اسلام مدافع و نیازمند نواندیشی دینی است

مجید صادقی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) از اصفهان، در رابطه با نواندیشی و آزاد اندیشی دینی، اظهار کرد: کسانی که دغدغه دین دارند، معتقدند دین اسلام از جانب خداوند و توسط خاتم النبیین(ص) برای بشر در همه زمان‌ها آمده است، افرادی با این نوع اعتقاد نمی‌توانند نسبت به تحولات جامعه جدید و تجدد به وجود آمده بی‌تفاوت باشند. اما مسئله مهم این است که تجدد و تغییرات موجود چگونه با دین کنار آمده و توجیه می‌شوند.
وی با بیان اینکه در تاریخ معاصر کسانی به مسئله دین و نحوه کنار آمدن آن با تحولات دنیای مدرن توجه بسیار داشته‌اند که نمونه آن سید جمال‌الدین اسدآبادی، اقبال لاهوری، شهید مطهری و دکتر شریعتی هستند، افزود: مهم‌ترین مسئله نواندیشی دینی این است که چگونه می‌توان میان تحولات به وجود آمده و سنت و یا دین تعادل برقرار کرد تا انسان دیندار بماند و این تحولات را بپذیرد.
صادقی خاطرنشان کرد: ما معتقدیم اسلام زمانی که به عنوان مکتبی همه‌گیر برای همه زمان‌ها نازل می‌شود، قطعا ظرفیت چنین تغییراتی را دارد. در اسلام تأکید شده که همیشه حرف حق را بپذیرید، یعنی مسائل را با ترازوی عقل بسنجید و موارد حق را قبول کرده و باطل را رد کنید، لذا اسلام کاملا با نواندیشی موافق است و بر آن تأکید دارد. درغیر این‌ صورت نیز اسلام نمی‌تواند در مسیر خود سرپا بماند. اسلام توانایی تطبیق با تحولات دنیا را داشته و بنابراین اسلام و متفکران اسلامی نواندیشی را می‌پذیرند.
استاد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان بیان کرد: جلوی سیر تهاجم اندیشه‌ها به طرف دین را نمی‌توان گرفت، برای مثال زمانی بحث علم و دین و زمانی بحث مکتب‌های کمونیستی مطرح شد، لذا در مجموع موضع اسلام باید در این موارد و اینکه چطور می‌تواند نیازهای عصر جدید را پاسخ دهد، مشخص باشد.
صادقی در خصوص تفاوت میان نواندیشی دینی و روشنفکری دینی اظهار کرد: این دو مقوله در واقع تفاوت چندانی با هم ندارند؛ معمولا موطن روشنفکری دینی دانشگاه‌ها و موطن نواندیشی دینی، هم حوزه‌های علمیه و هم دانشگاه‌ها هستند و لذا می‌توان این دو را یکی دانست. گاهی اوقات واژه‌ها رنگ‌های اجتماعی و سیاسی خاصی به خود می‌گیرند که این تفاوت‌ها را رقم می‌زنند.
وی افزود: آزاداندیشی لوازمی دارد. اولین الزام آن این است که انسان واقعا خود را از هواهای نفسانی و تعصبات بی‌جا رها کند و آزاداندیش باشد و کاملا وفادار به عقل بماند. اگر انسان از بند هوا و تعصبات و گرایش‌های کور رها نشود، در مقام تفکر هم آزاداندیش نیست، پس اگر انسان عقل را در مسائل دینی و فکری زندگیش به صورتی روش‌مند وارد کند، می‌تواند در بحث آزاداندیشی دینی وارد شود.
صادقی با بیان اینکه نواندیشی دینی آفت‌هایی هم به دنبال دارد، گفت: بعضی از نواندیشان تحت تأثیر مکاتب غربی قرار گرفته و نواندیشی می‌کنند که این دیگر نواندیشی نیست. اگر تاریخ اخیر را مطالعه کنید، متوجه می‌شوید افرادی می‌خواهند فضاهای لیبرالیستی را دقیقا در اسلام پیاده کنند. در مقابل آن افرادی را به نام سوسیالیست‌های خداپرست داشتیم که بخشی از اسلام را با بخشی از آن مکاتب تلفیق کردند که حاصل آن مسئله‌ای نامتجانس شد.
صادقی تصریح کرد: در این شرایط باید با  یک سیستم منظم عمل کنیم، یعنی تفکر منطقی داشته و میان مسائل هماهنگی ایجاد کنیم؛ لذا حتما باید عنصر عقل وارد این قضیه شود و کسی که نواندیشی دینی می‌کند، باید توانایی تشخیص خوب مقتضیات زمانه را داشته باشد و اسلام را از آن منابع ناب به خوبی دریافت کرده باشد، پس کسی موفق به آشتی دادن سنت و تجدد خواهد شد که هم به سنت دینی کاملا واقف باشد و هم تجدد را به خوبی بشناسد. متأسفانه کسانی بعد از آشنا شدن با جهان مدرن و با اطلاعات کمی که از اسلام دارند، یا با وجود اطلاعات اسلامی خوب و عدم آشنایی مناسب با جهان مدرن، به نواندیشی روی می‎آورند.
استاد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان اضافه کرد: در حقیقت باید کاری کنیم که جامه‌ای را که پیامبر(ص) برای ما آورد و به قامت جامعه 1400 سال پیش دوخته شده بود، امروز به جامعه فعلی هم بپوشانیم. در رابطه با این مسئله، بر عقل و اجتهاد و آزاداندیشی تأکید فراوانی شده است.
وی با بیان اینکه نواندیشی می‌تواند دستاوردهای خوبی به همراه داشته باشد، ادامه داد: در بحران معنویت دنیای کنونی که هرروز مکتب‌ها وعرفان‌های کذایی جدیدی متولد می‌شوند، متوجه می‌شویم که انسان تشنه معنویت است و اگر بتوانیم معنویتی را که از چشمه‌های ناب اسلامی و وحیانی سرچشمه گرفته، به درستی و با زبان روز معرفی کنیم، قطعا جاودانگی اسلام بیشتر و بهتر ظهور پیدا می‌کند.