فعالیت‌های قرآنی «سیاستمدار مفسر»/ آثار آیت‌الله به چندین زبان ترجمه می‌شود
گروه سیاسی ــ یاسر هاشمی رفسنجانی، ضمن تشریح فعالیت‌های قرآنی رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار کرد: مرحوم آیت‌الله هاشمی به دنبال این بودند کتاب «فرهنگ قرآن» ایشان به زبان‌های مختلف ترجمه شود. بخشی به زبان اردو ترجمه شده و برنامه این است که به زبان‌های دیگری هم ترجمه شود و ما قطعا این کار را دنبال می‌کنیم؛ چون این کتاب به درد جهان اسلام می‌خورد.
به گزارش ایکنا، ایام مبارک پیروزی انقلاب اسلامی، فرصتی برای یادآوری کسانی است که نقشی تعیین کننده در این پیروزی بزرگ داشتند. یکی از بزرگانی که نقش مهمی در مبارزات انقلابی و پیروزی انقلاب اسلامی داشتند مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام بودند که علاوه بر فعالیت‌های سیاسی، در زمینه فعالیت‌های قرآنی و تفسیر قرآن نیز آثاری داشته و تفسیر مهم ایشان با عنوان «تفسیر راهنما» به چاپ رسیده و در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد. روز شنبه هفته جاری نیز با حضور یاسر هاشمی رفسنجانی، فرزند کوچک این مفسر قرآن، از کتابی با عنوان «سیاستمدار مفسر» که به اهتمام ایشان تدوین و توسط نشر برد منتشر شده در محل خبرگزاری ایکنا رونمایی شد. بدین منظور فرصتی دست داد تا فعالیت‌های قرآنی رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام را در گفت‌وگو با یاسر هاشمی مورد بررسی بیشتری قرار دهیم که متن این مصاحبه را از نظر می‌گذرانید.
مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را بیشتر به عنوان سیاستمدار می‌شناسند تا مفسر قرآن، در مورد فعالیت‌های قرآنی ایشان مخصوصا «تفسیر راهنما» توضیحاتی ارائه دهید و بفرمائید تهیه این اثر چه مقدماتی را طی کرد؟
مرحوم آیت‌الله هاشمی، قبل از اینکه یک سیاستمدار یا یک مبارز انقلابی باشند، از سن 14 سالگی دوران طلبگی خودشان را از قم شروع کردند و به هم جهت با عالمان حوزه و با مراجع و بزرگان حوزه علمیه، به جهت اینکه در زمینه طلبگی فعال بودند، ارتباط داشتند و یکی از اصلی‌ترین مسائلی که در حوزه دنبال می‌شود همین مسائل قرآنی است. از همان زمان، ایشان نگاه خودشان به حفظ و توجه به قرآن را با توجه به هوش و استعدادی که داشتند به شدت افزایش دادند.
آن چیزی که از نقل و قول ایشان در تاریخ وجود دارد این است که در دورانی که مبارزه سیاسی می‌کردند و به زندان می‌رفتند، فرصتی پیش می‌آید که در زندان به مباحث قرآنی بپردازند. مرحوم آیت‌الله هاشمی، همیشه این فرصت‌های خلوت در زندان را بهترین وقتی می‌دانستند که به قرآن توجه کنند و از مفاهیم قرآن استفاده بیشتری ببرند. یکی از نیازهای طلاب یا شاید مبارزین انقلاب، برای سخنرانی، برای موعظه و برای ارائه رهنمود و دیدگاه‌های اسلامی و قرآنی هم توجه به قرآن بود.
ایشان اعتقاد داشتند که وقتی ما می‌خواستیم در مورد موضوعی با مردم صحبت کنیم، اینکار بسیار سخت بود و مثلا اگر تصمیم می‌گرفتیم در مورد جهاد، در مورد اشرافی‌گری یا در مورد صبر، توضیحاتی را به مردم ارائه دهیم باید قرآن را چند بار مرور کرده و به کتاب‌های خاصی رجوع می‌کردیم تا ببینیم کدام آیه قرآن و چه جاهایی به آن اشاره دارد تا بتوانیم ترجمه کنیم؛ لذا از آن موقع ایشان فکر کردند که شاید کاری که بتواند در کتابخانه‌های جهان اسلام جایگاهی مهمی پیدا کند، کلید قرآن بود.
