نشست «تمدن اسلامی یا اسلام تمدنی» برگزار شد/ رونمایی از آثار پژوهشی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، نشست «تمدن اسلامی یا اسلام تمدنی» از سلسله نشست‌های «گسترش تفکر تمدنی و تمدن‌اندیشی»، صبح امروز، 18 بهمن‌ماه با حضور استادان حوزه و دانشگاه در سالن همایش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.
در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام سیدعلی‌رضا واسعی، رئیس پژوهشکده اسلام تمدنی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با اشاره به تمدن و تمدن‌اندیشی به عنوان مقوله‌ای بسیار مهم، توضیح داد: در این موضوع، از سه منظر بینشی، دانشی و روشی می‌توان پژوهش کرد. تلاش و دغدغه ما این است علاوه بر تلاش‌ها و فعالیت‌هایی که در حوزه دانشی تمدن انجام می‌دهیم، برای گسترش تفکر تمدنی یا توسعه بینش تمدنی نیز گام‌هایی برداریم.
وی در همین راستا با اشاره به برگزاری نشست گسترش تفکر تمدنی و تمدن‌اندیشی، اضافه کرد: این نشست و نشست‌های گذشته و آینده با رویکرد پاسخ به این سؤال، شکل گرفته‌اند که تمدن اندیشی به چه معناست، توسعه تمدن و تفکر تمدنی چه جایگاهی دارد و اساسا نگاه تمدنی با دانش، تاریخ و ... چه تفاوتی با نگاه غیرتمدنی خواهد داشت.
حجت‌الاسلام واسعی با اشاره به دهه فجر، اضافه کرد: این مناسبت را با رونمایی از چند کتاب پژوهشکده اسلام تمدنی همراه کرده‌ایم تا گامی در راستای تمدن‌اندیشی و گسترش تفکر تمدنی برداشته باشیم‌.

حجت‌الاسلام محمدتقی سبحانی، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تأکید به اینکه پیش از بحث درباره مطالعات تمدنی، ابتدا باید تعریفمان از تمدن و شاخصه‌های آن را مشخص کنیم، اظهار کرد: دکتر احمد صدری در کتابشان با برخی متفکران و جامعه‌شناسان در این نظر همراه می‌شود که نمی‌توان جامعه‌شناسی را در واحد جامعه بررسی کرد بلکه مناسبات اجتماعی باید از واحد تمدن بررسی شود؛ همان‌طور که در حوزه سیاست یا اقتصاد نمی‌توان تنها چهارچوب‌های همان علم را دید و از نسبت آن‌ها با یکدیگر غافل بود.

وی با اشاره به برخی برداشت‌های اشتباه از تمدن، توضیح داد: ما معمولاً تمدن را به‌عنوان پیکره عناصر موجود و تحقق‌یافته می‌بینیم، درحالی‌که این‌ها محصول تمدن است؛ گاهی تمدن با دولت و ملت اشتباه یا برخی نهادهای جامعه مانند اقتصاد پیشرفته اشتباه گرفته می‌شود.

مطالعات تمدنی با دو رویکرد توصیفی و تجویزی

عضو هیئت‌ علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه در نظریه‌های جدید، تمدن با دو رویکرد مطالعه می‌شود، ادامه داد: یک رویکرد، رویکرد توصیفی است که در آن توجه به تمدن به‌عنوان رویکردی برای تحلیل شرایط موجود صورت می‌گیرد.

