چالش بین انسان و ابعاد مختلف وجودی آن در تئاتر «من کدامم»

کمال‌الدین غراب، نویسنده و فیلمنامه‌نویس برجسته مشهد، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی،  با اشاره به موضوع تئاتر «من کدامم»، عنوان کرد: انسان در این تئاتر با ابعاد مختلف وجود خود رو به رو می‎شود، من‌های مختلف خود را می‌بیند و با آنها حرف می‌زند، آنها جای او حرف می‌زنند، قرار گرفتن انسان در چالش، اینكه من كدام هستم، از موضوعاتی است که در این نمایش روایت می‌شود.

غراب در ادامه گفته‌های خود افزود: در كارهای گذشته‌ام «سرود سرنوشت» و«سرزمین سفلی» به موضوع نفس و درون انسان‌ها پرداخته‌ام اما در تئاتر «من كدامم»، این من كلی همانند حجاب، نفس و... را شكافتم.

وی با بیان اینکه برای نوشتن نمایشنامه «من كدامم» از یك جمله دكتر علی شریعتی الهام گرفتم، عنوان کرد: شریعتی در كتاب كویر خود، در بخشی تحت عنوان نامه‌ای به دوستم می‌گوید، «یك شب در مشهد همانطور كه در خودم بودم، یكدفعه با یك سوال بزرگ مواجه شدم، اینكه «من كدامم»، نگاه كردم، دیدم درون من، من‌های مختلفی مشغول حرف زدن هستند و من وحشت‌زده شدم و حالت تسلیم، گیجی در من پدید آمد كه من كدام یك از آن من‌ها هستم»،این جمله را به چهار زندان ارتباط دادم و توانستم نمایشنامه «من كدامم» را به رشته تحریر درآورم.

این نویسنده برجسته تئاتر با اشاره به اینكه نمایشنامه 35 صفحه‌ای «من کدامم» 18 بار بازنویسی شد، عنوان كرد: دو سال و نیم طول كشید تا شروع به نوشتن نمایشنامه كنم و صحنه دوم نمایش را موقع اجرا به رشته تحریر درآوردم.
این نویسنده در خصوص انتخاب بازیگران، اظهار كرد: همه عوامل همانند كریم جشنی، امیر احسان امیرپور، مهران مطیع، جواد محمدزاده، نوشین نوروززاده، علی ساعتی، حسین شیبانی از بهترین‌های صحنه نمایش هستند.

غراب با بیان اینکه نمایش «من كدامم» از 18 بهمن‌ماه آغاز شده و تا چهار اسفندماه ادامه دارد، اظهار کرد: به جز روزهای شنبه و شهادت حضرت فاطمه(س)، 15 شب در فرهنگسرای فردوسی جهاد دانشگاهی مشهد، واقع در سه راه ادبیات اجرا خواهیم داشت.

وی ادامه داد: بلیط این نمایش 15 هزار تومان است و برای دانشجویان 10 درصد تخفیف دارد، از تمامی معاونان فرهنگی دانشگاه‌ها می‌خواهیم که بیایند نمایش را در روزهای اول اجرا ببینند و تدارکی هم  فراهم کنند تا دانشجویان هم بتواند این تئاتر را ببینند، چراكه نسل جوان ما احتیاج دارد  پاسخ سوال‌هایی كه در ذهنش ایجاد می‌شود را پیدا  کند.

غراب با تاكید بر اینكه در حال رایزنی هستیم تا نمایش «من کدامم» را به آلمان ببریم، عنوان كرد: تئاترهایی با این موضوع، در كشورهای اروپایی بازخورد زیادی دارد، چراكه این امر در آنجا كمتر مطرح می‌شود.

این نویسنده تئاتر با اشاره به اینكه زندگی انسان ابعاد مختلفی دارد، اظهاركرد: یک بعد از زندگی انسان مقولات اجتماعی است و بخشی هم درون آن می‌گذرد.
وی ادامه داد: هر کدام از این ابعاد وجودی انسان بر روی خاک، تجلی ویژه خودش را در عالم هنر پیدا کرده و می‌کند و هنرهای مختلف هم با الهام از این هنر، در راستای آن پدید می‌آیند.
غراب تصریح کرد: از زمانی که تئاتر در ایران توسط عده‌ای شكل گرفت و آنها تئاتر غرب را وارد كشور كردند، این هنر به غیر از مقولات سنتی، اجتماعی، روانشناختی، تاریخی و... را شامل می‌شد، در اروپا هم به این صورت بود و این امر تا زمانی ماندگار ماند که سینما به عنوان یک صنعت فرا گیر نشده بود.

