت قرآن که خاورشناسان از آن به Totahity of the quran تعبیر می‌کنند به معنای آن است که تعالیم و آموزه‌های قرآن، احکام و عقاید و اخلاقیات همه ابعاد زندگی انسان را در بر می‌گیرد و پاسخگوی نیازمندی‌های بشر در تمامی این زمینه‌ها هست.
این استاد حوزه علمیه تصریح کرد: اشتباهی که هم مستشرقان و برخی از مسلمین داشته‌اند این است که خیال کرده‌اند مراد از جامعیت، اعجاز علمی است و وقتی قرآن معجزه است همه دستاوردهای علوم و مسائل پژوهشی باید در قرآن باشد در حالی که این ادعا اشتباه است.
وی تاکید کرد: انتظار غلط مستشرقان عامل طرح شبهات آنان است؛ ایشان تصور کرده‌اند که قرآن کریم باید در زمینه ترافیک، بیمه، بانکداری و مسائل دیگری که مطرح است، آیه داشته باشد، در حالی که چنین انتظاری از اساس باطل است و اسلام نیز این ادعا را ندارد بلکه قرآن کریم در حد کلیات مسائلی را بیان فرموده است که اگر همین کلیات اجرا شود بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد و یا براساس سنت که تفسیر آیات است می توان دیدگاه اسلام را در ابعاد مختلف زندگی بشر به دست بیاوریم.
اسکندرلو عنوان کرد: بحث تاریخمندی قرآن کریم هم با تبیین درست انتظار بایسته از قرآن، مخدوش می‌شود؛ زیرا ابتدا باید انتظار را اصلاح کنیم. آنچه در باب اعجاز قرآن مطرح است این است که قرآن کریم پرده از برخی مسائل علمی کشاورزی، نجوم و فیزیک پرده برداشته است و آن هم در راستای توحید و به تعبیر آیت‌الله معرفت، به کلیاتی اشاره کرده است.
وی افزود: ریز مسائل در قرآن نیامده چون شأن قرآن تعلیم و تربیت و هدایت انسان است اما برخی از مفسران که اعجاز را گسترده توصیف کرده‌اند، گفته‌اند که همه علوم در قرآن وجود دارد در این مسئله دچار تفسیر به رای هم شده‌اند.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیه بیان کرد: کسانی که در این زمینه بحث کرده بیشتر به آیه 89 سوره مبارکه نحل استناد جسته‌اند که این آیه می‌فرماید: «وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ؛ و اين كتاب را كه روشنگر هر چيزى است و براى مسلمانان رهنمود و رحمت و بشارت‌گرى است بر تو نازل كرديم»؛ این آیه اشاره به جامیعت قرآن دارد، با توجه به اینکه هدف اصلی قرآن هدایت و تربیت است تمام آیات نیز در این راستا قابل تحلیل است.
وی تاکید کرد: آیات قرآن کریم برای کمال حقیقی انسان نازل شده، بنابراین انتظار اینکه تمامی گزاره‌های علم بشری و جزئیات در آن وجود داشته باشد از ریشه بی‌پایه است، جامعیت قرآن در راستای تعالیم و هدایت اسنان و بحث مبدا و معاد است؛ مثلا بعد معرفتی قرآن، یعنی مبدأشناسی، مقصد و انسان‌شناسی، بعد اخلاقی، بیشنی، گرایشی، رفتاری، مالی و اقتصادی و رفتاری و جامعیت در روش‌ها و عوامل هدایتی و تربیتی را شامل می‌شود و تجربه نیز نشان داده است که هر کجا قرآن و اسلام وارد شده و مبانی به‌خوبی به کار بسته شده است افراد جامعه به طرز معجزه‌آسایی دچار تغییرات تربیتی شده‌اند.
این محقق و استاد جامعة المصطفی(ص) العالمیة بیان کرد: این مسئله نشان‌دهنده جامعیت قرآن به صورت هوشمندانه و حکیمانه در ابعاد تربیتی و اهداف متعالی آفرینش است؛ در روایات نیز به صورت گسترده در مورد بحث جامعیت قرآن مطالبی بیان شده است، از جمله امام صادق(ع) روایتی نقل شده که فرمودند: «ان الله تبارک و تعالی انزل فی القرآن تبیان لکل شیء»؛ یعنی قرآن کریم همه چیز را بیان کرده است و هر چیزی مورد نیاز مردم بوده است فروگذار نکرده و کم نگذاشته است و آگاه باشید که خداوند همه نیازمندی‌های بشر را در قرآن بیان کرده است.
اسکندرلو تصریح کرد: قرآن براساس آنچه در تفسیر نمونه بیان شده است گاهی بر روی مسائل تربیتی و انسان‌شناسی و ریزه‌کاری‌های آن اشاره کرده است؛ مانند اسناد طلب‌کاری و بدهکاری و لزوم نوشتن قرار داد در معاملات و تجارت که این مسائل در 18 حکم در طولانی‌ترین آیه قرآن بیان شده است. گاهی هم انسان را به احسان و عدل و ایتای به ذی القربی امر فرموده است.
وی عنوان کرد: قرآن کریم فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ»؛ در حقيقت خدا به دادگرى و نيكوكارى و بخشش به خويشاوندان فرمان مى‌‌دهد و از كار زشت و ناپسند و ستم باز مى‌دارد به شما اندرز مى‌‌دهد باشد كه پند گيريد؛ خداوند در این آیه هم بر احسان و اکرام و هم پرهیز از طغیان و بغی سفارش فرموده است.
