بند «پ» یا کفر به خدای یگانه/ تبعات رشوه
گروه اقتصاد: در اجتماعی که رشوه رواج داشته باشد، امید می‌میرد، اعتقاد به قانون و ضوابط از بین می‌رود و هرکس چاره را در زور و ارتباط و پول و قدرت و تقلب می‌بیند، رشوه به سادگی میتواند اصول و ضوابط و قواعد و مقررات را در هم ریزد و امید و اعتماد به ارزش‌ها و قوانین حاکم بر جامعه را در هم شکند.
مهم‌ترین رکن توسعه اقتصادی، انسان است به عبارتی پایه رشد و توسعه هر جامعه‌ای، نیروهای انسانی کارآمد و امین و با تجربه‌اند، ( إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ؛ بهترین کسی که باید به خدمت بگیری، کسی است که توانا و امین باشد. (قصص/ 26). افرادی که بیش از حدود اختیارات خودامتیازی را در اختیار دیگری قرار می‌دهند و یا منصبی را با توجه به روابط و نه ضوابط بین آشنایان خود تقسیم می‌کنند، شاید ندانند این اقدام آنان، غیر قانونی، غیر شرعی و به نوعی همان حکم رشوه را دارد و این امر موجب می شود مشاغل و مسئولیت ها در دست افرادی قرار گیرد که شایستگی لازم را نداشته باشند و دستگاه های اداری از فکرو تجربه و علم انسانهای کارآمد محروم می‌ماند.
عمل رشوه دادن و رشوه گرفتن از دیر باز ، در اجتماعات انسانی وجود داشته است و در جوامع مختلف به شیوه‌های گوناگون و در هر زمان به تناسب، قوانین و مقرراتی برای پیشگیری و مبارزه با آن وضع و تصویب شده است، لیکن با متاسفانه باید اذعان کرد که این جرم در روزگار ما با گسترده شدن و سیستم‌های اداری و بوروکراسی و پیچیده شدن روابط فردی و اجتماعی وسیع‌تر و پیچیده تر شده است، اخبار روزنامه‌ها و سایر رسانه‌های همگانی، از گسترش این بیماری اجتماعی در کشورمان خبر میدهد، بیماری که بازتاب مخرب آن نه تنها بر زندگی فرد یا گروه بلکه بر سرنوشت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی یک جامعه اثرات نامطلوبی را بر جای می‌نهد، به گونه‌ای که یک کارمند و یا یک کارشناس فاسد تحت تاثیر پول دوستی و رشوه ، میتواند یک طرح عظیم اقتصادی ملی یا منطقه‌ای را معطل، و مخرب‌ترین تاثیر را بر امور اقتصادی یا سیاسی داشته باشد.
بگو آنچه دانی که حق گفته به نه رشوه ستانی و نه رشوه ده (سعدی شیرازی)
تبعات رشوه
واما الرشا فی الحکم یا عمار فهو الکفر بالله العظیم؛ و اما رشوه در حکم، ای عمار کفر به خدای بزرگ است. (امام علی (ع))
برابر دانستن عمل رشوه با شرک و کفر به خداوند که عظیم‌ترین و سنگین‌ترین گناهان در نظام الهی است، از خطر و تباهی بزرگی که عمل رشوه به دنبال دارد، خبر میدهد، آثار سوء جرم رشوه ابعاد بسیار وسیعی یافته که میتواند در سرنوشت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و تاریخی یک ملت تاثیر تعیین‌کننده داشته باشد، برخی تبعات رواج رشوه در جامعه عبارتند از:
1-رشوه اخلاق اجتماعی را ویران می‌کند
در چنین اجتماعی امید می‌میرد و اعتقاد به قانون و ضوابط از بین می‌رود و هرکس چاره را در زور و ارتباط و پول و قدرت و تقلب می‌بیند، رشوه به سادگی میتواند اصول و ضوابط و قواعد و مقررات را در هم ریزد و امید و اعتماد به ارزش‌ها و قوانین حاکم بر جامعه را در هم شکند. کم‌کاری، بی‌اعتقاد، یاس، هرج و مرج، وظیفه نشناسی، عدم اعتماد، دروغ ، پول پرستی، ثروتهای باد آورده، همه از نتایج رواج جرم رشوه است، ضوابط اخلاقی را از بین می‌رود و امید به عدل و قانون و انضباط به یاس تبدیل می‌شود، و یقینا با افول اخلاق در جامعه، ظلم و تباهی جای رشد و توسعه را می‌گیرد.
