فقه سرپرستی به تکامل ارادههای اجتماعی معطوف است
گروه اجتماعی ـ رئیس فرهنگستان علوم اسلامی فقه سرپرستی را ناظر به تکامل ارادههای اجتماعی دانست.
به گزارش ایکنا، حجت الاسلام والمسلمین میرباقری عصر امروز در اولین کنفرانس حکمرانی و سیاستگذاری عمومی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در قم گفت: در فقه موضوعات، موضوعات به شکل جداگانه با روش تفقه دینی حکم آن موضوعات مشخص می شود که در فقه احکام به این روش عمل می شود.
وی افزود: فقه نظامات سابقه چندانی ندارد و اولین کسی که به شکل دقیق این مطلب را مطرح کرده است، مرحوم شهید صدر بود و با توجه به مساله مبتلابه جامعه اسلامی در دوران ایشان که بیان می کردند که مساله نظامات مساله مستحدثه این روزگار است به این موضوع پرداختند.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی بیان کرد: به همین منظور برای مقابله با این مقیاس برنامه ریزی دشمن ایشان طراحی فقه نظامات از جمله اقتصادی و سیاسی را انجام دادند و در هر دو زمینه نیز آثاری از ایشان باقی مانده است.
وی گفت: فقه نظامات عمدتا در حوزه مباحات مطرح است ولی فقه سرپرستی یا فقه حکومتی به دنبال مدیریت تکامل اجتماعی است؛ تفقه دینی اگر ناظر به سرپرستی اراده های اجتماعی بود، همان فقه حکومتی است.
حجتالاسلام میرباقری اظهارکرد: فقه سرپرستی فقهی است که علاوه بر اینکه عرصه های مختلف اجتماعی را به صورت یک نظام بهم پیوسته بزرگ می بیند، تکامل به این نظام را نیز منظور نظر دارد.
وی افزود: حال اگر فقه شناخت احکام مستقل از هم، فقه معطوف به نظام و فقه ناظر به تکامل اجتماعی را سه شکل فقه بدانیم نیازمند تقسیم بندی های جدید هستیم.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی بیان کرد: خط مشی گذاری را سیری که مجموعه حکومت برای تعیین اهداف معین حکومت دارند تعریف کرده اند؛ همچنین مدل نوسازی حکومت و بهینه سازی رفتار حکومت برای تحقق اهداف نیز در این زمینه بیان شده است.
وی گفت: گمان می رود که خط مشی گذاری را اگر یک علم بدانیم، از یک سو زیرمجموعه علم مدیریت دولتی است؛ یعنی ناظر به اداره کلان جامعه است که ماموریت دولت ها است و برای اینکه این ماموریت محقق شود، از علوم مختلفی استفاده می شده است و مدیران با استفاده از این دانش ها برای تغییر وضعیت و بهینه سازی برنامه حکومت تدبیر می کردند.
حجتالاسلام میرباقری اظهارکرد: تدریجا به این مقوله توجه شده است که این علوم، برای اداره جامعه کافی نیستند بلکه نیازمند یک عقلانیت و نرم افزاری داریم که حلقه واصل این دانش ها و برنامه ریزی باشد.
وی افزود: از یک سو وقتی برنامه ریزی برای اداره یک جامعه در حوزه توسعه هماهنگ ارتقا پیدا کرد و در دوره اخیر که این توسعه به توسعه فرهنگی تعبیر می شود که توسعه را تک بعدی نمی انگارد، به این نتیجه رسیدند که در برنامه ریزی برای توسعه باید ابعاد مختلف را با هم ببینند و به همین خاطر رشته هایی چون اقتصاد و مدیریت و... کافی نیست بلکه باید سیاست های فرهنگی را در حوزه اقتصادی نیز مفروض داشت.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی بیان کرد: نکته دیگر اینکه این توسعه معطوف به تکامل اجتماعی باشد؛ همچنین نیازمند یک علم میان رشته ای شد که از محصولات علوم استفاده کند و تدابیر جامعی که ناشی از علوم مختلف باشد را پوشش دهد.