استاد حوزه علمیه اظهار کرد: وسعت این مفاهیم در موارد بسیاری است؛ از قبیل وفای به عهد «وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا؛ و به پيمان [خود] وفا كنيد، زيرا كه از پيمان پرسش خواهد شد» و وفای به عقد که در تمامی پیمان‌های انسانی و الهی و فردی و اجتماعی بر آن تاکید شده و فرموده: «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ»؛ اقامه قسط و عدل و حکم به جهاد، توجه به نظم در تمامی جهات زندگی که در آیه «وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَ وَضَعَ الْمِيزَانَ» بر آن تاکید شده است؛ همگی این فرمایشات نشان‌دهنده ابعاد هدایتی قرآن است.
اسکندرلو بیان کرد: آیت‌الله العظمی مکارم با استناد به این آیات نتیجه گرفته‌اند که هر قدر انسان در اقیانوس بیکران قرآن کریم غور کند و وارد شود به اعماق آن برای استخراج گوهرهای بی‌پایان پی برده و عظمت و جامیعت قرآن آشکارتر هم خواهد شد.
وی با اشاره به برپایی همایشی با عنوان جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم از سوی جامعة المصطفی(ص) گفت: در این همایش در باب جامعیت قرآن از منظر فردی، خانوادگی و اجتماعی و مالی و اقتصادی و ... همچنین ابعاد اخلاقی، تربیتی و اجتماعی بحث خواهد شد. قرآن کریم با طرح و نقشه مهندسی اخلاقی توانست در ابعاد مختلف زندگی مردم جاهلی تحول و دگرگونی عمیق ایجاد کرده و آنان را از بت‌پرستی برهاند و خرد آنان را از اوهام و اباطیل آزاد کند و مهم‌تر اینکه آنان را از بندگی شهوت به یکتاپرستی بکشاند.
اسکندرلو افزود: قرآن کریم اراده انسان را از بندگی و شهوت آزاد کرد و انسان‌ها از جاهلیت رها شدند. امروز نیز بشر گرفتار جاهلیت مدرن است؛ به عنوان نمونه به جای ازدواج طبیعی زن و مرد می‌بینیم که به همجنس‌گرایی و اشکال دیگر ازدواج روی آورده‌اند یا قتل و مظلوم‌کشی بسیار رواج یافته است. طبیعتا قرآن کریم وقتی عرب جاهلی را از بت‌پرستی و شهوت رها کرد می‌تواند بشر امروز را هم از قید و بند این مسائل پست رها کرده و به افرادی شایسته تربیت تبدیل کند که یکی از ابعاد جامعیت قرآن است.
وی اظهار کرد: بعد بینشی قرآن نیز از دیگر ابعاد جامعیت آن است؛ آیاتی که فرموده «إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ؛(نحل/87) یا «يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَكُمْ بُرْهَانٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكُمْ نُورًا مُبِينًا»(نساء/174) بر جاودانگی و جامعیت قرآن دلالت دارد.
اسکندرلو با اشاره به بعد گرایشی قرآن تصریح کرد: پند واندرز، انذار و تبشیر، هدایت، و ... نشانگر این بعد و در بعد رفتاری نیز شکرگزاری، داوری به حق در مسائل اختلافی که هدف اصلی ارسال رسل و برپایی جامعه عادلانه و چیرگی دین حق بر همه ادیان، نمونه‌های قرآن در جامعیت رفتاری است.
وی ادامه داد: در بُعد سیاسی و اجتماعی نیز در مورد جامعیت قرآن بیان شده است که قرآن کریم در حالی که بشر متفرق در دین و مذهب و رنگ و نژاد و پوست و ... بود، آنان را به وحدت فراخواند؛ وحدت امت و دعوت به برادری و برابری، ایجاد برابری میان کسانی که احکام دینی را قبول دارند، وحدت دینی و مساوات میان مومنان، وحدت در احکام قضایی و ... در میان آنان ایجاد کرد.
اسکندرلو تصریح کرد: در بُعد مالی و اقتصادی نیز قرآن کریم ثروت و فقر را نشانه‌ای برای ابتلاء و آزمون انسان‌ها معرفی کرده و فرموده ثروتمندان در انفاق به فقرا و فقرا در صبر، آزمون می‌شوند انفاق مال نشانه ایمان برای مومنان اشاره شده است که نشان دهنده جامعیت قرآن کریم است.
اسکندرلو بیان کرد: در بعد نظامی و امنیتی نیز قواعدی برای جنگ و صلح بیان فرموده است؛ قاعده جنگ با متجاوزان است که بر این اساس، قرآن ضمن تاکید بر این نوع جنگ، تاکید فرموده که جنگ در اسلام، برای تعدی و ظلم و ستم نیست؛ قاعده دیگر قرآن کریم در مسائل نظامی و امنیتی، هدف از وجوب جهاد بعد از دفع تجاوز، حمایت از همه ادیان است که به مصلحت عموم مردم جهان است؛ یا اولویت صلح بر جنگ، آمادگی کامل برای ترساندن دشمن، رافت و عطوفت و رحمت در جنگ و پایبندی به معاهدات جنگی که از سلسله قواعدی است که قرآن کریم در این زمینه بیان فرموده است.