منظورم این است که اگر یک نفر در مورد موضوعی بخواهد تحقیق کند، تفسیر ارائه بدهد و به قرآن رجوع کند باید بتواند به روش ساده و راحت‌تری به این نیاز خودش برسد. در حقیقت ما «المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الكريم» را داشتیم و ایشان دنبال این بود که « المعجم المفهرس للمعانی القرآن الكريم» را ارائه بدهند. کتابی که از مرحوم آقای هاشمی به عنوان کلید قرآن شروع شد، بعدا به فرهنگ قرآن نامگذاری و در بین رسیدن به فرهنگ قرآن، کتاب «تفسیر راهنما» درآمد؛ یعنی مرحوم آقای هاشمی، ابتدا علاقه‌مند بودند کتابی به عنوان کلید قرآن تهیه کند.
این موضوع در قبل از انقلاب به طور جدی دنبال شد و عمده تحقیق در این خصوص هم در ایام زندان بود. از سال 1345 که ایشان سه سال تا قبل از انقلاب زندان بودند، در انفرادی به مدت یک ماه یا چند ماه، قرآن هم حتی در اختیار نداشتند و از طریق ذهنیات خودشان نسبت به کلیدبرداری اقدام کردند. وقتی از کمیته به زندان اوین منتقل شدند، بزرگان دیگری نیز در آنجا بودند و با حضور آن عزیزان، نسبت به ادامه و تهیه فیش‌ها، اقدام خودشان را شروع می‌کنند تا زمان انقلاب که گفته می‌شود 200 صفحه بزرگ و چند هزار فیش از قرآن در خصوص تهیه مقدماتی که بتواند در معانی قرآن نسبت به محققین قرآن و کسانی که نیازمند به تفسیر دقیق‌تری از قرآن هستند کمک کند.
اخیرا هم کتابی به اهتمام شما درباره فعالیت‌های قرآنی ایشان با عنوان «سیاستمدار مفسر» منتشر شده است. توضیحاتی در مورد این کتاب ارائه دهید و بفرمائید چه چیزی باعث شد که دنبال این کتاب بروید؟
واقعیت این است که مرحوم آقای هاشمی از سال 1357 به این طرف، یک سیاستمدار شناخته می‌شد و به خاطر کارهای اجرایی، مسئولیت‌ها و دغدغه‌هایی که در این حوزه داشتند، مردم کمتر نسبت به چهره قرآنی ایشان آشنا بودند. بنده در این کتاب سعی‌ام این بود که به هر حال ایشان به عنوان یک مفسر قابل تحصیلکرده در حوزه علمیه قم هم شناخته شوند؛ به این جهت که ایشان امروز با عنوان یک سیاستمدار بزرگ شناخته می‌شوند اما در خصوص توجه به موضوعات قرآنی، تحقیق، تفسیر و توجه به بطن قرآن که یکی از مهم‌ترین کارهای محققین باشد، هم تلاش‌های ارزنده‌ای داشته‌اند.
مرحوم آیت‌الله هاشمی، نه تنها هیچ فاصله‌ای با فعالیت‌های قرآنی نداشته‌اند بلکه در این حوزه، شاید یکی از بزرگ‌ترین افرادی بودند که امروز تفسیر راهنما و فرهنگ قرآن ایشان به گفته بسیاری از کارشناسان قرآنی، یکی از بهترین تفاسیر مجموعه کتابخانه‌های امروز کشور ماست؛ لذا ما سعی کردیم که در این کتاب به عنوان «سیاستمدار مفسر» وجهه قرآنی ایشان را به تصویر بکشیم. البته اختلاف نظرهایی هم وجود داشت و بعضی از دوستان می‌گفتند که باید نام این کتاب را «مفسر سیاستمدار» می‌گذاشتیم اما حالا چه با آن عنوان و چه با همین عنوانی که در این کتاب است، سعی ما بر این است که وجهه قرآنی و علمی مرحوم آقای هاشمی در این حوزه به خوبی معرفی شود.
درباره مهم‌ترین بخش‌های این کتاب هم توضیحاتی ارائه بفرمائید.
علاوه بر مقدمه‌ای که خود بنده نوشته‌ام، بخش رجوع به سخنان مرحوم آیت‌الله هاشمی در طول این مدت که در خصوص قرآن داشتند و نگاه ایشان به قرآن را آورده‌ایم و در حقیقت اینکه به هر حال قرآن را به عنوان یک راه حل مهمی در خصوص مشکلات جامعه و نگاه به آینده می‌شناختند در چند سخنرانی ایشان مورد اشاره قرار گرفته است. سپس سعی کردیم در خصوص دو کتاب «تفسیر راهنما» و «فرهنگ قرآن» که تقریبا 53 جلد می‌شود توضیحاتی ارائه دهیم که شروع و ادامه کار در خصوص این دو تفسیر یا این دو کتاب چگونه بوده، چطور شروع شده، در زندان و بعد از انقلاب به چه صورت مدیریت شده و نتایج آن چه بوده است.
