توکل؛ زمینه اثربخشی تحرک اجتماعی

حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود رضازاد، کارشناس گروه معارف نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در گفت‌وگو با ایکنا گفت: در دعای روز دهم مبارک رمضان آمده است: «اللهمّ اجْعلنی فیهِ من المُتوکّلین علیکَ واجْعلنی فیهِ من الفائِزینَ لَدَیْکَ واجْعلنی فیهِ من المُقَرّبینَ الیکَ بإحْسانِکَ یاغایَةَ الطّالِبین»: خدایا مرا در این روز از توکل‌کنندگان به خودت و روسفیدان نزد خودت و مقربان درگاهت قرار بده، به امید احسان همیشگی‌ات ای نهایت آرزوی جویندگان؛ اگر سندیت آن موثق باشد، به پیامبر اکرم(ص) منتسب است که در آن نکته‌های جالبی وجود دارد، ما سعی داریم به فراخور نیاز اجتماعی درباره مفهوم توکل و نسبت آن با کار و فعالیت توضیحاتی بدهیم و از خدا بخواهیم تا در این روز شریف ما را در زمره «متوکلین» درگاهش قرار دهد.

تفسیر توکل چیست؟

وی افزود: توکل، یک مفهوم مهم اسلامی که در قرآن کریم بارها بدان اشاره شده است؛ در بحارالانوار، جلد 68 حدیثی منقول است که رسول اکرم(ص) از جبرئیل پرسیدند تفسیر توکل چیست؟ جبرئیل پاسخ داد: معنای توکل این است که انسان یقین کند که سود و زیان و بخشش و خسارت به دست مردم نیست و باید از مردم ناامید بود، اگر بنده‌ای به این درجه برسد جز برای خدا کاری انجام نمی‌دهد و چشم امید به غیرخدا ندارد. پس انسان گمان نکند اگر در عالم کاری انجام می‌شود، خودش موثر است، خیر منشا هر اتفاقی در عالم چه خوشایند و چه به زعم ما ناخوشایند خداوند است، کسی که به خدا توکل کند برای انجام امور دنیایی به این و آن امید نمی‌بندد و می‌داند که اگر خدا بخواهد، می‌شود حتی اگر تمام دنیا نخواهند، قرآن کریم می‌فرماید:«وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»(طلاق/3). اگر هم اراده خدا بر تحقق مساله‌ای نباشد، انسان و بلکه تمام دنیا هم تلاش کنند، محقق نمی‌شود.

رضازاد در ادامه گفت: از امام رضا(ع) پرسیدند حد و مرز توکل کجاست؟ فرمودند: این که با اتکای به خداوند از هیچ چیز نترسید، چون وصل بودن به سرمنشا عالم ترس و نگرانی را زایل می‌کند، مگر این نیست که همه دنیا فرمانبردار خداوند هستند؟: «بَلْ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَهُ قَانِتُونَ»(بقرة/116)، به قول مولوی: ای هفت گردون مست تو/ ما مهره‌ای در دست تو، ای هست ما از هست تو/ در صدهزاران مرحبا، پس ما در دایره اراده خداوند مهره‌ای بیش نیستیم.

توکل به خداوند با انجام وظیفه معنا می‌یابد

این کارشناس دینی یادآور شد: بعضی با توجه به معنای توکل که گفته شد، می‌گویند پس هیچ کار و تلاشی نکنیم و اگر خدا بخواهد هرآنچه که لازم باشد را به دست می‌‌آوریم، خیر این گونه نیست، این برداشت متناقض با آموزه‌های الهی و فرمایش پیامبر(ص) است، در روایت داریم که پیامبر اکرم(ص) عده‌ای را دیدند که دنبال کشت و کار نمی‌روند، پرسیدند مشغول چه هستید؟ آن‌ها جواب دادند: نحن‌المتوکلون، یعنی ما اهل توکلیم، اگر خدا بخواهد روزی‌مان را می‌دهد!، پیامبر اکرم(ص) فرمودند: لا، بل انتم المتکلون، شما سر بار جامعه هستید!، توکل به خداوند با انجام وظیفه معنا می‌یابد، انسان باید وظیفه خود را انجام دهد و ثمره آن فعالیت را به خداوند واگذار کند. مولوی به درستی می‌گوید: گر توکل می‌کنی در کار کن/ کشت کن پس تکیه بر جبار کن، یعنی کشاورز باید کشت و کار خود را انجام دهد و برای و اینکه تلاشش موثر بیفتد به خدا توکل کند.

حجت‌الاسلام رضازاد تاکید کرد: انسانی که قدمی برندارد، موفق نخواهد شد، خداوند امور دنیا را در چارچوب اسباب و علل قرار داده است، انسان باید حرکت کند تا اسباب و علل یک مساله محقق شود و در همین حرکت کردن است که آزمایش‌های الهی نیز خود را نشان می‌دهد. ذکر این نکته نیز ضروری است که اگر کسی کار خودش را به خدا وانگذارد و ضعف توکل او منجر به ناامیدی از رحمت خدا یا همان «اَلیَأسُ مِن رحمةالله» شود، دچار گناه کبیره شده و باید از این رویه توبه کند.

انتهای پیام