بازار گرم نشریات دینی در روزهای آخر زمستان
گروه اندیشه ــ انتشار چهار فصلنامه علمی پژوهشی در روزهای پایانی اسفندماه بازار نشریات دینی را رونق بخشید.
به گزارش ایکنا؛ در واپسین روزهای اسفندماه 96 بازار نشریات علمی مطالعات اسلامی رونق گرفته است. فهرست شماری از تازه‌ترین مجلاتی که در این فصل به انتشار رسیده است از نظر می‌گذرد؛
فصلنامه علمی پژوهشی قبسات
شماره 86 فصلنامه علمی پژوهشی قبسات ویژه زمستان 96 به صاحب امتیازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و منتشر شد. نشریه قبسات با مدیرمسئولی حجت‌الاسلام علی اكبر رشاد و با رویکرد تبیین نظری متقن و عقلانی پی‌ساختهای تفکر دینی، نظام ارزشی اسلام و مبانی آرمانی انقلاب اسلامی و پاسخگویی به پرسش‌های دینی معاصر با تاکید بر نیازمندی‌های طبقه تحصیل‌کرده با گرایش‌های گوناگون فکری، طبق معیار تفکر اصیل وحیانی به صورت فصلنامه روانه بازار مطبوعات می‌شود.
این پژوهشنامه، پرتیراژترین مجله دارای درجه علمی پژوهشی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و تاکنون به موضوعات متنوع و مختلفی از قبیل عقلانیت، فلسفه دین، علم و دین، دین و دنیا، دین و آزادی، دین و توسعه، روانشناسی دین، حکمت صدرایی، معرفت‌شناسی، دین و اخلاق، تمدن‌ها، فرهنگ‌ها، تقابل یا تعامل، مبانی معرفتی و کلامی فقه، هرمنوتیک دینی، منطق فهم دین، اندیشه علوی، اندیشه سیاسی، احیاگری، قرائت‌پذیر انگاری دین، عرفان پرداخته است.
فهرست عناوین مقالاتی که در این شماره به انتشار رسیده است عبارت است از: تحلیل و نقد مبنای انسان شناختی تاریخ مندی قرآن، تاملی در ازلیت فعل الهی، ارزیابی بنیان‌های معرفت شناختی نسبیت فرهنگی با تكیه بر نظریه فطرت، چرا نگاه نتیجه‌گرایانه به فعل مستلزم سلب عنوان اخلاقی از آن نخواهد شد، كاركرد اقتصادی دین اسلام (توزیع ثروت و درآمد)، مقام خلافت از دید ملاصدرا و عزیزالدین نسفی، نقد نظریه فخر رازی در مورد ماهیت داشتن واجب الوجود، توحید به عنوان گوهر اعتقادات، اصلی‌ترین مولفه دینداری در اندیشه استاد مطهری، ماهیت «سیاست اسلامی» در قرآن از منظر علامه طباطبایی و نقدهای ركن‌الدین بن الملاحمی الخوارزمی بر نفس‌شناسی فیلسوفان با توجه به كتاب تحفه المتكلمین.
در چکیده مقاله «تحلیل و نقد مبنای انسان شناختی تاریخ مندی قرآن» تالیف محمد عرب صالحی می‌خوانیم: نظریه تاریخ مندی قرآن مدت‌هاست بحث گرم مجامع علمی است. مراد قائلان این است كه عناصر تاریخی مختلفی در شكلگیری قرآن دخیل‌اند كه موجب می‌شود اساس قرآن تاریخ‌مند متولد شود. منظور از تاریخمندی در این نظریه آن است كه قرآن زاییده شرایط تاریخی، زمانی- مكانی و فرهنگی و انسانی عصر نزول است و با رفتن آن شرایط، آن بخش تاثیرپذیر قرآن از آن شرایط هم به امور تاریخی میپیوندد و كارایی خود را در زمانهای دیگر از دست می‌دهد.
قائلان به این نظریه مبانی مختلفی برای خود دارند كه نویسنده در جای خود آنها را نقد كرده است. مقاله حاضر ضمن تبیین و تحلیل مبنای انسان شناختی تاریخ مندی قرآن به نقد این مبنا، هم از نگاه درون دینی و هم از نگاه برون دینی پرداخته است. به اعتقاد نویسنده تمام شناخت و معرفت پیامبر، به خصوص در حوزه دین و اخذ و ابلاغ وحی و هدایت انسانها فراتاریخ و فارغ از تاثر از شرایط تاریخی است و قرآن از این حیث هرگز از یك كتاب آسمانی الهی به یك كتاب بشری خطاپذیر تنزل نخواهد كرد.
