فاصله موزه ملی قرآن امروز، تا آنچه باید باشد

در آستانه روز ۲۸ اردیبهشت‌ماه که مصادف با روز جهانی موزه‌ها و هفته میراث فرهنگی است به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین لهراسبی، رئیس موزه ملی قرآن کریم که کمتر از یک سال این مسئولیت را بر عهده گرفته رفتیم تا ضمن تشریح برنامه‌ها و اقدامات در دست این موزه از چالش‌ها و کمبودهایی که با آن مواجه هستند نیز آگاه شویم. در ادامه این گفت‌وگو را بخوانید:

* در خارج از کشور قرآن‌های نفیسی وجود دارد که موزه ملی قرآن از داشتن آن محروم است، چه اقدامی برای جمع ‌آوری حداکثری این قرآن‌ها صورت گرفته است؟

وقتی مالکیت یک شی در دست شخصیت حقیقی یا حقوقی در خارج از کشور باشد نمی‌توان روند خاصی را برای جذب آن‌ طی کرد، مگر اینکه این اشیا دزدیده شده و یا به صورت قاچاق از کشور خارج شده باشد که می‌توان با پیگیری‌های سازمان میراث فرهنگی درصدد استرداد آن برآمد. در زمینه دزدی اشیای میراثی چندین نمونه در سال قبل استرداد صورت گرفت اما در زمینه نسخه خطی با این مشکل روبرو نبوده‌ایم که درصدد بازستانی آن برآییم.

برخی آثار برای افراد حقیقی است و نمی‌توان درصدد جمع آوری آن در یک مکان واحد همچون موزه ملی قرآن بود. برخی آثار نیز در دست نهادهای حقوقی است که درگیر مسائلی همچون وقف، هدیه، حبه و ... هستند. اگر این موزه عنوان ملی را یدک می‌کشد باید فعالیت‌های ملی نیز داشته باشد و با اعزام تیم به شهرستان‌های مختلف درصدد جمع آوری آن برآید اما این موزه طی هشت سال گذشته فعالیت خوبی نداشته و سیاست مدیران بر انجام فعالیت خاصی نبوده است. ایجاد حس اعتماد در مردم و نهادها نیازمند فعالیت‌های محتوایی خاصی است و ما تلاش داریم به مرور در این زمینه ورود پیدا کنیم تا این خلأ فعالیتی برطرف شود و به موزه در شأن جمهوری اسلامی ایران تبدیل شود چرا که موزه کنونی در شأن شیعه نیست.

* برای خرید و جمع آوری نسخه‌های فاخر قرآنی که در دست مردم است چه اقداماتی صورت می‌گیرد؟

متاسفانه موزه ملی قرآن هیئت کارشناسی مستقل ندارد و با وجود درخواست موزه از سازمان میراث فرهنگی در این زمینه هنوز هیئت کارشناسی مستقلی زیر نظر موزه شکل نگرفته است که آثار ارسالی به موزه به درستی مورد ارزیابی و قیمت گذاری قرار گیرد، چرا که قیمت‌های هیئت کارشناسی موجود پایین است و مردم رغبتی برای فروش آن به موزه ندارند و ترجیح می‌دهند از روش‌های دیگری برای فروش آن اقدام کنند که همین امر زمینه بحران را به وجود می‌آورد. اگر این هیئت کارشناسی زیر نظر خود موزه شکل گیرد می‌تواند وظیفه شناسایی این آثار و نسخه‌ها را نیز بر عهده گیرد.

از طرف دیگر خرید و فروش نسخه خطی در کشور آزاد است، اما برخی خانواده‌ها در جریان این مسأله حقوقی نیستند و گمان می‌کنند اگر اثر خود را در اختیار موزه قرار دهند تا به هیئت کارشناسی سپرده شود، موزه نیز در صدد تصاحب آن برمی‌آید، در صورتی که در مورد نسخه‌های خطی این امر صحت ندارد و مردم می‌توانند آزادانه نسخه‌های قانونی خود را خرید و فروش کنند. برای جلوگیری از خروج قرآن‌های خطی فاخر از کشور باید هیئت کارشناسی در موزه ملی قرآن مستقر شود و با ارائه قیمت‌های واقعی‌تر به فعالیت بپردازد. چرا که روند خروج نسخه‌های خطی از کشور شتاب گرفته و به صورت قاچاق صورت می‌گیرد و به کشورهای حوزه خلیج فارس سپرده می‌شود؛ چرا که آنان درصدد تمدن سازی برای خود هستند اما پیگیری از سوی مراجع بالادستی صورت نمی‌گیرد.