 موفق بودن سینما در  ژانر تاریخی

این کارگردان برجسته تئاتر با اشاره به اینكه فیلم‌هایی که در زمینه تاریخی تولید می‌شود موفق‌تر از تئاتر‌هایی است که در این زمینه به روی صحنه می‌رود، عنوان كرد: با ورود سینما به كشور ژانرهای خاص و متفاوتی كار شد، البته در برخی ژانرها نیز توفیق كمتری داشت، دلیل موفقیت ژانر تاریخی در سینما نسبت به تئاتر، امكاناتی است كه در این صنعت وجود دارد.

وی ادامه داد: صنعت سینما در موضوعات اجتماعی، عشقی و روانشناختی قوی‌تر از تئاتر كار كرده است، آن هم به دلیل فراگیری و پوششی است كه به مخاطب می‌دهد مثلا فیلم قیصر و جدایی نادر از سیمین را اکثر هنرمندان و مردم دیده‌اند، اگر این فیلم‌ها در تئاتر اجرا می‌شد مطمئنا مورد اقبال بسیاری قرار نمی‌گرفت.
عدم موفقیت سینما در ژانر عمیق فلسفی و روانشناختی
نویسنده و كارگردان تئاتر «مسیر مشترك» عنوان كرد: از طرف دیگر سینما، در برخی ژانرها همانند فلسفی، عرفانی و روانشناسی عمیق موفق نبوده است.
ژانر فلسفی و عرفانی موجب ماندگاری تئاتر می‌شود
وی با بیان اینکه برای ماندگار شدن تئاتر باید به سمت ژانر فلسفی، عرفانی و روانشناسی عمیق برویم، افزود: به دلیل علاقه‌ای که به ژانر فلسفی و عرفان داشته‌ام، در این حوزه فعالیت خود را آغاز کرده و بعد متوجه شدم این ژانری است که می‌تواند تئاتر را تأثیرگذار و ماندگار کند.
غراب با تأكید بر اینكه بیشتر كارهایم در ژانر فلسفی و عرفانی است، بیان كرد: از تئاتر «درد بودن» که حدود 15 سال پیش به روی صحنه رفت تا «سرود سرنوشت»، «سرزمین سفلی» و «مسیر مشترک» همه در یک موضوع تعریف می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه در كارهای قبلی‌ام بین محتوا و تصویر ارتباط راحت‌تری  برقرار می‌كردم، تصریح کرد: اگر تصویر نباشد و ارتباط‌های تئاتری جذاب طراحی نشود، آن تئاتر توفیق چندانی در اجرا نخواهد داشت، ما در تئاتر تنها با تصویر رو  به رو نیستیم، این امر به تنهایی نمی‌تواند جذابیت ایجاد كند.

غراب ادامه داد: حادثه و رویداد در تئاتر مهم‌تر از تصویر است، در تئاتر باید  رویداد جلوی چشم تماشاگر اتفاق بیفتد و در یک نقطه‌ای چالش برانگیز پدید آید و این چالش‌ها منجربه حادثه ای شود، مخاطب تئاتر باید با بازیگران نمایش همزادپنداری کند.
این نویسنده تئاتر با اشاره به اینكه آموزش تئاتر مدرسه می‌خواهد، عنوان كرد: مدرسه‌ای كه همه ابعاد هنر را آموزش دهد، تئاتر باید از نویسندگی شروع شود و آموزش آن هم باید از دوران دبستان آغاز شود.
وی با بیان اینکه استوانه ادبیات فارسی شعر و استوانه ادبیات اروپایی تئاتر است، افزود: متأسفانه در دانشکده‌های ادبیات ما رشته‌ای تحت عنوان «ادبیات نمایشی» وجود ندارد و این یک خلا بزرگ و دردناک است، دانشجویان رشته ادبیات داستان و قصه می‌خوانند اما نمی‌توانند نمایشنامه بنویسند.
غراب در ادامه گفته‌های خود از کتاب آموزش نمایشنامه‌نویسی در سه سال مقطح تحصیلی خبر داد و اظهار کرد: با همكاری ناشری در تهران حركتی را آغاز كردیم و آن هم این است كه، 40 موضوع و قصه را از كتاب‌های دوران دبستان، راهنمایی و دبیرستان استخراج كردیم و بین نویسندگان جوان توزیع كردیم كه اردیبهشت نسخه اول آن به چاپ می‌رسد.

کارگردان تئاتر «مسیر مشترک» افزود: وقتی این کتاب آموزشی وارد مدارس شود، افراد بزرگ شدند و شغلی انتخاب کردند، می‌توانند متناسب با نیازهای شغلی خود و با توجه به علاقه و دغدغه‌ای که دارند، نمایشنامه‌ای را به رشته تحریر درآوردند.

وی یکی از دلایل بی‌محتوا بودن برخی تئاترها را لودگی دانست و عنوان کرد: در شهری مثل مشهد که موسیقی حرام است، كارگردانان در قالب تئاتر موسیقی می‌گذارند و مورد استقبال تماشاگر قرار می‌گیرد و با خود فکر می‌کنیم علت فروش زیاد نمایش کیفیت کار است.