قلب و سرنوشت انسان/ برخی آدرس را اشتباهی می‌روند
گروه معارف: حجت الاسلام غبیشاوی با بیان اینکه سرنوشت انسان تابع امیال قلبی اوست و قلب است که می تواند کانون تقوی، ایمان، آرامش یا گناه باشد، گفت: قلب انسان ها به دست خداست، بعضی آدرس را اشتباهی می روند، کلی خرج می‌کنند و می‌خواهند محبوبیتی برای خود درست کنند، اگر انسان خواستار این است که محبوب مردم شود، اول خود را محبوب خدا کند، دل‌های مردم به دست اوست.
حجت‌الاسلام عبدالحسین غبیشاوی، امام جمعه ماهشهر در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، درباره موضوع قلب در قرآن گفت: از آنجایی که قلب در وجود انسان جایگاه مهمی دارد و سرنوشت انسان تابع امیال قلبی است، آیات متعددی در این زمینه قرآن کریم در آیه 206 سوره بقره می‌فرماید:
«وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِنْ قَالَ بَلَى وَلَكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قلبی؛(ياد كن) آنگاه كه ابراهيم گفت: (پروردگارا، به من نشان ده؛ چگونه مردگان را زنده مى كنى؟) فرمود: (مگر ايمان نياورده اى؟) گفت: (چرا، ولى تا دلم آرامش يابد.)»
قرآن جایگاه آرامش را قلب معرفی می‌کند. در سوره انفال آیه 24 می‌فرماید: جایگاه اصلی ایمان و استقبال از دین خدا قلب است. یعنی پذیرش کافی نیست و آنچه در ذهن شماست تا روزی که وارد قلب شما نشده است، و استجابت شما برای فرمان‌های الهی باید از مرحله ذهن به مرحله قلب برسد:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْییکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ؛ اى کسانى که ایمان آورده اید! دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید هنگامى که شما را به سوى چیزى مى خواند که شما را حیات مى بخشد! و بدانید خداوند میان انسان و قلب او حائل مى شود».
وی با بیان اینکه جایگاه غفلت هم در قلب انسان است، اظهار کرد: در آیه 28 سوره کهف می‌خوانیم: «وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا» کسی که از هوای نفس خود پیروی کند، روی قلبش مهر زده می‌شود و قلبش از دست می‌رود. قلب انسان مانند زمین کشاورزی است که اگر کشاورز ماهر از آن مواظبت نکند، این طور نیست که خالی می‌ماند، بلکه فوری علف‌های هرز در آن سبز می‌شوند. بعضی از دل‌ها مهر می‌خورد، دل‌هایی که از یاد خدا غافل باشند مشغول هوای نفسانی خواهند شد.
امام جمعه ماهشهر با اشاره به آیه 37 سوره نور گفت: خداوند در این آیه از افرادی یاد می کند که هیچ کار و تجارتی آنها را از یاد خدا غافل نمی‌کند. اما خطر در کمین است همین که فرد از یاد خدا غافل می‌شود، طعمه شیطان می‌شود. خداوند در آیه 19 سوره حشر می‌فرماید:
«وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» اگر انسان از یاد خدا غفلت کرد، مبتلا به خودفراموشی می‌شود، از دیدگاه قرآن چنین فردی از انسانیت می‌افتد.
غبیشاوی ادامه داد: در آیه 89 سوره شعرا هم می‌خوانیم: حضرت ابراهیم دعا می‌کند: در روز قیامت که فرزندان و ثروت انسان به درد او نمی‌خورد آبروی مرا نبر: «يَوْمَ لَا يَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ، إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ» تنها قلب سلیم و پاک است که به درد انسان می‌خورد؛ قلبی که انسان در این دنیا از آن مواظبت کرده باشد؛ چرا تأکید می‌شود نماز اول وقت خوانده شود و اصلاً باید در زندگی انسان بیاید؟ برای اینکه نماز غفلت ذهن را می‌زداید.
قوت قلب و عزم انسان با توکل بر خدا به وجود می‌آید
وی در ادامه با اشاره به آیاتی دیگر از قرآن کریم در سور قصص گفت: قوت قلب و عزم انسان با توکل بر خدا به وجود می‌آید. قرآن در قالب داستان مادر حضرت موسی(ع) این موضوع را برای ما بیان کرده است: «وَأَصْبَحَ فُؤَادُ أُمِّ مُوسَى فَارِغًا إِنْ كَادَتْ لَتُبْدِي بِهِ لَوْلَا أَنْ رَبَطْنَا عَلَى قَلْبِهَا لِتَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ» وقتی مادر حضرت موسی(ع) به امر خداوند فرزندش را به نیل سپرد، دلهره گرفت و مضطرب شد، «اگر قلبش را استوار نساخته بوديم تا از ايمان آورندگان باشد چيزى نمانده بود كه آن [راز] را افشا كند» ما به قلب مادر حضرت موسی(ع) آرامش دادیم.
