نگاه نو به فقه هنر؛ هنر را ابزار مقابله با دشمنان می کند

به گزارش خبرگزاری بین‎المللی قرآن(ایکنا) از قم، آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی، امروز 28 دی ماه در همایش فقه هنر در تالار غدیر در قم گفت: در سوره مائده به چند حرمت فقهی اشاره شده است و عنوان رجس به آنها تعلق گرفته است و آن را عمل شیطانی گفته است؛ یعنی عنوان جدیدی ایجاد شده است که اگر خمر حرام است به دلیل اینکه فعل شیطان است.
وی افزود: زمانی که بحث تعادل و تراجیح در اصول مطرح می شود، مسایلی مثل مخصص و تخصیص و ظاهر و... بیان می شود ولی یک حرف آن است که تمام اینها تحت یک عنوانی به عنوان قرینه قرار می گیرند.
آیت‎الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه وقتی که بحث روی قرینه قرار گرفت حاکم در باب قرینه، عرف است و باید در این بحث به مرجعیت عرف بنگریم گفت: هم در فقه و هم در اصول، عناوینی داریم و اگر عناوین مافوقی بر آنها باشد که شارع آن ها را در فقه بیان کرده باشد باید تمام عملیات اجتهادی را در عناوین مافوق ببریم.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) یادآورشد: عناوین مادون مجهول به ذات نیستند؛ مجهول به ذات عنوان اصلی است و بحث تزاحم و... را باید به عناوین اصلی ببریم.
آیت‎الله فاضل لنکرانی بیان کرد: همچنین نباید یک ملاک را در عناوین تحتانی استخراج کنیم؛ بین این نظریه و بحث ملاکات، تفاوت های نیز وجود دارد؛ زمانی که می گوییم خود این عنوان موضوعیت واصالت ندارد، دیگر نباید جستجو کنیم که این عنوان به چه ملاکی حرام شده است چون فرض را بر این قرار می دهیم که مجعول این مورد نیست و به همین دلیل ملاک نیز باید به عنوان ملاک اصلی جستجو شود.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) یادآورشد: آن عنوانی که می خواهد بر عناوین مادون تطبیق پیدا کند باید از سوی شارع بیان شود؛ همچنین این عنوان باید اصیل باشد؛ زیرا گاهی اوقات شارع عنوان را به عنوان مشیر بیان می کند.
آیت‎الله فاضل لنکرانی بیان کرد: در آیه دهم سوره بقره سوالی مطرح می شود که آیا می توان گفت که عنوان فوقانی نفاق، کذب است و حرمت آن به همین دلیل است؟ پاسخ آن است که آن عنوانی که ما مدعی آن هستیم باید خودش تمام الموضوع حکم باشد؛ یعنی کذب در این آیه جزیی از حکم است.
وی گفت: تعداد بسیاری از فقهای ما به حکم مطلق حرام به شطرنج فتوا داده اند؛ این مساله ناشی از آن است که خود همین عامل را به عنوان موضوع قرار داده اند؛ اگر فقیه بخواهد جمود بر عناوین کند باید استفاده از شطرنج و آلات موسیقی را کلا حرام بداند ولی باید بدانیم که شطرنج تحت عنوان میسر و رجس من عمل الشیطان حرام است؛ یعنی مصداق عمل شیطان در هر زمان ممکن است تغییر کند یعنی در این زمان شطرنج مصداق قمار و رجس من عمل شیطان نیست.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) یادآورشد: در فقه هنر اگر این نظریه را دنبال کنیم، نتایج دیگری خواهیم داشت؛ هنر به یکی از راه های مقابله با دشمنان دین مبدل شده است.
آیت‎الله فاضل لنکرانی بیان کرد: هنر یک یک مساله خارجی است یعنی باید تفاوتی بین ابزار هنری و موضوعات دیگر خارجی قائل شد؛ برخی از موضوعات خارجی به خودی خود دارای حکم هستند؛ هنر یک مساله خارجی است ولی به خودی خود نمی توان یک حکمی را در خصوص آن ذکر کنیم.
وی گفت: یعنی نمی توانیم بگوییم که هنر به خودی خود دارای یک ملاک است؛ یا یک ملاک مصلحتی دارد که دارای حکم رجحانی و.. است؛ این مساله در مصادیق هنری و ... کاربرد دارد؛ یعنی نمی توانیم بیان کنیم که خود یک آلت موسیقی، ذاتا دارای ملاک است.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) یادآوری کرد: اینها از موضوعاتی نیستند که به خودی خود دارای ملاک باشند؛ هنر حتی در خود شطرنج از موضوعاتی است که به خودی خود ،دارای حکم نیست؛ چاقو، به خودی خود حکم ندارد؛ اگر استفاده مشروع شود حکم مشروع واگر از آن استفاده نامشروع شود حکم حرام پیدا می کند.
آیت‎الله فاضل لنکرانی بیان کرد:شریعت به معنی عام دارای مقاصدی است و باید آنها را در احکام موثر کنیم؛ یعنی باید تمام احکام را در پرتو مقاصد شریعت تعمیم ببخشیم.
وی در پایان گفت: در باب احکام، ملاک، حکم و مقاصد، موضوعیت دارد؛ در فقه نیز بیان می کنیم که هر حکم دارای ملاک و مقاصد است.