علمای شیعه و سنی در پاسخ‌دهی به چالش‌های ملی و جهانی هم‌افزایی کنند

به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، نشست علمی معرفی، مرور و بررسی کتب منتشره اهل سنت به زبان فارسی در زمینه حقوق بشر، سه‌شنبه، ۲۶ دی‌ماه از ساعت ۱۵ تا ۱۷ در دفتر مرکزی کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران برگزار شد.

در این نشست علمی، جهاندار امینی از پژوهشگران مطالعات اسلامی اهل سنت و دانش‌آموخته دکترای حقوق کیفری و الهام صادقی، کارشناس ارشد فقه مقارن و از پژوهشگران اهل سنت ضمن اعلام اینکه در تحقیقات انجام شده حدود 50 کتاب به زبان فارسی را از اهل سنت کشور در زمینه‌های مختلف حقوق بشر شناسایی کرده‌اند، گزارشی از محتوای 20 اثر منتخب خود در زمینه کلیت حقوق انسان با عناوین تابعه آن از جمله حقوق زن ارائه کردند.

اسلام‌گرایان و گفتمان حقوق بشر، نسبت‌سنجی اسلام و حقوق بشر، مقایسه علمی اعلامیه جهانی حقوق بشر و بیانیه جهانی حقوق انسان در اسلام، اسلام، دگرپذیری و حقوق بشر، حقوق شهروندی، حقوق شهروندی در پرتو متون قرآنی، خشکاندن باتلاق بردگان و کنیزان در قرآن، دین اختیاری یا دین اجباری؛ احکام مرتدین از صدر اسلام تا عصر کنونی، قرآن کریم رو در روی فقه خشونت، اسلام و نفی خشونت و افراط‌گرایی، پژوهش روش‌شناختی خشونت و راهکار دموکراتیک، آزادی بیان و نقش آن در یکپارچگی فکری مسلمانان، دگرپذیری، چرایی و چیستی، پدیده افراط در تکفیر، نقد و بررسی اندیشه تکفیر، حقوق و تکالیف زن در اسلام، مسائل زنان بین سنت‌های کهن و جدید، زن در اندیشه اسلامی و... از جمله عناوین کتاب‌های معرفی شده در این نشست بود که در هر مورد نیز توضیحات محتوایی ارائه شد.

در ادامه سیدمحمد هاشمی، استاد برجسته حقوق عمومی و از اعضای کمیته علمی کمیسیون حقوق بشر اسلامی اظهار کرد: دغدغه‌های شیعه و سنی مشترک است، همه ما تابع یک کتاب و پیامبر هستیم و باید مبتنی بر این منابع جاودان تلاش‌های نظری، عملی و متنوعی را به‌صورت مشترک معمول داریم تا حوزه حقوق انسانی در داخل ایران و دیگر کشورهای اسلامی رشد پیدا کند.

وی ادامه داد: معمولا وقتی سخن از حقوق بشر در جامعه اسلامی می‌شود بیشتر ظرفیت‌های فقهی و حقوقی مورد توجه قرار می‌گیرد در حالی که ما باید به قرآن رجوع کنیم و بر مبنای قرآن، حقوق انسان را توسعه دهیم. اختلافات فقهای شیعه و سنی نباید مانع آن شود که بر اساس قرآن راهکارهای مشترک را پیگیری نکنیم.

همچنین حسین مهرپور، رئیس دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی در این نشست، تأکید کرد: ما چه از منظر شیعی و چه از دیدگاه اهل سنت باید تلاش کنیم که مدارا و دگرپذیری را در خود رشد دهیم. اسلام دین سهله و سمحه است، اما در خیلی از موارد یادمان می‌رود که پیامبر(ص) تأکید فرموده‌اند که نباید تنوع دیدگاه‌ها و نظرات ما را از هم دور سازد.

وی افزود: خوشبختانه در جهان کنونی علمای متعددی چه از اهل سنت و چه از شیعیان به شدت در تلاش هستند تا پاسخگوی پرسش‌های زمانه باشند و نوگرایی‌های مهمی در فهم منابع ارائه می‌کنند که در مباحث حقوق انسان می‌تواند راهگشا باشد.

مهرپور از علمای شیعه و سنی خواست که نظام بین‌المللی حقوق بشر و چالش‌های نظری تعامل با این نظام که مشترک بین همه کشورهای اسلامی است را دقیق شناسایی کنند و برای رفع چالش‌ها به دنبال راهکارهای مشترک باشند.