فصلنامه حوزوی ذهن
فصلنامه علمی پژوهشی ذهن با موضوع معرفت‌شناسی به صاحب امتیازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و سردبیری علیرضا قائمی‌نیا به ایستگاه هفتاد و دوم رسید. نظر به اهمیت روزافزون مباحث مربوط به حوزه شناخت و در دسترس نبودن منابع مقتضی علمی در این باره این نشریه می كوشد تا ضمن ترجمه مباحث روزآمد معرفت شناسی از محققان داخلی جهت نظریه پردازی استفاده کند.
ذهن تنها نشریه تخصصی معرفت‌شناسی ایران است که با هدف بازپژوهی و بازپیرایی، تعمیق و توسعه مبانی و مباحث معرفت‌شناسی اسلامی، مطالعه تطبیقی و ارزیابی نحله‌ها و نظریه‌های معرفت‌شناسی کلاسیک، معاصر و جدید، گسترش زمینه تعاطی آرا و تضارب افکار در قلمرو معرفت‌شناسی همراه با برقراری ارتباط زنده و سازنده میان صاحب‌نظران در داخل و خارج، و سعی در تبیین نقاط، مبانی و لوازم تلاقی آرا و نظریه‌های معرفت شناختی با اندیشه دینی فلسفی اسلامی و پاسخگویی به سؤالات مطرح، منتشر می‌شود.
عناوین مقالاتی که در این شماره به انتشار رسیده است عبارت است از: الگوی استخراج نظام‌مند منابع و ابزارهای معرفت از قرآن كریم، تحلیل انتقادی مبانی معرفت شناختی امانیسم دكارتی بر اساس اندیشه علامه جعفری، استعاره مفهومی سمع و اذن در آیات قرآن، استقرا و تجربه در نظر فارابی، الگوی ساختاری توسعه نظام دانش و دلالت‌های آن از منظر قرآن كریم در چارچوب مبانی حكمت متعالیه، ماهیت شهود و ویژگی‌های آن در معرفت شناسی كانت، نقادی انتقادهای شیخ احمد احسانی به قوه خیال و مبانی آن در حكمت متعالیه و بررسی نقش دستوری، معنایی و كاربردشناختی ساختار بدل در آیات قرآن با تكیه بر رویكردهای نظری مییر و كویرك.
مسئله منابع و ابزارهای معرفت و تفکیک صحیح آنها از همدیگر، همواره مورد بحث عالمان معرفت‌شناسی بوده است. به دلیل جایگاه والای قرآن نزد اندیشمندان مسلمان در تبیین اندیشه اسلامی، توجه به آموزه‌های آن در این مسئله و به‌دست‌آوردن منابع و ابزاهای معرفت قرآنی، همچون دیگرمسائل معرفتی برای معرفت‌شناسان اسلامی، اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت. به همین دلیل علی مولایی و مهدی گلشنی در مقاله خود با عنوان «الگوی استخراج نظام‌مند منابع و ابزارهای معرفت از قرآن كریم» علاوه بر استفاده‌هایی که با روش‌های معمول در قرآن‌پژوهی موضوعی، در حل این مسئله از ساحت قرآن کریم صورت گرفته است، با رویکردی جدید، به نتایج کامل‌تری در شناسایی و تفکیک منابع و ابزارهای معرفت قرآنی دست یافته‌اند.
در چکیده مقاله می‌خوانیم: «در این کتاب آسمانی، استعمال واژه‌های دارای بار معرفتی در قالبی خاص، الگویی را برای استخراج نظام‌مند منابع و ابزارهای معرفتی که در خدمت هدف هدایتگری قرآن قرار می‌گیرند، در اختیار ما قرار می‌دهد. در این تحقیق ابتدا وحدت ساختاری برخی عبارات قرآن در به‌کارگیری واژگانی که از لحاظ معرفت‌شناسی در قاموس اصطلاحات قرآنی حائز اهمیت‌اند، نشان داده می‌شود و بر اساس ارکان این ساختار، الگویی برای شناسایی و استخراج منابع و ابزارهای معرفت قرآنی، معرفی می‌شود، سپس معنای لغوی و اصطلاحی واژگان معرفتی به‌کاررفته در این الگو مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه با دنبال‌کردن این الگو در تمامی آیات، منابع و ابزارهای معرفت قرآنی استخراج شده، به صورت دسته‌بندی‌شده ارائه می‌گردد.»
