آبادانی قلب به چیست
گروه معارف: حجت‌الاسلام و المسلمین کیانی با بیان اینکه قلب برخلاف عقل نیازمند کسب علم نیست، بلکه نیازمند نگهبانی و پاک نگه داشتن آن از گناهان و آلودگی‌ها است، گفت: شک، شرک، قساوت(سختی دل) و حسادت از مرض‌ها و آلودگی‌های قلبی هستند که باید از قلب در برابر آنها مراظبت کنیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، قرآن کریم شناخت دقیقی از انسان و حالات مختلف روحی او به دست می‌دهد، در میان آیات قرآن، خداوند ویژگی‌های خاصی برای قلب انسان ذکر می‌کند که شناخت آنها ما را با دگرگونی‌های ظریف قلب که در تعیین سرنوشت انسان در این جهان و حیات پس از آن تعیین کننده است، آشنا می‌سازد.
متن زیر گفت‌وگو با یکی از مدرسان حوزه علمیه استان درباره یکی از حالات قلب در قرآن است و آن «قلب مریض» است.
حجت‌الاسلام و المسلمین منصور کیانی، مدرس حوزه علمیه دزفول در گفت‌وگو با خبرگزاری ایکنا خوزستان به بیان مقدمه‌ای درباره جایگاه قلب و عقل در انسان پرداخت و گفت: خدای تعالی در روح آدمی دو بال قرار داده است؛ یکی قلب و دیگری عقل است. روح آدمی فوق‌العاده تودرتو و پیچیده است و بشر را از توانایی فهم خود مأیوس کرده است؛ مگر از راه خود وحی.
وی اظهار کرد: می‌گویند جسم آدمی پیچیده‌ترین ارگانی است که بشر تا به حال به آن رسیده است؛ یعنی خدا بشر را طوری خلق کرده است که ساختمان فوق‌العاده پیچیده‌ای دارد؛ از ساختمان چشم و مغز و عروق و ... . تمام پزشکان معترفند به شناخت کامل بدن انسان نرسیده‌اند و از آن قوی‌تر روح آدمی است.
کیانی توضیح داد: آنچه از قرآن درک می‌کنیم این است که روح آدمی یعنی شخصیت حقیقی آدم دو جناح یا بال دارد؛ به عبارتی برای پرواز دو بال می‌خواهد؛ یکی عقل و دیگری قلب است. بال عقل انسان به وسیله علم اکتسابی تقویت می‌شود؛ یعنی انسان علوم را از بیرون کسب می‌کند و عقل او این گونه بارور می‌شود و ظرف عقل او این چنین توسعه پیدا می‌کند؛ اما این یک جناح است.
آبادانی قلب این است که آن را آلوده و مریض نکنی
این مدرس حوزه علمیه ادامه داد: قرآن کریم آنجا که می‌فرماید: «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ»(جمعه، 2) به دو جناح(بال) توجه کرده است؛ اول علوم اکتسابی که با تعلیم و تعلم به دست می‌آید و دوم تزکیه(پاک کردن) است. این مربوط به جناح دیگری به نام قلب است که باید آن را تزکیه کرد؛ یعنی آبادانی قلب این است که آن را آلوده و مریض نکنی.
وی به بیان مثالی از توجه قرآن به سلامتی قلب‌ها پرداخت و گفت: آنجا که قرآن کریم می‌فرماید: «فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ»(احزاب، 53) یعنی شنیدن صدای نامحرم قلب شما را از اطهریت می‌اندازد. قرآن نگفته قلب را به دست بیاورید. می‌گوید: من چیزی به نام قلب در وجود شما قرار دادم آن را پاک نگه دارید، برخلاف علوم که نتایج عقل آدمی هستند.
کار شما نگهبانی از قلب است برای اینکه آن را پاک نگه داری
کیانی با اشاره به آیه «فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا»(شمس، 8) گفت: اگر شما جناح قلب را نگه دارید، علم را به وسیله الهام دریافت می‌کند. این کار قلب است. کار شما نگهبانی از قلب است برای اینکه آن را پاک نگه داری. پس کار ما در جناح قلبی این است که نگذاریم قلب ما را گرد گناهان و آلودگی‌ها بگیرد.
اگر قلب آدم ضعیف بود تن آدم را به مرض می‌اندازد
این مدرس حوزه در ادامه با طرح این سوال که آیا مرض قلبی کفر است یا شرک؟ گفت: برخلاف علوم عقلی که نبودنشان بدن آدم را مریض نمی‌کند، در جناح قلب اگر قلب آدم ضعیف بود تن آدم را به مرض می‌اندازد. مثلاً ممکن است کسی از عقل بهره‌ای نداشته باشد یا کم فهم باشد اما بدنش سالم باشد. این موضوع به بدنش آسیب نمی‌رساند. ولی اگر قلب آدم مریض بود به بدن آسیب می‌زند.
بال تزکیه به پاکیزگی نیاز دارد
وی توضیح داد: حسادت یک مرض قلبی است؛ بدن آدم را می‌چزاند؛ در جاهایی داریم که از بین می‌برد، آنچه قرآن روی آن تأکید می‌کند این است قلبی که به شما می‌دهیم این قلب خود دریچه بزرگ وشاهراهی برای کسب علوم است. الهاماتی که قلب می‌گیرد از بین رفتنی نیست. این الهام که در آیه بالا به آن اشاره شد از جنس علم اعلی و زایل‌نشدنی است. چرا می‌گوییم علم است؟ کسی خدمت رسول‌الله(ص) آمد و گفت: من فرصت ندارم بیایم و از شما کسب علم کنم آیا راهی هست؟ پیامبر فرمود: از قلبت استفتاء کن. خود قلب شاهراه بزرگی برای تشخیص خوب و بد است. بال تزکیه برخلاف بال عقل به کسب علم نیاز ندارد به پاکیزگی نیاز دارد. انسان در اینجا باید نگهبان قلب باشد و از آن مواظبت کند.