امام جمعه ماهشهر در ادامه سخنان خود در باره قلب در قرآن گفت: خداوند در آیه 4 سوره احزاب می‌فرماید: «مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ» دو قلب در وجود یک انسان جا نمی‌گیرند؛ یعنی نمی‌شود انسان قلبش با خدا باشد، با ضد خدا هم باشد. وقتی انسان محبت خدا را در دل داشته باشد، بقیه چیزها را در همین راستا باید دوست داشته باشد. نباید محبت چیزی را به دل بگیریم که نقیض محبت خدا باشد.
غبیشاوی با بیان اینکه از دیدگاه قرآن کریم، یاد خداست که به قلب انسان آرامش می بخشد، توضییح داد: این آیه در بین مؤمنان خیلی معروف است: «الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد، 28) دل مؤمنین با چه چیز آرام می‌گیرد و مطمئن می‌شود؟ به یاد خدا. ممکن است برخی غیر از یاد خدا یک سری تسکین‌های موقت پیدا کنند، اما اینها آرامش نیست، آرامشی که بشر امروز در به در دنبال آن است و افسردگی و اضطراب و وسوسه از نبودن همین آرامش است و به مرور زمان تبدیل به بیماری‌های مزمن می‌شود؛ نسخه شفابخش قرآن این است: «تطمئن‌القلوبهم بذکرالله» جمله بعد از این آیه، تأکید است که با حرف «ألا» شروع می‌شود. این حرف در زبان عربی حرف تنبه نام دارد و معادل آن در زبان فارسی مثل این است که بگوییم «توجه توجه» فرموده: «ألا بذکرالله تطمئن القلوب» عبارت «بذکرالله» را مقدم آورده تا بگوید فقط با یاد خداست که این آرامش به دست می‌آید.
وی در ادامه با اشاره به آیه 32 سوره حج که می‌فرماید: «وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ» کسانی که شعائر الهی را تعظیم می‌کنند این نشانه پاکی قلب آنها است. در ضمن می‌خواهد بفرماید جایگاه تقوی و خداترسی قلب است؛ اگر قلب انسان از خدا بترسد چشم و گوش و بقیه اعضا و جوارح او گناه نمی‌کنند و از علایم ایمان تعظیم شعائر است. خداوند در آیه دیگری می‌فرماید: «و من یؤمن بالله یهد قلبه» وقتی انسان چند گام به سمت هدایت طی کرد بقیه مسیر را خداوند متعال کمک می‌کند.
امام جمعه ماهشهر در ادامه گفت: در قرآن کریم غیر از کلمه قلب کلمه «افئده» نیز به کار رفته که جمع «فؤاد» است و معنی آن همین قلب است. حضرت ابراهیم وقتی همسر و فرزند خود را در بیابان بی‌آب و علف گذاشت، متوجه خدا شد و دعا کرد: «فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ؛ پس دلهاى برخى از مردم را به سوى آنان گرايش ده» دل‌های مردم دست کیست؟ به دست خدا است؛ اما بعضی آدرس را اشتباهی می‌روند، کلی خرج می‌کنند و می‌خواهند محبوبیتی برای خود درست کنند؛ این کارها تبدیل به عکس می‌شود. اگر انسان خواستار این است که محبوب مردم شود، کاری به مردم نداشته باشد، اول خود را محبوب خدا کند، دل‌های مردم به دست اوست.
قلب از بزرگترین نعم الهی است
غبیشاوی با اشاره به آیه 78 سوره نحل که می‌فرماید: قلب از بزرگترین نعمت‌های خداوند بر انسان‌ها است، تأکید کرد: پس یادمان نرود این قلب امانتی به دست ماست. این قلب را به ما داده است و باید آن را شکر بگذاریم. در آیه 78 سوره مؤمنون نیز باز خداوند نعمت قلب و گوش و چشم را یادآوری می‌کند.
وی با بیان اینکه کانون گناهان، قلب انسان است، توضیح داد: خداوند در قرآن می‌فرماید: دوزخیان در قیامت مرکز عذابشان در جسم آنها قلب است؛ یعنی آتش جهنم از قلب آنها بیرون می‌آید؛ چون کانون گناهان آنها در دنیا قلبشان بوده است. امیدواریم خداوند به همه ما قلب سلیم عنایت بفرماید چرا که بزرگترین سرمایه انسان قلب سلیم اوست.
