ایجاد انقلاب در تبلیغ و ترویج اسلام با ترجمه پیوسته و تفسیری

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد خامه‌گر، عضو هیئت علمی گروه قرآن و مطالعات اجتماعی پژوهشکده اسلام تمدنی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، به فعالیت خود در زمینه تهیه تفسیر قرآن اشاره کرد و گفت: در حال حاضر ترجمه ساختاری جزء 30 را آماده و چاپ کردیم و محتوای آن مورد ارزیابی و سپس ویرایش قرار گرفته و قرار است که به زودی به چاپ برسد تا کلیت این اقدام در تهیه ترجمه ساختاری برای دیگر جزءهای قرآن هم مشخص شود.
این مفسر قرآن با بیان اینکه این اثر ترجمه ساختاری است، ادامه داد: البته عنوانش را ترجمه پیوسته و تفسیری گذاشتیم در واقع ترجمه و تفسیر مختصر است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر سه کار در زمینه تفسیر را همزمان با هم انجام می‌دهم، ابراز کرد: قبلا حدود 13 جزء قرآن را نوشته بودم ولی بعد از نوشتن کتاب «اصول و قواعد کشف استدلالی ساختار و غرض سوره‌های قرآن کریم» به نکاتی رسیدم که باید بر اساس آن ها کل ساختارهایی که تاکنون درآوردم را دوباره بررسی کنم از همین رو در حال حاضر در حال نوشتن هستم و از اول سوره بقره آغاز کردم و ترجمه، تفسیر و نمودارها را اصلاح می‌کنم و طی چند سال آینده این کار نیز به پایان می رسد.

تفسیر ساختاری و بهره‌مندی حافظان

خامه‌گر در ادامه با بیان اینکه فعلا بیشترین تلاشم بر این است که ترجمه ساختاری را سریع تر به نتیجه برسانم، اضافه کرد: ترجمه ساختاری در واقع ترجمه، تفسیر و ساختار سوره‌ها است، البته مطلب دیگر بحث ساختار تفصیلی است و آن متنی است که برای آموزش تفسیر ساختاری استفاده می شود و برای حافظان قرآن کاربرد بهتری دارد.
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ابراز کرد: ساختار تفصیلی نیز در واقع ترجمه و تفسیر مختصر و خلاصه تفسیر روان است و مطلبی بین ترجمه و تفسیر قرآن را شامل می شود. در حال حاضر اگر مردم بخواهند با محتوای قرآن آشنا شوند، ترجمه و یا تفسیر را باید بخوانند، ترجمه ها را که می خوانند چیزی متوجه نمی شوند و ارتباط مطلب و توضیحات کامل نیست.

وی در همین زمینه اظهار کرد: وقتی در حرم مطهر رضوی کلاس های تفسیر برگزار می کنم مردم مراجعه کرده و می‌گویند مثلا ما نیت می‌کنیم یک دور ترجمه قرآن را بخوانیم اما بعد منصرف می‌شویم چون ترجمه ها مبهم و پراکنده است. از طرفی کتب تفسیری هم خیلی مفصل و علمی است و مردم نمی توانند با آن ارتباط برقرار کنند لذا ترجمه تفسیری که ترکیبی از ترجمه، تفسیر و بیان ارتباط آیات و یک روش جدید در بیان محتوای قرآن است، ان شاالله با عنایت امام رضا(ع) به پایان خواهد رسید، البته اسمش را گذاشتیم ترجمه ساختاری، ولی برخی از دوستان که اثر را دیدند معتقدند که این ترجمه و تفسیر است.