مرض‌های قلبی چه هستند؟
کیانی ادامه داد: مرض‌های قلبی چه هستند؟ قرآن چندین بار فرموده است: «فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا»(بقره، 10) یا «وَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا»(توبه، 125). در روایتی از امام صادق(ع) می‌خوانیم کسانی که قلبشان مرض دارد، این رجس، شرک است. پس یکی از مرض‌های قلبی شک است. اگر شک به قلب آدم افتاد. جسد او را خراب می‌کند و ممکن است عقل او را هم از بین ببرد.
این مدرس حوزه ادامه داد: یکی دیگر از مرض‌های قلبی قساوت است که قرآن فوق‌العاده روی آن تأکید دارد: «فویل للقاسیه قلوبهم» قساوت به معنی سختی دل در مقابل رحمت است. هر چه قساوت بیشتر باشد، قلب آدم از رحمت به دورتر است و رحیم نیست. حتی در روایات داریم که علت بی‌بارانی قساوت است. اگر مردم قدری به هم رحم کنند، در نماز گریه کنند، باران هم می‌آید. یکی از چیزهایی که قرآن روی آن حساس است، قساوت قلب است، خداوند از شما رحمت می‌خواهد. بدترین گناه قساوت قلب است که انسان سخت‌دل باشد و رحمش به دیگران نیاید.
وی گفت: یکی دیگر از مرض‌ها حسادت است؛ ما کسانی را داشتیم که جناح علمی آن زبانزد خاص و عام بود و به مقامات عالی رسیدند اما چون قلبشان را مواظبت نکردند، همه چیز را از دست دادند. بنابراین اگر از قلب‌هایمان مواظبت نکنیم کم‌کم تمام سرمایه آدمی از دست می‌رود. قرآن می‌فرماید: در روزی که ثروت و فرزندان به انسان نفعی نمی‌رساند این قلب پاک است که برای او فایده دارد. خداوند از انسان قلب پاک می‌خواهد. پاک از چه؟ امام صادق(ع) فرمود: از شرک و شک.
کیانی ادامه داد: در روایات آمده است برای مواظبت از قلب باید تلاش کنیم تا آسیبی به قلبمان نرسد. یکی از کارها این است که آرزوهای زیاد و دراز نداشته باشیک: «لایطول عنکم الأمل» آرزوی فلان ماشین، خانه، شهرت و ... قلب شما را سخت می‌کند و این منجر به مرض قلبی می‌شود. یکی دیگر این است که پیامبر اکرم(ص)فرمود: «کثره الکلام بغیر ذکرالله تقسی‌القلوب»(زیاده گویی بدون یاد خدا قلب‌ها را سخت می‌کند.)
مراقب باشید قلب‌هایتان مثل گنجشک از این شاخه به آن شاخه نپرد
این مدرس حوزه افزود: در روایت دیگری داریم که رسول‌الله(ص) فرمود: «لولا تکثیر فی کلامکم، و تمریج فی قلوبکم لرایتم ما اری و لسمعتم ما اسمع» مراقب باشید قلب‌هایتان مثل گنجشک از این شاخه به آن شاخه نپرد. فکرهای خودتان را نگه دارید. پرحرفی نکنید. هر اندیشه را به قلبتان راه ندهید و هر کلامی را به زبان نرانید اگر قلبتان را نگه دارید شما ملهم به الهامات غیبی می‌شوید. فقط مواظبت کنید.
وی گفت: امیر مؤمنان(ع) فرمود: «لاوجع أوجع للقلوب من‌الذنوب» هیچ گرفتاری و مصیبتی برای مؤمن بدتر از خود گناهان نیست. قلب را خراب می‌کند. راهش نگهبانی است.
کیانی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به آیه 60 سوره احزاب گفت: خداوند در این آیه از سه گروه یاد می‌کند: «لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلً» یک گروه منافقان هستند. گروه دیگر «مرجفون» اینها افرادی بی‌باک و بی‌مبالات هستند که قانون را زیر پا می‌گذارند. گروه دیگر گروهی هستند که قلبشان مریض است؛ مثلاً برخی از صحابه پیامبر(ص) مثل زبیر از اول منافق نبود؛ اما در قلبش مرض ریاست بود، آن را حمل کرد و چون مواظبت نکرد آلوده شد.
این مدرس حوزه در پایان گفت: اگر شما مرض قلبی‌ات را خوب نکنی، همین طور اضافه می‌شود تا انسان را از سلامت (قلب سلیم) و ایمان به نفاق و از آن هم فراتر به شرک می‌رساند. پس هر کس مریض است، منافق نیست، بلکه انسان مریض کم کم سقوط می‌کند. گروه دیگر در آیه منافقان هستند. اینها از اول منافق نبودند. اگر از قلبمان مواظبت نکنیم این مرض تشدید و به نفاق کشیده می‌شود.
iqnakhouzestan@
