اعتدال‌گرایی گام نهادن در صراط مستقیم است

عصمت همتی، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان در خصوص اعتدال و اعتدال‌گرایی از دیدگاه اسلام، اظهار کرد: مفهوم رایج اعتدال به این معناست که انسان بین دو حالت افراط و تفریط، حد واسط را انتخاب کند؛ در فلسفه اخلاق ارسطو در تعریف فضیلت گفته شده که فضیلت در هر چیزی، حد وسط آن است و تقریبا در اخلاق اسلامی نیز این موضوع به یک ملاک تبدیل شده و متقدمین اخلاق نیز که کتاب‌هایی نوشته‌اند به همین موضوع تکیه کرده‌اند که قوای وجودی ما برای اینکه به تعادل برسد، باید در حد وسطی وجود داشته باشد که در واقع این حد وسط، مرز بین افراط و تفریط است.
وی افزود: اصولا علمای اخلاق، فضایل اخلاقی را حد تعادل در قوه عاقله حکمت تعبیر می‌کردند، یعنی حد وسط هر سه قوه (شهویه، عاقله و قضبیه) که این فضیلت اخلاقی محسوب می‌شود.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه فرهنگیان اصفهان بیان کرد: اعتدال در چارچوب اخلاق عمومی به‌عنوان ملاکی برای خوب بودن لحاظ شده تا انسان اهل افراط وتفریط نباشد. امیرالمومنین(ع) نیز در این خصوص روایتی دارند که می‌فرمایند: جاهل را ندیدم، مگر اینکه مُفرط بود، یعنی یا تندروی و یا کند روی داشت. به صورت کلی اگر کسی بتواند تندروی و یا کند روی نداشته باشد، این شخص، انسانی متعادل محسوب می‌شود.
همتی گفت: ملاک تعین شاخص تندروی و یا کندرو بودن افراد در مفاهیم دینی شیعه، اهل بیت(ع) هستند؛ بنابراین کسانی که از اینها جلو می‌افتند و کاری می‌کنند که این بزرگواران انجام نداده و یا به آن سفارش نکرده‌اند، این کار جهالت و تندروی محسوب می‌شود و متقابلا کسانی که از این بزرگواران عقب می‌مانند و نمی‌توانند الگوهایی رفتاریشان را بر مبنای سیره و روش آنها منطبق کنند، چنین کسانی در مسیر هدایت نخواهند بود.
وی با بیان اینکه صراط مستقیم همان اعتدال مدنظر قرآن است، تصریح کرد: قرآن می‌گوید باید در گرایش‌ها وخواسته‌های خود، نفستان را مهار کنید و این را تقوا می‌داند. در واقع تقوا یعنی اینکه انسان بتواند با یک خودنگه داری و خویشتن‌داری درونی، میل‌ها، خواسته‌ها وهواهای نفسانی خود را کنترل کند.
مدرس دانشگاه فرهنگیان اصفهان ادامه داد: اگر انسان چنین رویه‌ای را در پیش گیرد، می‌تواند به راهنمایی‌های عقل خود اعتماد کند و نکته اساسی این است که ما در کنار پرورش قوه عاقله که با بحث، مطالعه و گفت‌وگو حاصل می‌شود، باید بتوانیم با تقوا موانع عملکرد انسان نسبت به قوه واهمه را از بین ببریم و در این صورت است که انسان مشمول هدایت‌های الهی خواهد شد؛ خداوند نیز در این رابطه می‌فرمایند: «إِن تَتَّقُواْ اللَّهَ یَجْعَل لَّکُمْ فُرْقَانًا؛ اگر با تقوا بودید خداوند توان فرق نهادن بین حق و باطل را نصیب شما می‌کند»، « هُدًی لِّلْمُتَّقِینَ؛ قرآن مایه هدایت پرهیزکاران است»، «وَ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً؛ اگر کسی تقوای الهی را پیشه کند و متقی باشد نتیجه اش این است که خدای متعال برای او راه خروج قرار می‌دهد».
وی افزود: اگر انسان الگویی برای زندگی نداشته باشد، هیچ ضمانتی ندارد که در راه خدا باقی بماند، آدمی اگر جاهل باشد و در کاری که می‌کند علم نداشته باشد احتمال اینکه به هدفش نرسد، زیاد است؛ در واقع کسی که در تاریکی راه می‌رود دلیلی ندارد که بگوییم به هدفش می‌رسد. انسانی که به اخلاقیات توجه نمی‌کند و قوای وجودی خودش را دیده‌بانی نمی‌کند، بر نفسانیات خود مسلط نیست و هر بار تحت غضب و شهوت و امیال مختلف رفتار می‌کند، اینجا دلیلی ندارد که بگوییم این انسان در مسیر اعتدال باقی مانده است.
همتی تصریح کرد: مسیر اعتدالی که از آن با عنوان صراط مستقیم یاد کردیم، نیاز به علم، الگوی عملی و نیاز به مراقبت و توجه دارد؛ علم مسیر پیش روی انسان را روشن می‌کند، الگو نهایت مسیر را نشان می‌دهد و آدمی را وادار به حرکت در مسیر درست می‌کند، تقوا نیز ضمانتی است تا انسان از مسیر باز نماند و مسیر را رها نکند و درآن مسیر گم نشود؛ این عناصر همه باید با هم در وجود انسان باشد که انسان بتواند در مسیر صراط مستقیم و یا همان طریق اعتدال، حرکت کند.
انتهای پیام