ارتقای مومنان از مقام تقوا به مقام حمد در روز عید فطر

حجت‌الاسلام و المسلمین سعید بهمنی، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا؛ به ارائه توضیحاتی در زمینه عید فطر و ماه مبارک رمضان پرداخت و بیان کرد: عید به معنای یک امری است که بازگشت دارد و دوره آن تکرار می‌شود و این تکرار نیز همراه با سرور و شادمانی و شادباش است، در واقع تکرار اعیاد تکرار سرور است، فلسفه سرور در این عید فطر بعد از ماه عبادت و مناسک به ویژه مناسک جسمی نیز این است که مومن به فطرت اصلی که تقوا است بازگشته است.
وی در ادامه و با توضیح مطالب فوق افزود: چون برخی از مناسک ما مانند تفکر کردن یکی از مناسک دینی است که درونی است اما فرضا نماز مشتمل بر یکسری حرکات فیزیکی و جسمی است، روزه نیز به جسم بر می‌گردد و هنگامی که به احرام روزه محرم می‌شویم، برخی از اشیاء را که مربوط به جسم ما است، از آنها منع می‌شویم، هر چند در احکام آمده است که دروغ نبستن به پیامبر(ص) نیز حرام است اما در روزه ماه مبارک رمضان این عمل مبطل روزه است.
بهمنی بیان کرد: در عین حال جسم ما به مناسک روزه به صورت خاص می‌پردازد و جسم در جایگاه مقدمه اول است که قرار است ظرف آموزه‌های الهی و ظرف تحقق مطالب الهی باشد، جسم وقتی که در این احرام روزه نیرومند شد یک توانایی‌هایی را به دست می‌آورد و این توانایی‌های ظرفیتی را ایجاد می‌کند که بتوانیم حضور خداوند را ادراک کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: این ادراک حضور خدای متعال سبب به وجود آمدن پدیده‌ای می‌شود که از آن به تقوا تعبیر می‌شود، تقوا از آن جهت که از ماده وقایه گرفته شده است یک کیفیت و حالت نفسانی است که سبب حفظ انسان از برخی امور می‌شود.
وی در ادامه افزود: تقوا در آموزه‌های دینی ما بسیار مسئله گرامی و قرانقدری است و باید توجه داشت که روزه مقدمه تقوا است و بین روزه و تقوا اقتضای شدید برقرار است، خداوند در آیه 183 سوره مبارکه بقره می‌فرماید «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»، در واقع نفرمود «لتتقوا» که بین این دو علت تام برقرار باشد، علت تام نیست اما اقتضای شدید است و بسیار امکان این مسئله زیاد است که اگر کسی مناسک روزه را به درستی به جای آورد، واجد صفت تقوا می‌شود، تقوا نیز خود منشا همه برکات و خیر الزاد انسان برای آخرت است، بنابراین شاید فلسه عید فطر این است که انسان بعد از این که با روزه واجد صفت تقوا شده است به فطرت اصلی خود یعنی تقوا باز می‌گردد.
بهمنی تصریح کرد: انسان در این مرحله ناب شده و از آلودگی‌هایی که موجب عدم ادراک حق می‌شود نیز رهیده است، انسان وقتی حق را درک کرد واجد صفت تقوا می‌شود و این مسئله نیز وجدانی و یافتنی است، صفت تقوا برای انسان اوج و نقطه عزیمت او برای قرب الی الله و کسب مکارم اخلاق و صفات عالیه است. گویی انسان با این مناسکی که انجام داده، جسم خود را صیقل داده است و به فطرت اصلی خود نزدیک‌تر می‌شود.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این سؤال که آیا عید فطر کارکرد اجتماعی دارد یا خبر؟ بیان کرد: بله، نماز عید فطر که مستحب موکد است و به جماعت خوانده می‌شود همین را نشان می‌دهد، در اینجا نظریه شهید مطهری را یادآوری می‌کنم، ایشان معتقد بود که همانطور که فرد یک حقیقت بیرونی دارد، جامعه نیز دارای یک حقیقت بیرونی است و استدلال ایشان این است که همانطور که افراد احکامی دارند، جوامع نیز دارای احکامی هستند و احکام تکوینی که سنت‌های الهی هستند و هم احکام تشریعی را شامل می‌شود.
وی تصریح کرد: یعنی اگر در مورد انسان فرمود «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا»، در مورد جامعه نیز فرموده است که «لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ» که یک حکم تکوینی است و مربوط به جامعه و امت است، پس وقتی احکام تکوینی به او تعلق می‌گیرد، یعنی شخصیت ممتاز و مستقل از افراد را دارد و به رغم اینکه این دو حقیقت را دارند و هر دو نیز در کنار یکدیگر از اصالت برخوردار هستند، اما شهید مطهری معتقد است که در مقایسه با شخصیت فردی و اجتماعی، اصالت با آن حیث روانشناختی انسان است که فردی است.
بهمنی بیان کرد: یعنی جامعه از آحاد تشکیل می‌شود، وقتی آحاد هر کدام به تنهایی مناسکی را به جای آورند و به فضل الهی به فطرت اصلی خودشان نزدیک شوند و واجد صفت تقوا شوند، سپس دور یکدیگر جمع می‌شوند و خداوند را حمد و ستایش می‌کنند، فقرات نماز عید فطر نیز مملو حمد خدا و یک امر اجتماعی است که همه با یکدیگر به ستایش خداوند می‌پردازند.
وی در انتها به دعای قنوت این نماز اشاره و تصریح کرد: در این قنوت مشاهده می‌کنیم که مسئله حمد و ستایش خداوند بسیار مهم است، وقتی که انسان ناب می‌شود آن زمان است که خداوند را ادراک کرده‌ایم و شایسته حمد او شده‌ایم و از مقام تقوا به مقام حمد می‌رسیم، البته هر کسی به اقتضای این که چقدر آن مناسک روزه را با خلوص انجام داده، حمدش نیز با کیفیت‌تر خواهد بود.
انتهای پیام