* برای رفع مشکلات موجود و خلأهای ایجاد شده چه اقداماتی را در دست دارید؟

موزه ملی قرآن مورد توجه جدی سازمان میراث فرهنگی نبوده و نیروی انسانی فعال در آن از تخصص کافی برخوردار نبودند؛ بدین جهت در مرحله اول آموزش به افراد را به صورت جدی دنبال کردیم و کسانی که نتوانستند خود را با این سیستم منطبق کنند از سیستم جدا شدند تا مجموعه‌ای یکدست ایجاد شود.

در مرحله دوم باید به سراغ مسائل عمرانی برویم چرا که در موزه ملی قرآن حداقل‌ها نیز به لحاظ عمرانی رعایت نشده است و موزه دچار رطوبت زیادی است. با تشکیل کارگروه و پیدا کردن تیم سازنده موزه درصدد رفع این معضل جدی برآمده‌ایم. بسیاری از آثار در مخزن نگهداری می‌شوند چرا که رطوبت حاکم بر موزه به آنها آسیب می‌زند.

از دیگر مشکلات این موزه شرایط سخت در نظر گرفته شده برای ورود و خروج به موزه بود. مدیریت این مجموعه در شرایطی به من واگذار شد که از ریل خارج بود و درگیری‌های زیادی بین این نهاد و برخی نهادها همچون سپاه وجود داشت که درصدد رفع بخشی از آن برآمدیم. سازمان میراث فرهنگی باید تدبیری برای تسهیل ورود مراجعه کنندگان به موزه ملی قرآن داشته باشد چرا که در حد توان خود جلساتی را با نهاد مسئول داشته‌ایم و در حال حاضر نیاز به دستور مقام بالاتر داریم. طی ماه‌های آینده نیز کریدور ورودی به موزه را حذف خواهیم کرد تا حداقل مردم بتوانند از فضای سبز بصری موزه استفاده کنند.

در داخل موزه نیز با مشکل روبرو بودیم چرا که موزه‌ها عمدتا دارای طرح محتوایی هستند و از ابزار مختلفی الهام می‌گیرند که فناوری‌های نوین و مدیا از جمله آنها است. بعد از حل مشکل رطوبت به صورت جدی به موضوع طرح محتوایی ورود پیدا می‌کنیم و از ابزارهای مختلف دیجیتال و غیردیجیتال استفاده می‌کنیم. طرح‌های مختلف دیجیتال برای این مجموعه‌ آماده شده است اما ابتدا باید مشکل رطوبت و منابع مادی را رفع کرد.

راه اندازی مرکز مستندنگاری نسخ خطی نیز از دیگر برنامه‌های در نظر گرفته شده است. برخی زیرساخت‌ها برای این امر مهیا شده است اما تغییر قیمت دلار مشکلاتی را به جود آورد که درصدد رفع آن هستیم، با راه‌اندازی این مرکز تمامی نسخ خطی دارای اسکن و میکرو فیلم می‌شوند و این خدمات می‌تواند در اختیار سایر نهادها نیز قرار گیرد و مردم نیز از اسکن نسخه‌های خود بهره‌مند شوند تا ماندگاری بیشتری داشته باشد.

موزه ملی قرآن بازدید کننده خارجی نداشت است و این اتفاق طی ماه‌های گذشته با در نظرگرفتن برخی تمهیدات همچون برگزاری کلاس‌های آموزشی رخ داده است. تعاملات مشترک با مدرسه اسلامی هنر و بررسی‌ تخصصی خط‌های قرآنی نیز از دیگر اقداماتی بود که صورت گرفت و سبب جذب توریست شد. اگر می‌خواهیم موزه شاخص قرآنی داشته باشیم که از تأکیدات مقام معظم رهبری نیز است باید همه ادست اندکاران فرهنگی قرآنی و اجرایی به ضرورت این امر برسند و این موضوع به خواست عمومی تبدیل شود در غیر این صورت راه به جایی نمی‌بریم و شاهد فعالیت موزه فاخری نخواهیم بود.