ارتباط آیات در ترجمه تفسیری
این پژوهشگر قرآن گفت: افرادی مانند علینقی فیض‌الاسلام، عبدالمجید صادق نوبری و علیرضا میرزا رضا خسروانی و ... نیز ترجمه تفسیری نوشتند ولی ارتباط آیات را مشخص نکرده اند لذا سعی کردیم این اثر برای عموم مردم قابل استفاده باشد که در همین راستا چند نسخه از اثر را در اختیار دانشجویان، دانش‌آموزان و بانوان خانه‌دار قرار داده و نظرسنجی انجام شده است و به نتایج خوبی رسیدیم و مورد استقبال قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه تهیه ترجمه تفسیری قرآن برای من خیلی اهمیت دارد و احساسم این است که خدمت بزرگی است، عنوان کرد: به یاد دارم شخصی از آمریکا به دفتر تبلیغات مشهد آمده بود و می‌گفت مشکلی که در آنجا داریم این است که ما وقتی در آن شریط سخت تبلیغ اسلام می کنیم و عده‌ای هم گرایش پیدا می کنند و مسلمان می‌شوند و به ما می‌گویند که برای آشنایی بیشترشان با اسلام دوست دارند، قرآن بخوانند، ما هم ترجمه انگلیسی قرآن را به آنها می‌دهیم ولی با مطالعه این ترجمه، کلی شبهه برایشان ایجاد می شود.

مدیر گروه قرآن و مطالعات اجتماعی پژوهشکده‌ اسلام تمدنی افزود: این فرد به من می گفت که یک ترجمه قرآنی مناسب ندارید که ما به انگلیسی ترجمه کنیم و ایجاد شبهه نکند. آن زمان من نمونه کارم را نشان دادم خیلی استقبال کرد و گفت این اثر اگر ترجمه شود خیلی به ترویج و تبلیغ اسلام کمک می کند.

ایجاد انقلاب در تبلیغ اسلام با ترجمه پیوسته و تفسیری
خامه‌گر اضافه کرد: به برکت برگزاری کلاس‌های تفسیری در حرم رضوی از کشورهای مختلف پیش ما می آمدند و نیازهایشان را بیان می کردند و خواستار ترجمه کارهای ما بودند. حتی یک نفر از دانشگاه آکسفورد پیش من آمد و گفت اگر این کار ترجمه شود ما می توانیم یک انقلاب ایجاد کنیم چون در اروپا مشکل داریم و شبهات وجود دارد.

وی در ادامه با بیان اینکه تفسیر قرآن را کسی باید بنویسید که فقط همین یک کار را داشته باشد و همه انرژی خود را برای آن بگذارد، گفت: یاد علامه طباطبایی افتادم که روزی 18 ساعت کار می کردند و 20 سال کارشان همین بود تا تفسیر المیزان را نوشتند. البته ایشان در چند زمینه استاد درجه یک بود ولی همه وقت و توان خود را برای تفسیر گذاشتند.

مقدمه کتاب ترجمه پیوسته و تفسیری

در ادامه مقدمه کتاب ترجمه پیوسته و تفسیری قرآن کریم، حجت‌الاسلام دکتر محمد خامه‌گر، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی که روشی نوین در ترجمه تفسیری قرآن برای عموم مردم به ویژه نسل جوان محسوب می شود و همچنین ترجمه تفسیری جزء سی‌ام قرآن جهت آشنایی آمده است:

«مقدمه: اهمیت و ویژگی های ترجمه پیوسته و تفسیری قرآن کریم
یکی از نیازهای بسیار ضروری برای آشنایی عموم مردم با محتوای سوره‌های قرآن و گسترش فرهنگ انس با معارف قرآن، این است که ترجمه‌ای جذاب و روان از قرآن با رعایت همه اصول علمى و فنىِ ترجمه تهیه شود و به‌گونه‌ای آیات قرآن ترجمه شود که خوانندگان، هم با مراد الهی از محتوای هر آیه مطلع گردند و هم متن ترجمه پیوسته و روان باشد تا خوانندگان از مطالعه آن خسته نشوند. برای تحقق این هدف مهم در این اثر به روشی نوین ترجمه پیوسته و تفسیری جزء سی‌ام قرآن کریم ارائه شده است. این ترجمه نوین از چهار ویژگی زیر برخوردار است.
1. معرفی اجمالی سوره قبل از ترجمه
دراین روش جدید ترجمه قرآن برای زمینه سازی آشنایی خواننده با محتوای سوره قبل از ارائه ترجمه هر سوره، ابتدا ویژگی‌های سوره مورد نظر به اجمال بیان شده است و به این منظور، مواردی مانند سبب نزول سوره، فضای نزول سوره، ترتیب نزول، مکی یا مدنی بودن سوره، معنای اسم سوره‌، پیام اصلی سوره و ساختار کلی سوره بیان شده است.
2. توجه ویژه به هدفمندی سوره‌های قرآن
ترجمه پيوسته و تفسيرى بر مبنای نظريه هدفمندى سوره‏‌های قرآن تدوین شده است. براساس اين نظريه، هر سوره قرآن داراى يک پیام اصلى است که بیانگر غرض اصلی سوره است و هر دسته از آيات به لحاظ تناسب لفظی و معنایی، ذيل يک گفتار سوره قرار مى‏گيرند و ساختار منظم سوره را ترسیم می‌کنند. مهم‌ترین امتیاز این ترجمه پیوسته و تفسیری قرآن آن است که مطالب هر سوره با جمله‌بندى‏‌هاى كامل و روان به‌گونه‌‏اى ترجمه شده است که خواننده هر سوره را به شكل متني پيوسته و منسجم احساس می‌كند و پايان يافتن آيه و شروع آيه ديگر را كاملاً به هم مرتبط می‌ببيند و با غرض اصلى سوره و ساختار مطالب آن ارتباط برقرار کرده و اهداف و پیام‌های تربیتی سوره را به‌ خوبى درک می‌كند.

3. بیان معنای دقیق واژگان قرآن
یکی از ویژگی‌های مهم ترجمه پیوسته و تفسیری قرآن این است که معنای واژگان قرآنی با توجه دقیق به قیود معنایی هر واژه در ترجمه ارائه گردیده و علاوه بر معنای لغوی واژه، به معنای تفسیری آن نیز توجه شده است. برای نمونه آیه(وَأَنْزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا) با توجه به معنای دقیق واژه «ثَجَّاجًا» که عبارت است از «ریزش بسیار شدید» بدین گونه ترجمه شده است. «از ابرهاى متراكم، آب فراوانی را به شدت فرو فرستادیم‌‌‌». منبع اصلی شرح واژگان در این ترجمه، کتاب «التحقیق فی کلمات القرآن الکریم» تألیف علامه حسن مصطفوی است.
4. بیان تفسیر مختصر آیات
در این ترجمه با مراجعه به تفاسیر معتبر شیعه به ویژه دیدگاه‌های تفسیری علامه طباطبایی و علامه مصطفوی، نکات تفسیری بسیاری لابه‌لای ترجمه آیات ذکر شده است؛ زیرا برای درک مراد اصلی خدای سبحان از محتوای یک آیه قرآن باید با توجه به اصول و قواعد تفسیری، معنای تفسیری آیه در ترجمه آن ارائه شود و تنها به ترجمه تحت‌اللفظی کلمات اکتفا نگردد؛ برای نمونه اکثر مترجمان قرآن، آیه سوم سوره فجر «وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ» را به صورت «سوگند به زوج و فرد» ترجمه کرده‌اند که برای خواننده نامفهوم است؛ ولی در این ترجمه با توجه به معنای دقیق واژگان و معنای تفسیری آیه، این آیه شریفه اینگونه ترجمه شده است: «سوگند به روز هشتم ذی‌حجه که به ایام حج ضمیمه شده» و «سوگند به روز عرفه که از سه روز توقف در سرزمین منا جدا است» تا خواننده ترجمه قرآن، درک روشنی از محتوای آیات قرآن به دست آورد.
امید است که این ترجمه جدید قرآن کریم که به لطف خدای سبحان و زیر سایه ولی‌نعمت مردم ایران، امام علی‌بن موسی‌الرضا(ع) تدوین شده است، به‌زودی به پایان برسد تا یکی از مقدمات انس با مفاهیم قرآن کریم در جامعه اسلامی ما فراهم شود».
ما توفیقی الا بالله علیه توکلت و الیه انیب
مشهد مقدس
محمد خامه‌گر

سوره اخلاص

«ترجمه پیوسته و تفسیری سوره اخلاص و مقایسه آن با ترجمه های رایج به منظور بررسی میزان مفید بودن این ترجمه برای عموم مردم

ترجمه فولادوند:
به نام خداوند رحمتگر مهربان‏ * بگو: «او خدايى است يكتا، (1) خداى صمد. (2) نه كس را زاده، نه زاييده از كَس، (3) و او را هيچ همتايى نباشد.» (4)
ترجمه آیت الله مکارم شیرازی :
به نام خداوند بخشنده مهربان‏ * بگو: خداوند، يكتا و يگانه است؛ (1) خداوندى است كه همه نيازمندان قصد او مى‏كنند؛ (2) (هرگز) نزاد، و زاده نشد، (3) و براى او هيچگاه شبيه و مانندى نبوده است! (4)
ترجمه پیوسته و تفسیری سوره اخلاص
دلایل توحید ذات و صفات خداوند

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم‏
به نام خدایی که به همه انسان‌ها نعمت‌های زیاد می‌دهد و به مؤمنان لطف و عنایت ویژه دارد، این سوره را می‌خوانم.
معرفی سوره
سوره مبارک اخلاص، بیست‌ودومین سوره نازل‌شده در مکّه است. کلمه «اخلاص» به معنای اجتناب از شرک است و نام دیگر این سوره توحید است. در این سوره، برای اثبات نادرستی عقاید مشرکانی که در طول تاریخ خدایان متعدد را می‌پرستیدند، بر توحید ذات و صفات خداوند تأکید شده و دو مطلب مهم بیان شده است:
مطلب اول: دلایل یگانگی ذات خداوند
ای پیامبر اکرم وقتی مشرکان از تو می‌پرسند: چرا بت‌ها را قبول نداری و می‌گویی خداوند یکی است؟ بگو: خداوند به دو دلیل، واحد است: دلیل نخست این‌است که «بگو: او کسی است که دارای همه صفات کمالیه است و هیچ شریکی ندارد» و تنها او تدبیر همه هستی را به عهده دارد(قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ)(1) دلیل دوم این است‌ که رابطه خدا با سایر موجودات چنین است که «همه موجودات برای ادامه حیات خود به خداوند نیاز دارند؛ ولی خداوند به هیچ‌کس نیاز ندارد»(اللَّهُ الصَّمَدُ)(2) بنابراین، فقط خداوند فرمانروای هستی است و هیچ موجودی در حد خداوند نیست که شریک او باشد.
مطلب دوم: دلایل یگانگی صفات خداوند
دومین مطلبی که درباره توحید و یگانگی خداوند باید بیان شود این است که به دو دلیل، صفات هیچ موجودی همانند صفات خداوند نیست؛ دلیل اول این است که: «خداوند نه فرزندی به دنیا آورده و نه از کسی زاده شده است»؛ بنابراین، خداوند نه فرزندی دارد که صفات او شبیه خدا باشد و نه پدر و مادری دارد که صفات خداوند شبیه آن‌ها باشد.(لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ)(3) دلیل دوم این است که صفات خداوند مانند علم و قدرت او نامحدود است درحالی‌که صفات سایر موجودات محدود است؛ ازاین‌رو «صفات هيچ موجودی در حد و اندازه صفات خدا نیست».(وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ)(4)
محتوای سوره مبارک اخلاص بیانگر این حقیقت است که خدای سبحان از همه موجودات هستی برتر است و چون خداوند هیچ شریکی ندارد عقاید مشرکان در همه زمان‌ها باطل است».

انتهای پیام