محمدحسین ساکت، قاضی بازنشسته دیوان عالی کشور نیز در این نشست گفت: پیامبر(ص) در روایتی فرموده‌اند که اختلاف نظر در امت من رحمت است که این خود نشانه اهمیت تبادل نظر و اندیشه‌های مختلف در جامعه اسلامی است و بر همین اساس باید دائما هم‌فکری بین علمای شیعه و سنی جریان داشته تا از راهکارهای علمی همدیگر بهره ببریم، چنانچه در برخی کشورهای اسلامی که اهل سنت اداره جامعه را بر عهده دارند برای حل برخی مشکلات از نظرات فقهی علمی شیعه بهره برده‌اند و بالعکس در مواردی متفکران شیعی از راهکارهای نظری اهل سنت استفاده کرده و گره‌گشایی‌ در موضوعات مختلف حقوقی داشته‌اند.

وی با بیان اینکه ما باید در عمل دائما رفتارهای خود برای رعایت حقوق شهروندان را بهبود ببخشیم والّا کار نظری تنها مخاطبان را جذب نخواهد کرد، تأکید کرد: بر همین اساس، در شرایطی که ما از حیث اعتقادی منادی امت واحده هستیم و زمانه نیز مرزها را بر می‌دارد و جهانی شدن همه ملت‌ها را به هم نزدیک می‌کند، نمی‌توان فهمید که چرا فلان عالم مسلمان برای رفت و آمد در کشور خود با مشکل روبرو شود و نتواند به هر استانی که مایل است سفر کند.

در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین رحیم نوبهار، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین مظفری، استاد حقوق بین‌الملل، محمدجعفر حبیب‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز هر یک نظرات خود را اعلام کردند.

برخی از نکات اعلامی این اساتید عبارتند از: تأکید بر اینکه تلاش‌های نظری محققان اهل سنت کشور نشان می‌دهد که آنها نیز مانند همه ایرانیان به صلح و آرامش و نفی خشونت اهمیت زیاد داده و می‌دهند؛ بر همین اساس در آثار ایشان عناوین متعددی به نفی خشونت و نفی تکفیر و نفی برخی جریان‌های منحرف اسلامی در سطح جهانی مربوط می‌شود، در آثار منتشره اهل سنت نیز مانند کتب منتشره شیعیان هم رویکردهای سنتی و دیدگاه‌های ذیربط را می‌توان یافت و هم کتب محققان متعلق به جریان‌های نوگرا را. این اساتید تأکید کردند که باید طرح‌های مشترک علمی را محققان شیعه و سنی در زمینه حقوق بشر در دست اقدام قرار دهند که در وهله نخست به درد جامعه خود ما و بهبود وضعیت بینجامد تا مخاطبان خارجی در عمل ببینند که جامعه ما تا چه اندازه رعایت حقوق انسان را بر اساس مبانی دینی نهادینه کرده است.

رسول بهزادی از فعالان مدنی اهل سنت، امید رحمانی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته حقوق بشر دانشگاه شهید بهشتی نیز در این جلسه به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.

تأکید بر اینکه حل مشکلات عملی رعایت حقوق شهروندان اعم از شیعه و سنی می‌تواند همدلی برای تلاش‌های جمعی را افزایش دهد و ذکر برخی مصادیق عملی مشکلات موجود که اهل سنت از آن رنج می‌برند، از جمله نکات مورد اشاره این شرکت‌کنندگان بود.

در پایان جلسه محمدحسن ضیائی‌فر، دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران ضمن تشکر از مشارکت همه اساتید و محققان، اظهار کرد: این قبیل کارها با تأخیر زیاد صورت می‌گیرد و باید خیلی زودتر از اینها شیعه و سنی در مباحث حقوق بشر با هم شراکت و هم‌افزایی انجام می‌دادند چراکه هر دو بر این مهم تأکید دارند که باید بر اساس منابع دینی به‌ویژه قرآن کریم حق‌ها و آزادی‌های انسانی را به رسمیت شناخت و برای نهادینه ساختن جامعه نمونه تلاش کرد.

وی گفت: همان‌گونه که در این جلسه تأکید شد همه مسلمانان اعم از شیعه و سنی لازم است نسبت به هرگونه ترویج خشونت و افراطی‌گری حساس باشند و در قبال آن فعالیت‌های فرهنگی لازم را به‌عمل آورند و در همین چارچوب همه مذاهب اسلامی کمک کنند تا وضعیت عملی کشورهای اسلامی از حیث رعایت حقوق انسان بهبود یابد.

دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران یادآور شد: این قبیل نشست‌های هم‌اندیشی علمی در موضوع حقوق انسان در آینده به‌صورت مستمر در استان‌ها نیز پیگیری خواهد شد تا ظرفیت‌های موجود کشور چه بین اهل سنت و چه نزد شیعیان همه در خدمت آبادانی ایران و پیشرفت همه جوامع اسلامی و کمک به بشریت قرار گیرند.

محمدجواد صفری