اگر سازمان میراث فرهنگی این اراده را داشته باشد ما امسال آمادگی داریم در نمایشگاه بین‌المللی قرآن حضور پیدا کنیم. جلسات متعددی در این زمینه با وزارت ارشاد صورت گرفته و برآورد هزینه‌ها انجام شده است به شرط آنکه سازمان میراث فرهنگی اراده انجام این کار را داشته باشد.

با توجه به هجمه‌های زیادی که بر علیه تشیع وجود دارد و ایرانیان را به متفاوت بودن قرآن متهم می‌کنند درصدد برآمده‌ایم تا نمایشگاه قرآن را در سایر کشورها راه‌اندازی کنیم. با ارائه قرآن قرن سه، چهار و پنج می‌توان این شبهه‌ها را رفع کرد. همکاری با کشورهای اسلامی برای برگزاری نمایشگاه قرآن از برنامه‌های در دست اجرای ما در سال 97 است. ما این توانمندی را داریم، اگر این اتفاق در سال جاری رخ نداد باید بدانید که مشکل از جای دیگری است و خواستی در این زمینه از سوی سازمان میراث فرهنگی وجود نداشته است.

*چه نهادها و ارگان‌هایی می‌توانند بیشترین همکاری و تعامل را با موزه ملی قرآن داشته باشند و عملکرد آنها تا کنون چگونه بوده است؟

اصل کار در این زمینه به دولت باز می‌گردد و تصمیم گیرنده نهایی نیز سازمان میراث فرهنگی است که باید به عنوان متولی موزه‌ها فعالیت جدی داشته باشد. راه اندازی موزه‌های پی در پی بدون سامان دادن و رساندن آنها به شأن واقعی بی‌فایده است. آثار موجود درموزه بی نظیر هستند اما به لحاظ ساختاری با مشکل جدی روبرو هستیم و فضای بصری و فیزیکی موجود در شأن موزه ملی قرآن نیست. تمام این معضلات نیز با تعامل قابل حل است اما در این زمینه فعالیتی صورت نمی‌گیرد. بسیاری از نهادها برای همکاری مطالبه پول دارند و حتی برای اعزام یک قاری برای موزه توقع پرداخت پول دارند.

موزه ملی قرآن کریم متعلق به نظام جمهوری اسلامی ایران است، اما نهادهای مختلف نگاه سازمانی به این موزه دارند و از تعامل و همکاری مالی با موزه اجتناب می‌کنند. گویا قرآن جذابیتی برای مسئولان ندارد. عملکردها نشان می‌دهد جذابیت‌ها به موزه لوور تعلق دارد و توجه به قرآن صرفا برای رأی جمع کردن است. افراد دغدغه مند در این زمینه کم هستند تا از هدررفت هزینه بیت‌المال نگران باشند.

شهرداری با معاونت فرهنگی اجتماعی، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و مرکز رسیدگی به امور مساجد می‌تواند به کمک موزه ملی قرآن بیاید. رفع رطوبت موزه می‌تواند در تعامل و همکاری با شهرداری تا حد زیادی رفع شود و این مرکز به عنوان یک مجموعه فرهنگی که می‌تواند سواد مردم را بالا ببرد مورد حمایت شهردای قرار گیرد.

سازمان تبلیغات اسلامی نیز با ابزاری که در دست دارد می‌تواند به کمک موزه ملی قرآن بیاید و یک مجموعه خدمات را ارائه دهد. سازمان اوقاف که متولی برگزاری نشسست‌های قرآنی هست نیز می‌تواند در تعامل دو طرفه با موزه فعالیت کند. کم کاری از سوی موزه ملی قرآن طی سال‌های گذشته صورت گرفته است اما نهادهای فرهنگی هم می‌توانستند از این ظرفیت فرهنگی موجود استفاده کنند.

آخرین گزارش تصویری ایکنا از موزه ملی قرآن را اینجا ببینید

انتهای پیام