وی گفت: پس از این رویکرد طبقه بندی علوم نیز تغییر کرد و فرادست علوم دیگر نیز قرار گرفتند؛ نمی توانیم این علومی که ناظر به یک ساحت هستند را دراختیار مدیران قرار دهیم و بگوییم که خودتان باید تدبیر کنید؛ د راین عرصه یک خلا نرم افزاری وجود دارد.
حجتالاسلام میرباقری اظهارکرد: وقتی نگاه ما به سمت مجموعه نگری پیش می رود و نگاه سیستمی و ظرفیت مطالعه ما ارتقا پیدا می کند، نیازمند یک سری رشته هایی هستیم که موضوعی متفاوت تر وکلانتر داشته باشند.
وی افزود: نکته دیگر آن است که آیا این دانش یک دانش ایدئولوژیک است یا فراایدئولوژیک؟ جریان های مارکسیستی با اینکه بر اساس مکتب لیبرال دموکراسی، خلق دانشی انجام شود کاملا مخالف هستند.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی بیان کرد: برخی به هیچ عنوان به علم ایدئولوژیک قائل نیستند و معتقد هستند برای رسیدن به تصمیمات مشترک عقلانی در جامعه جهانی باید این تصمیمات را از تاثرات فرهنگی و دینی برهانیم.
وی گفت: آنها علم را ناظر به فهم واقع وغیر دینی می پردازند و علم دینی را اصلا قبول ندارند زیرا مدعی هستند که علم ماهیت دینی ندارد و بیان می کند که به جای تصمیمات ایدئولوژیک تصمیماتی بر اساس علم و تعقل اتخاذ کنیم.
حجتالاسلام میرباقری اظهارکرد: نقطه مقابل این تفکر نیز آن است که همه علوم دارای جهت هستند؛ یا اینکه حداقل در حوزه علوم انسانی می توانیم بیان کنیم که این علوم خصلت ایدئولوژیک دارند.
وی افزود: علوم انسانی در طبقه بندی مدرن زیر مجموعه علوم طبیعی و مادی و تجربی هستند زیرا وقتی قواعدمادی حاکم شد چنین مسایلی نیز رخ می دهد؛ فلسفه حیات نیز ذیل فلسفه فیزیک تعبیر می کنند.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی بیان کرد: اگر ما بخواهیم طبقه بندی علوم را طراحی کنیم قطعا جایگاه علوم انسانی از علوم تجربی و پایه بالاتر خواهد بود و علم خط مشی گذاری بالاتر از علوم پایه خواهد بود ولی در طبقه بندی های معمول چنین عنصری را شاهد نیستیم.
حجتالاسلام میرباقری اظهارکرد: اگر علوم را ناظر به مدل های برنامه ریزی و فهم معادلات تقسیم کنیم، دانش خط مشی گذاری قاعدتا ذیل علومی قرار می گیرد که معطوف حاکم به برنامه است.
وی افزود: حال سوال مطرح می شود که آیا این علم، ایدئولوژیک است یا خیر؟ در این بین اختلافات متعددی وجود دارد؛ رویکرد فرهنگستان علوم اسلامی آن است که مطلق علوم دینی و غیر دینی است؛ یعنی اگر معرفت بشری را دینی و غیر دینی نمی دانیم به هر ساختی که تعلق بگیرد می توانیم آن را بازشناسی کنیم.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی بیان کرد: اگر معرفت شناسی را به معرفت دینی و غیر دینی تقسیم نکنیم نمی توانیم بگوییم که در حوزه علوم انسانی علوم دینی وغیر دینی چیست؟ می توان عالم را مومنانه و یا غیر مومنانه درک کرد؛ نه ذاتا علم را دینی می دانیم و نه ذاتا سکولار؛ یعنی علم و معرفت دارای دین و غیر دینی باشد.