وی، رویکرد دیگر را تجویزی عنوان کرد و افزود: این گروه معتقدند کافی نیست که اقتصاددانان یا جامعه‌شناسان برای جامعه یک نسخه و دستورالعمل خاص و مشخص بدهدن؛ یعنی اگر نتوان نگاه کلان داشت و تمام عناصر فرهنگ، سیاست و اقتصاد را در یک پازل دید، هیچ‌کدام از تجویزها مؤثر نیست.
حجت‌الاسلام سبحانی با اشاره به سخنی از فردی به نام ریاض مبنی بر آن‌که «تمدن یک فرایند است و نه یک موقعیت»، افزود: ریاض می‌گوید شواهد نشان داده نگاه به تمدن به‌عنوان یک موقعیت اشتباه است و می‌گوید نگاه صحیح به تمدن، نگاهی است که تمدن را یک فرایند بداند. نگاه فرآیندی به تمدن بسیاری از نگرش‌های ما به موضوع‎های تمدنی را تغییر می‌دهد.
وی با بیان اینکه خود غربی‌ها برخی معیارهای مشخص و تعریف‌شده برای سنجش تمدن را رها کرده‌اند، اظهار کرد: نگاه جدید امروز آن است که تمدن در همه فرهنگ‌ها جریان دارد.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به سخنان سخنران دیگر این برنامه، حجت‌الاسلام رسول جعفریان، عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران، ابراز کرد: انتقاد و اعتراض به حوزه و دانشگاه فعلی از واجبات است اما اگر در کنار این انتقادات افق‌های روشن را نشان ندهیم و دائم برای نخبگانمان از گذشته تاریک سخن بگوییم و آن را بزرگ کنیم، به هدف معکوسی خواهیم رسید.

رونمایی از آثار جدید پژوهشکده اسلام تمدنی
در پایان برنامه، پنج اثر جدید پژوهشکده اسلام تمدنی با موضوع‌های قرآنی، حدیثی، فقهی و اجتماعی رونمایی شدند که «چیستی عمل صالح در قرآن کریم(روش معناشناختی)»؛ «حقیقت حکم شرعی در اصول فقه»، «میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین(ع)»، «تبیین نظری سکولار شدن در جامعه ایران معاصر»، «اصول و قواعد کشف استدلالی غرض سوره‌های قرآن» و «چیستی عمل صالح در قرآن کریم(روش معناشناختی)»، اثر سید مصطفی احمدزاده از جمله این کتاب‌ها هستند.

در کتاب «چیستی عمل صالح در قرآن کریم(روش معناشناختی)» اثر مباحثی همچون معناشناسی عمل صالح در قرآن کریم، مصداق‌شناسی عمل صالح در قرآن کریم، معناشناسی عمل صالح در بستر احادیث اهل‌بیت(ع) و عمل صالح در تفسیر مطرح شده است.
همچنین در کتاب «حقیقت حکم شرعی در اصول فقه»، موضوعاتی از جمله تحلیل ماهیت حکم شرعی در آرای اصولیان، حقیقت امور اعتباری، رابطه حکم فقهی و قانون، رابطه حکم و حق و ... را شامل می‌شود که بلال شاکری نویسنده این کتاب است.
«میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین(ع)» نیز از دیگر آثاری است که از آن رونمایی شد. این کتاب که اثر محمد باغستانی کوزه‌گر است، به بررسی و تحلیل زمینه‌ها، شرایط، اقدامات و پاره‌ای از دستاوردها در رویارویی با نهاد خلافت اموی می‌پردازد.
همچنین از کتاب «تبیین نظری سکولار شدن در جامعه ایران معاصر»، نوشته محمدمسعود سعیدی رونمایی شد. در این اثر مباحثی همچون آرای جامعه‌شناختی درباره سکولار شدن شامل نظریه‌های امیل دورکیم، ماکس وبر و پیتر برگر، تعریف سکولاریزاسیون، عوامل سکولار شدن و نظریه اقتصاد دینی مورد بررسی قرار گرفته است. پیدایش اندیشه سکولاریسم در اسلام و در ایران، پیش‌بینی وضعیت دینی آینده و عقلانی شدن دانش دین از دیگر موضوع‌هایی هستند که در این کتاب به آن‌ها پرداخته شده است.
«اصول و قواعد کشف استدلالی غرض سوره‌های قرآن»، نوشته محمد خامه‌گر نیز به موضوع‌هایی همچون ارتباط معنادار عناصر سوره با غرض آن، پیشینه کشف استدلالی غرض سوره‌ها و روش‌های کشف استدلالی غرض سوره‌های قرآن می‌پردازد. در ادامه این کتاب، مراحل کشف استدلالی غرض سوره‌ها و قواعد آن و کشف استدلالی غرض سوره نبأ مورد طرح و بررسی قرار گرفته است.