سیدمهدی میرزا بابایی در مقاله خود با عنوان «استعاره مفهومی سمع و اذن در آیات قرآن» نوشته است: آیات قرآن به‌طور استعاری ملکیت سمع را بیان می‌دارند. نظریه استعاره مفهومی در معناشناسی شناختی مترصد است با توجه به نگاشت‌های موجود بین قلمرو مبدا و مقصد، درک بهتر و صحیحی از حوزه مقصد ارائه نماید. همان‌گونه‌که در اعیان خارجیه ملکیت امری انتزاعی است، ولی ثمن و مثمن امور حقیقی تلقی می‌گردند، خداوند مالک سمع، به عنوان امری حقیقی تلقی می‌گردد.
فصلنامه تاریخ اسلام و ایران
فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام و ایران در سی و ششمین شماره خود به واکاوی موضوعات مرتبط با تاریخ اسلام پرداخته است. این نشریه به صاحب‌امتیازی دانشگاه الزهرا، مدیرمسئولی سوسن قهرمانی قاجار و سردبیری علی‌محمد ولوی منتشر می‌شود.
عناوین هفت مقاله علمی که در این شماره به انتشار رسیده است عبارت است از: تبعات اجتماعی گسترش طبقه متوسط جدید در ایران(1342-1357)، معیارهای سنجشِ نسبت جامعه با جاهلیت در نهج‌البلاغه، زنان خاندان سلطنتی در دوره اشكانی، بررسی تحول نقش هیربدان در عصر ساسانی، بررسی جرایم اجتماعی در عصر ناصری (1264 – 1313 ه.ق)، اصول اندیشه سیاسی و نظریه «امامت قهریه» ابن جماعه، با تكیه بر كتاب تحریرالاحكام فی تدبیر اهل الإسلام، سنخ شناسی عملكرد سیاسی زنان در دستگاه خلافت عباسی (132 656 ه.ق).
در مقاله «معیارهای سنجشِ نسبت جامعه با جاهلیت در نهج‌البلاغه» اثر تحقیقی هانیه بیك می‌خوانیم: شناخت جاهلیت و متعلقات جامعه شناختی آن از حیث ارتباط بسیار نزدیكش با جامعه صدر اسلام، اهمیت و ضرورت دارد. علاوه بر آن، ماهیت و ویژگی‌های جاهلیت نشان می‌دهد كه باید آن را نه منحصر به قبل از اسلام، بلكه نقطه مقابل اسلام و هر تحول بنیادی صورت گرفته در جوامع انسانی دانست. از نخستین گام‌های مطالعه نسبت یك جامعه با جاهلیت، دریافت معانی، مفاهیم و مقوله‌های آن است. در میان منابع موجود در این زمینه، پس از قرآن و احادیث پیامبر(ص)، سخنان علی(ع) اهمیت ویژه ای دارد. این پژوهش، با رویكردی توصیفی و استفاده از روش نظریه بنیاد ، از طریق رفت و برگشت مداوم میان تفكر استقرایی(ایجاد مفاهیم، مقولات و روابط بین آن ها) و تفكر قیاسی(آزمون مفاهیم، مقولات و روابط بین آن ها)، به یافتن معیارهای غالب در سنجش نسبت جامعه با جاهلیت در نهج البلاغه پرداخته است و «ایمان غیرعقلانی» را به عنوان مقوله اصلی در این موضوع پیشنهاد می‌دهد.
فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام
شماره 35 فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام که با هدف کمک به تولید مقالات پژوهشی و ارتقا سطح دانش دانشجویان مقاطع تکمیلی و پژوهشگران حوزه تاریخ اسلام منتشر می‌شود که انتشار هفت عنوان مقاله علمی پرداخته است که عناوین آنها عبارت است از: واکاوی مفهوم جهاد و مصادیق آن در دوره صفویه، جاودانگی صورت‌های سمبلیک در تزیینات مسجد جامع عباسی اصفهان و مسجد سلطان احمد استانبول، تحلیل گفتمانی میراث حدیثی شیعه؛ مبانی و نتایج مطالعۀ موردی: بصائر الدرجات صفار قمی، بررسی موقعیت تجاری خوی در دوره قاجار، تأملاتی در همگرایی و واگرایی با اهل کتاب در قرآن و سیره رسول خدا(ص)، تفکر عرفانی دیلمی و گذر جریان فکری تصوف از رویکرد زاهدانه به عاشقانه و شلیک توپ ماه رمضان به روایت اسناد آرشیو ملی ایران.
یادآور می‌شود، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اسلام به صاحب امتیازی پژوهشکده تاریخ اسلام، مدیرمسئولی سیدهادی خامنه‌ای و سردبیری مهدی محقق منتشر می‌شود.
انتهای پیام
