نمایش رادیویی؛ جایگزین مناسب نمایش صحنه در ماه رمضان/ رادیو برای بیان برخی مفاهیم دینی کاربرد ندارد

به گزارش ایکنا؛ در روزهای نسبتاً طولانی ماه رمضان که مخاطبان برنامه‌های فرهنگی و هنری ساعات زیادی از روز را روزه‌دار هستند لذا استقبال آنها به ویژه از فیلم‌های روی پرده سینما و نمایش‌های در حال اجرا در سالن‌های تئاتر به حداقل می‌رسد.

برای ایجاد ترغیب میان مخاطبان به منظور تماشای فیلم‌های سینمایی روی پرده، دوستان مسئول در شورای صنفی نمایش اقدام به اجرای طرحی کرده‌اند که طی آن مخاطبان سینما در ساعات روز قبل از افطار می‌توانند با بلیط نیمه‌بها به سینما روند و طرحی نیز از افطار تا سحرگاه برای اکران فیلم‌های سینمایی مقرر شده است.

این اتفاق در مورد هنر تئاتر به جهت تک‌اجرا بودن آثار نمایشی در هرشب و محدود بودن ظرفیت سالن‌های نمایش میسر نیست و لذا باید به دنبال جایگزینی بود که همچنان مخاطبان احساس قرابت با آثار نمایشی کنند و در مواجهه با مدیوم‌های دیگر نمایشی حس و حال رویارویی با یک اثر نمایشی اجرا شده به شکل زنده تا حدودی به آنها منتقل شود. به نظر می‌رسد رادیو و نمایش‌هایی که این روزها و شبها از شبکه‌های مختلف رادیویی به ویژه رادیو نمایش در حال پخش است و اغلب نیز به موضوعات دینی و قرآنی اشاره دارند، توانسته باشد موجب استمرار چنین حس و حالی و انتقال مفید آن به مخاطب تئاتر باشند.

پیرامون این موضوع با عباس اقسامی، نویسنده و کارگردان تئاتر که در کارنامه حرفه‌ای او، نویسندگی آثار نمایشی رادیویی زیادی به چشم می‌خورد، گفت‌و‌گویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

ـ نمایش‌های رادیویی زیادی در ایام ماه رمضان از شبکه‌های مختلف رادیویی در حال پخش هستند، آیا می‌توان آنها را جایگزین آثار نمایشی اجرا شده در صحنه تئاتر دانست؟

به هر حال رادیو نیز مدیومی خاص خود را دارد همچون سینما و تلویزیون که نمی‌توان آنها را جایگزین دیگری کرد و هر کدام ویژگی و حس و حال و در واقع جذابیت خاص خود را دارند. در مقام مقایسه صد در صد نمی‌توان نمایش رادیویی را جایگزین اجرای یک نمایش بر روی صحنه تئاتر دانست چرا که ویژگی اجرای یک تئاتر روی صحنه زنده بودن آن است و اصطلاحاً بده و بستانی که میان بازیگر تئاتر با مخاطب شکل می‌گیرد و به این واسطه اثربخشی بیشتری دارد. این امر در رادیو حتی به فرض زنده بودن برنامه به واسطه میکروفون محقق نمی‌شود و واسطی میان نمایشگر و مخاطب وجود خواهد داشت. با این حال اگر قرار بر جایگزینی هر یک از آنها با اجرای زنده یک اثر نمایشی باشد ترجیح من نمایش رادیویی است چرا که مخاطب را مقید به هیچ پیش‌فرضی نمی‌کند و او به صرف شنیدن آوا، افکت و گفتار و دیالوگ نمایشی، خود به ترسیم و تجسم فضا در ذهن خود می‌پردازد و این به خلاقیت و تخیل هنری نزدیکتر است.

ـ از دیگر ویژگی‌های نمایش رادیویی که می‌توان آن را جایگزین نمایش صحنه در شرایط خاص دانست می‌توانید به مورد دیگری اشاره کنید؟

بله، در دسترس بودن. اینکه در هر وضعیت، مکان و حتی زمان خاصی که قرار دارید با توجه به فناوری پیشرفته موجود می‌توانید به رادیو و نمایش رادیویی دسترسی داشته باشید. خوشبختانه با طراحی اپلیکیشن‌های به‌روز شده حتی امکان دسترسی به رادیو با استفاده از تلفن‌های همراه نیز هست و این یعنی اینکه در هر مکانی بدون هیچ محدودیتی می‌توان روی موج خاصی از رادیو رفت و هم به نمایش رادیویی گوش کرد و هم در جریان سایر برنامه‌های رادیویی بود.

در حقیقت نمایش رادیویی شرایطی را فراهم می‌آورد که به جای آنکه مخاطب به سراغ محصول هنری برود، این محصول هنری باشد که سر وقت او می‌آید و دقایقی در قالب یک روایت نمایشی می‌تواند مجموعه‌ای از پیام‌های انسانی، دینی و اخلاقی را به او منتقل نماید و چون با ضمیر ناخودآگاه مخاطب سر و کار دارد لذا بدون آنکه قید شود آنچه که منتقل می‌شود پیامی مفید  برای مخاطب است در نهاد و باطن مخاطب مستحیل خواهد شد.

ـ کم‌هزینه‌تر بودن روند تولید یک نمایش رادیویی به نسبت نمایش صحنه نیز از جمله مواردی است که می‌توان با استناد به آن نمایش رادیویی را جایگزین مناسبی برای نمایش صحنه دانست، با این فرضیه موافقید؟

ذکر این نکته را لازم می‌دانم و آن اینکه شاید در مواقعی همچون ماه رمضان بتوان نمایش رادیویی را جایگزین نمایش صحنه کرد و با افزایش حجم تولیدات در این مدیوم زمینه برای اشتغال به کار بسیاری از اهالی تئاتر که زمینه لازم برای فعالیت در رادیو دارند را نیز فراهم کرد وگرنه که در باقی موارد حتی به فرض کم‌هزینه بودن مخارج تولید یک نمایش رادیویی مجاز به جایگزینی آن نیستیم، به هر حال تولید و اجرای یک نمایش به شکل زنده در سالن نمایش حس و حال و اثرات خاص خود را دارد که هیچ یک از سایر گونه‌های نمایشی قادر به تأمین آن نیست و اینکه به جهت محدود بودن  این مدیوم نمایشی قادر نباشیم به هر مفهوم عمیق انسانی، دینی با استفاده از مختصات آن بپردازیم و در یک کلام نمایش رادیویی زبانی الکنی برای بیان همه موضوعت دینی، قرآنی و انسانی را داراست.

ـ صرفنظر از اینکه رادیو یک رسانه فراگیر است اما برای فراگیرترشدن مفاهیم دینی و قرآنی در قالب تولیدات نمایشی رادیویی چه راهکارهایی وجود دارد؟

قطعاً راه‌های زیادی برای آنکه مردم اوقات خود را حتی در زمان استراحت و آرامش به نمایش رادیویی بگذرانند وجود دارد و یکی از این راه‌ها صرفنظر از موج‌یابی رادیویی، تولید و انتشار آثار نمایشی صوتی است که خوشبختانه رویکردی فراگیر در این زمینه وجود دارد و روزانه شاهد تولید و بارگذاری بسیاری از محصولات صوتی در قالب نمایش و کتاب صوتی هستیم که بسیاری از آنها می‌توانند محتوایی دینی و قرآنی داشته و همراه ما در لحظات اصطلاحاً پِرت زندگی روزمره باشند.

گفت‌و‌گو از امیرسجاد دبیریان

انتهای پیام