یک مصاحبه از آیت‌الله هاشمی در این کتاب در این خصوص آمده است و نظرات بزرگانی نظیر آیت‌الله معرفت و علمای قم هم در این خصوص ارائه شده است. یک بخش کتاب، نگاه تحقیقی محققان دانشگاهی در خصوص این تفسیر است که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته است. همانگونه که مطلعید مرحوم آقای هاشمی، خاطرات روزانه خودشان را هر روز به صورت نوشتار تنظیم می‌کردند. در آخر این کتاب، به بخش‌هایی از خاطرات ایشان که درباره کار تهیه کتاب است و جلساتی که گذاشتند اشاره شده است. اینها استنادات خوبی است که چون آنها را هم در اختیار داشتیم، من این موارد را در این کتاب آوردم.
ایشان از سال 1360 هر روز یک صفحه خاطرات می‌نوشتند. در مورد آن بخش از خاطراتی که به قبل از سال 60 مربوط است به خاطرات و گفته‌های خود ایشان رجوع کردیم و آن قسمتی هم که مستند است و خود ایشان نوشته‌اند را استخراج کردیم و در همین کتاب «سیاستمدار مفسر» آوردیم.
به عنوان سؤال پایانی بفرمائید آیا برنامه‌‌ای برای آثار قرآنی و همچنین آثار غیر قرآنی مرحوم آیت‌الله هاشمی دارید و همچنین بفرمائید آیا اثری از ایشان هست که هنوز چاپ نشده باشد؟
در حوزه قرآنی، کارهایی هست که هنوز به سرانجام نرسیده است چون کار ادامه داری بوده و ایشان چهار مرحله برای این کار قرآنی تعریف کرده بودند. مرحوم آیت‌الله هاشمی همچنین به دنبال این بودند که کتاب «فرهنگ قرآن» ایشان به زبان‌های متفاوت ترجمه شود. بخشی به زبان اردو ترجمه شده و برنامه این است که به زبان‌های دیگری هم انجام شود و ما قطعا باید این را دنبال کنیم؛ چون این کتاب به درد جهان اسلام می‌خورد.
امکان اینکه آثار قرآنی مرحوم آیت‌الله هاشمی به تمام زبان‌ها ترجمه شود، وجود دارد و حتما باید در برنامه ما دنبال شود اما مهم‌ترین بخش، بعد از «فرهنگ قرآن» تفسیر موضوعی قرآن است. ایشان در مرحله اول «تفسیر راهنما» را که در حقیقت یک تفسیر ترتیبی از قرآن است و بعد «فرهنگ قرآن» را به سرانجام رساندند که کلید واژه‌های قرآن است که به شما در معانی و بطن قرآن کمک می‌کند و بعد از آن هم باید «تفسیر موضوعی» قرآن مورد پیگیری قرار می‌گرفت.
ایشان علاقمند بودند که این موضوع هم دنبال شود و در زمان حیات خودشان چارچوب‌های این موضوع را هم پیگیری کردند ولی متاسفانه ایشان امروز در میان ما نیستند اما دوستانشان در قم و گروه محققینی که در قم بر روی این موضوعات کار می‌کردند، پیرو جلساتی که مرتب با ایشان در ادامه همکاری نسبت به این کتب داشتند، پیگیر این موضوع هستند . به نظر می‌آید گام بعدی ما، هم بحث «دایرة‌المعارف» و هم بحث «تفسیر موضوعی قرآن» است که با توجه به آن چیزی که تا الان تولید شده، قابل ادامه دادن است.
سپاسگزارم که وقت خودتان را در اختیار ما گذاشتید.
خواهش می‌کنم. بنده هم از مسئولان خبرگزاری بین‌المللی قرآن سپاسگزارم که این فرصت را برای بنده مهیا کردند تا از این خبرگزاری بازدید کنم و واقعا تصور نمی‌کردم این کار بسیار خوب و عمیق در اینجا دنبال شود. امیدوارم شما و همکارانتان در انجام این وظیفه خطیر موفق باشید.
انتهای پیام
گفت‌وگو از اکبر ابراهیمی
