رباخواری؛ نوعی فتنه و انحراف از احکام الهی

به گزارش ایکنا از لرستان، «ربا» واژه عربی از «ربو» در اصل به‌معنای زیاد شده است و به آن‌چه از اصل سرمایه زیاد می‎آید«ربا» می‌گویند کمااینکه «ربا» به‌عنوان عامل عمده وجود فقر و شکاف طبقاتی در جامعه به‌شمار می‎آید که باعث ایجاد مفاسد زیادی در نظام اقتصادی اسلامی می‎شود.

رباخواری؛ یکی‌از عوامل فقر

امام صادق(ع) رباخواری را یکی‎از عوامل فقر می‎داند؛ چه نابودی بالاتر زا یک درهم ربا، که دین انسان را نابود می‎کند و اگر توبه هم بکند، اموالش از بین رفته و فقیر می‎شود.(مجلسی، 1403، ج63، ص 292) کمااینکه مسئله ربا به‌قدری مهم است که در قرآن‌کریم خدا به رباخواران اعلام جنگ کرده است و در آیه 279 سوره مبارکه «بقره» در این رابطه فرموده است: «فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُؤُوسُ أَمْوَالِكُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ؛ و اگر (چنين‏) نكرديد، بدانيد به جنگ با خدا و فرستاده وى‏، برخاسته‏ايد؛ و اگر توبه كنيد، سرمايه‏هاى شما از خودتان است‏. نه ستم مى‏كنيد و نه ستم مى‏بينيد».
همچنین در آیه 39 سوره مبارکه «روم» در این رابطه آمده است: «وَمَا آتَيْتُم مِّن رِّبًا لِّيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِندَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُم مِّن زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ؛ و آن‌چه [به قصد] ربا می‎‏دهيد تا در اموال مردم سود و افزايش بردارد نزد خدا فزونى نمى‏گيرد و[لى] آن‌چه را از زكات در حالى‌كه خشنودى خدا را خواستاريد داديد پس آنان همان فزونی‎‏يافتگانند [و مضاعف مى‏شود]».
براساس آیات قرآن‌کریم خرید و فروش حلال و ربا حرام است کمااینکه در آیه 274 سوره مبارکه «بقره» در این رابطه آمده است: « الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلاَنِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ؛ كسانى‌كه اموال خود را شب و روز، و نهان و آشكارا، انفاق می‎‏كنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان براى آنان خواهد بود؛ و نه بيمى بر آنان است و نه اندوهگين می‎‏شوند».

تاجران برای این‌که دچار رباخواری نشوند باید احکام فقه و تجارت اسلامی را بیاموزند

تاجران برای این‌که دچار رباخواری نشوند باید احکام فقه و تجارت اسلامی را بیاموزند.امام علی(ع) در هشداری به بازرگانان می‏‎فرماید: «کسی‎که بدون آگاهی از احکام اسلام به تجارت بپردازد در رباخواری غوطه‌ور می‎شود.(سیدرضی، 1378، ترجمه شهیدی، ح 447، ص 735) در حدیث دیگری اصبغ بن نباته از آن حضرت نقل می‎کند که امام فرمود: «ای جمعیت تجار! اول آگاهی بر مسائل سپس تجارت و این سخن را سه بار تکرار نمود آن‌گاه فرمود: به خدا سوگند ربا در میان این امت پنهان‌تر است از جنبش مورچه بر سنگ سخت.ایمان خود را با حق نیامیزید.تاجر، فاجر است و فاجر در دوزخ است مگر کسی‎که حق بدهد و حق بستاند».(کلینی، 1407: ج 5، ص 157، ح 23) کمااینکه در حدیث نبوی آمده است: «زمانی‎ برای مردم فرا می‎رسد که همه رباخوار می‎شوند و اگر کسی رباخوار نباشد گرد و غبار ربا بر دامن او می‎نشیند».(کلینی، 1407، ج 5، ص 24).

باید توجه داشت رباخواری انحراف از احکام خدا و به‌منزله فتنه است.حضرت علی(ع) در این باره در خطبه 156 به نقل از پیامبر اکرم(ص) می‎فرماید: آن حضرت به من فرمود: ای علی، مردم بعد از من با ثروت‌شان آزمایش می‎شوند.دیندار بودن را منتی بر خدا قرار می‌دهند و با این‌که مرتکب گناهان بزرگی می‌شوند انتظار رحمت از خدا دارند و خود را با شبهات دروغین و هوس‌های غفلت‌زا حلال می‌شمرند.«شراب را به نام «نبیذ» و «رشوه» را به نام «هدیه» و «ربا» را به اسم «تجارت» حلال می‎پندارند.(سیدرضی، ترجمه شهیدی، 1378، خ 156) کمااینکه سخن فوق بر این موضوع دلالت می‌کند که برخی با عناوین فریبنده، کاذب، مباح و پوشش‌های به ظاهر قانونی به انواع حیله‌ها متوسل می‎شوند.رباخواران گاهی به نام کارمزد و گاهی با عنوان حق‎العمل، پورسانت، جریمه دیرکرد و ... ربا را حلال می‎شمرند.این در حالی‎است که مبتلا شدن به این پدیده شوم به جایی می‎رسد که دامان همه را می‎گیرد، همچنان که پیامبراکرم(ص) می‎فرماید: «زمانی بر مردم می‎رسد که ربا دامان همه را فرا می‌گیرد حتی کسانی‎که از آن برکنارند گرد و غبارش بر دامان‌شان می‎نشیند».(نوری، 1408، ج 13، ص 2)
به باور شهید مطهری در معامله ربوی کار و تولیدی صورت نمی‎گیرد.وی در این باره چنین می‎نویسد: در ربا تسلط سرمایه بر کار اثبات می‎شود و قدرت اقتصادی در اختیار سرمایه قرار می‎گیرد، زیرا سرمایه چه کار بکند یا نکند و یا در جریان کار ضربه ببیند یا نبیند مزد خود را می‎گیرد برخلاف کار که کارگر مزد خود را در مقابل کاری که انجام داده می‎گیرد.(مطهری، 1364، ص 33)

رباخواری؛ منشا دشمنی‌ها و جنگ‌های طبقاتی

در تفاوت «بیع» و «ربا» باید گفت: «در خرید و فروش معمولی هر دو طرف به‌طور یکسان در معرض سود و زیان هستند، گاهی هر دو سود می‌کنند و گاهی هر دو زبان، گاهی یکی سود و دیگری زیان می‎کند درحالی‎که در «معاملات ربوی» رباخوار هیچ‌گاه زیان نمی‎بیند و تمام زیان‌های احتمالی بر دوش طرف مقابل سنگینی خواهد کرد و به همین دلیل است که مؤسسات ربوی روز به روز وسیع‌تر و سرمایه‌دارتر می‎شوند و در برابر تحلیل رفتن طبقات ضعیف بر حجم ثروت آنها دائماً افزوده می‌‎شود.
در تجارت و خرید و فروش معمولی طرفین در مسیر «تولید و مصرف» گام برمی‎دارند.درصورتی‎که رباخوار هیچ عمل مثبتی در این زمینه ندارد.با شیوع رباخواری سرمایه‌ها در مسیرهای ناسالم می‌افتد و پایه‌های اقتصادی که اساس اجتماع است متزلزل می‎گردد، در حالی‎که تجارت صحیح موجب گردش سالم ثروت است.همچنین رباخواری منشا دشمنی‌ها و جنگ‌های طبقاتی است درحالی‎که تجارت صحیح چنین نیست و هرگز جامعه را به زندگی طبقاتی و جنگ‌های ناشی از آن سوق نمی‎دهد.

انتهای پیام