2- رشوه دستگاه اداری را فلج می کند
جرم رشوه به اصطلاح معروف، روابط را بر ضوابط حاکم می‌کند، چماق بی‌صدا اما شکننده زورمندان و زر مندان است، این شیوه قطعا باعث می‌شود که طالحان به جای صالحان بنشینند، رشوه اخلاق اجتماعی و اخلاق فردی و رشته های اعتماد را در هم می‌ریزد.
3-رشوه درآمد های عمومی را تضییع می‌کند
4- رشوه عناصر صالح و کارآمد را طرد و منزوی می‌سازد و ظالمان و نیروهای نامطلوب را بر سرنوشت جامعه حاکم می‌کند
5- رشوه باعث می‌شود که هزینه های بسیار گزافی برای مبارزه با آن صرف شود
6-رشوه نظم و نظام قانونمندی جامعه را دچار اختلال می نماید
7-رشوه نظام حق را گرفتار چنگال‌های باطل و تیرگی می‌سازد
8-رشوه به نوعی جنگ با خالق هستی و شرک به پروردگار عالم است.
9-رشوه میتواند تاریخ یک ملت را رو به انحطاط و تاریکی سوق دهد.
10مالی که به رشوه داده می شود حرام و سخت است و این رابطه غیر شرعی اساسا مالکیتی ایجاد نمی‌کند.
انگیره‌ها و علل و عوامل رواج رشوه
الف) نبودن وجدان دینی
عدم اعتقاد دینی و تعهد مذهبی در رواج رشوه تاثیر زیادی دارد، پیامبر(ص) فرمودند: هر گوشتی که به مال حرام رسته باشد، آتش به آن سزاوارتر است. چه بسیارند انسانهایی که با وجود فقر و تنگدستی، تقوای الهی و دینی چون دژی مستحکم مانع انحراف آنها می شود.
ب) هرج و مرج و عدم قانونمندی
ج) تبعیض مالی و شکاف‌های طبقاتی
وجود تبعیض در برخورداری از ثروتهای عمومی و فاصله‌های عمیق طبقاتی، باعث می‌شود که کارمند ان دولت و مابقی کارکنان دچار درد «احساس حقارت» شوند، حقوق اندک و فقر و تنگدستی و عدم تأمین نیاز های اولیه، احساس حقارت و عقب‌ماندگی، فرصت‌طلبی، نبودن فرهنگ اجتماعی در رواج و گسترش جرم رشوه نقش دارد و بزرگترین توجیه مرتکبان این جرم نابخشودنی می‌باشد.
راه‌حل مساله
با توجه به انگیزه‌های رواج رشوه‌خواری، راه حل مقابله با مسئله در درجه اول، افزایش شدت برخورد با مرتکبان این جرم و رسوا نمودن آنان در رسانه‌ها می‌باشد، فرهنگ‌سازی و بیان کردن تبعات جرم و گناه رشوه از دیدگاه شرع اسلام و دعوت به قانونمندی و تلاش در به حداقل رساندن تبعیض‌های مالی در پرداختهای شغلی، از راه حل‌های ریشه‌‌ای این معضل می‌باشد.
منابع
اصغری سید محمد، رشوه و احتکار در پرتو دو مقوله حقوق و اخلاق
سیده سرور لهسایی، کارشناس ارشد سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی
