اثرات ضعف یقین در زندگی فردی و اجتماعی

به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام علوی تهرانی در جلسه شرح دعای مکارم‌الاخلاق صحیفه سجادیه با تأکید بر نقش یقین در معارف دینی و اثرات فقدان آن در زندگی فردی و اجتماعی، در خصوص نشانه‌های اهل یقین توضیح داد و عنوان کرد: بحث ما در رابطه با یقین بود. حضرت سجاد (ع) فرمودند: «وَ اجْعَلْ یَقِینِی أَفْضَلَ الْیَقِینِ»، یقین مرا در بالاترین مرتبه قرار بده. اگر خداوند برای کسی خیرخواهی کرده باشد یعنی خیر آن بشر را بخواهد چه چیزی باید به او بدهد؟ پیامبر (ص) فرمودند: اگر خداوند خیر را برای بنده‌ای خواسته باشد قفل قلب را باز می‌کند و در آن صدق و یقین قرار می‌دهد. قرآن کریم می‌فرماید: أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا؛ آیا به آیات قرآن نمى‏اندیشند یا [مگر]بر دل‌هایشان قفل‌هایى نهاده شده است (آیه ۲۴ سوره محمد).» این قفلی که بر قلب زده می‌شود مانع از ورود یقین است.

کارشناس معارف دینی ادامه داد: امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند: «إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً فَقَّهَهُ فِی الدِّینِ وَ أَلْهَمَهُ الْیَقِینَ؛ اگر خدا اراده خیرخواهی برای کسی کرده باشد او را فقیه در دین می‌کند و قوه یقین به او عنایت می‌کند». اینکه خدا خیر کسی را بخواهد به این نیست که به او پول بدهد بلکه به او یقین می‌دهد. گفتیم عواملی مثل حرص و طمع، حب مال و هوا و هوس یقین را تضعیف می‌کند و از بین می‌برد. حالا اگر یقین ضعیف شود چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر یقین ضعیف باشد سه مشکل ایجاد می‌شود. پیامبر (ص) می‌فرمایند: من برای امتم از چیزی جز ضعف یقین نمی‌ترسم. اولین ثمره ضعف یقین این است که مروت و مردانگی از بین می‌رود.

حجت‌الاسلام علوی در توضیح معنای «مروت» خاطر نشان کرد: مردانگی همان است که سیدالشهدا به طرفداران عمر بن سعد فرمودند: «إن لم یکن لکم دین و کنتم لا تخافون المعادَ کونوا احراراً فی دنیاکم». حضرت امیر (ع) فرمودند: کسی که یقینش سست شود مروتش ناقص می‌شود. از نظر روایات و معارف دینی مروت به چه معناست؟ در روایت آمده است که مروت اسمی است برای همه فضیلت‌ها و حسن‌ها. کسی که همه فضائل را داشته باشد مروت دارد. جامعه بی‌مروت منشأش در سستی یقین است. اگر جامعه به یقین برسد به کجا‌ها که نمی‌رسد.

وی در توضیح ثمرات منفی ناشی از ضعف یقین تصریح کرد: پیامبر (ص) فرمودند: از سستی یقین این است که شخص مردم را راضی می‌کند به قیمت خشم خداوند. یعنی برایش مردم مهم می‌شوند و نه خدا. کوچکترین مصداق این امر شرکت در مجالس عروسی است که در آن لهو و لعب است. در ادامه روایت حضرت می‌فرماید: برای روزی که خدا به او داده مردم را مدح می‌کند. یعنی سوء ظن به خدا دارد و خداوند را رازق نمی‌داند. یکی از مشکلاتش این است که خدا را به خشم می‌آورد بخاطر رضای مردم، یکی از مشکلاتش این است که سوء ظن به خدا دارد. مشکل دیگرش این است که مردم را مذمت می‌کند بخاطر چیزی که خداوند به او عنایت نکرده است. این را جامعه ما باور نمی‌کند چراکه یقین ندارد.

وی در ادامه گفت: امیرالمومنین (ع) فرموده است: به خدا شک عارض شد و یقین از بین رفت تا اینکه تلاش برای چیزی که خداوند برای شما تضمین کرده، یعنی روزی، برای شما واجب شده است و شما امر واجب را هرگز ترک نمی‌کنید. نماز شاید ترک شود، اما دنبال روزی رفتن ترک نمی‌شود. این را اصلا نمی‌شود در جامعه مطرح کرد. بعد حضرت می‌فرماید: انگار آن چیزی که برای شما واجب شده است از عهده شما برداشته شده، یعنی حرکت به سمت آخرت. حضرت می‌فرمایند شما برای چیزی تلاش می‌کنید که برایتان تضمین شده است. این سه نکته نتیجه ضعف یقین است.

حجت‌الاسلام علوی تهرانی در خصوص روش کسب روزی عنوان کرد: آیه قرآن می‌فرماید: «وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا؛ و هیچ جنبنده‏اى در زمین نیست مگر [اینکه]روزیش بر عهده خداست (آیه ۶ سوره هود)». این آیه رمزی دارد. ملاک روزی «جنبده بودن» است، نه از صبح تا شب مشغول دنیا بودن. ما باید مبادی روزی را زیاد کنیم نه کار کردن برای روزی. با کار کردن روزی زیاد نمی‌شود. آن مبادی را باید درست کنیم. آن مبادی چطور درست می‌شود؟ در روایات فرموده‌اند صله رحم کن، خمس بده.

وی در تبیین نشانه‌های اهل یقین اظهار کرد: یقین اکسیر اعظم است که همه چیز را با خودش می‌آورد. یک حقیقت است که دریایی از حقایق و معارف عملی را به بار می‌آورد. حالا اهل یقین را چطور می‌شود شناخت؟ اگر یقین باشد ایمان هست. اهل یقین اهل تقوا هستند. حضرت امیر (ع) فرمودند: تقوا میوه دین است و نشانه اهل یقین است. حضرت علی (ع) فرمودند: تقوا این است که تمام زندگی‌ات را مردم مشاهده کنند، اما چیزی در آن نباشد که شرمنده باشی. دومین علامت این است که اهل یقین اهل عمل هستند. در روایت آمده است که کسی که یقین داشته باشد در عمل کوشا است. سومین نشانه اهل یقین این است که به قیمت خشم خداوند مردم را از خودشان راضی نمی‌کنند. دیگر ویژگی اهل یقین این است که اهل یقین دائم‌الحزن‌اند. امام صادق (ع) فرمودند: اگر می‌خواهی اهل معرفت را بشناسی ببین غمگین هستند یا نه.