روح شناسی؛ حلقه مفقوده در عرصه علوم انسانی

حجت‌الاسلام رسول ملکیان در گفت‎‌وگو با ایکنا از اصفهان، در خصوص معنای روح از منظر قرآن، اظهار کرد: خداوند در آیه ۱۵ سوره غافر می‌فرماید:«رَفیعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى؛ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ لِيُنْذِرَ يَوْمَ التَّلَاقِ»،: اکثر مفسرین مراد از کلمه (الرّوح) در این آیه را، وحی الهی می‌دانند و در آیه چهارم از سوره قدر که خداوند فرمودند: «تَنزَّلُ الْمَلَئکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبهِّم مِّن کلِ أَمْرٍ»، روایتی از امام جعفر صادق(ع) وجود دارد که مراد از روح، ملائکه و جبرئیل است.
وی افزود: روح به معنای بخشی از ساختمان وجودی انسان است که در این خصوص آیات زیادی وجود دارد. خداوند می‌فرماید: «نَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی؛ ما از روح خودمان در وجود انسان دمیدیم»؛ در اینجا مراد از روح همان روح انسان است وهمچنین در سوره مبارکه اسراء آیه ۸۵ آمده «و یسئلونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا؛ از تو در مورد روح مى پرسند، بگو: روح از امور پروردگارم (و مربوط به او) است و جز اندكى از دانش به شما نداده‌اند»، در اینجا همه مفسرین در ذیل این آیه، مراد از روح را بخش وجودی ساختمان انسان دانسته‌اند.
این کارشناس دینی ادامه داد: برای فهم این موضوع باید به این مبحث توجه داشت که کلمه اَمر که در آیه 85 سوره اسرا هم بود، معنای بسیار مهم و گسترده‌ای در قرآن دارد، در واقع عالمی که خداوند خلق کرده، در یک تقسیم بندی به دو دسته عالم خَلق وعالم اَمر دسته بندی می‌شود که (عالم خلق) تمام پدیده‌هایی که مادی و جسمانی هستند، می‌باشد و هر چیز غیر جسمانی و مادی نیز دلالت بر عالم امر دارد.
ملکیان افزود: کاربرد این تقسیم در رابطه با انسان‌شناسی و ساختمان وجودی انسان اینگونه است که بخشی از ساختمان وجودی انسان مربوط به عالم خلق (جسم) و بخشی (روح) به عالم امر مربوط می‌شود، خداوند در اینجا شاهکار کرده است که عالم خلق و عالم اَمر را در وجود یک موجود آفریده که آن موجود، انسان است. در واقع انسان معجون و مخلوطی از عالم اَمر و عالم خَلق می‌باشد و آنجایی که خداوند فرمودند من از روح خودم در وجود انسان دمیدم، اشاره به عالم بالا و اَمر دارد، یعنی خداوند از عالم امر اراده کرده‌اند که پیکره وجودی انسان از طریق روح اتصالی ربوبی نسبت به خداوند پیدا کند.
این پژوهشگر قرآن بیان کرد: در رابطه با روح، بحث دیگری نیز مطرح می‌باشد و آن اینکه در یک تقسیم‌بندی عالم را به عالم غیب و عالم شهود تقسیم می‌کنند که در رابطه با انسان، عالم غیب روح انسان وعالم شهود، جسم انسان است.
وی در خصوص اینکه آیا روح مجرد و یا مادی است؟ اظهار کرد: در اینحا مجرد به امری دلالت دارد که طول، عرض و ارتفاع نداشته و بر زمان و مکان دلالت نکند، موجود مادی نیز دارای طول، عرض، ارتفاع، جسمانیت و دارای بعد زمان و مکان است.
ملکیان ادامه داد: بعضی از دانشمندان و مفسرین اسلامی روح را مادی و بخشی از عالم مادی می‌دانند، مثلا در تفسیر نمونه روح را مادی می‌دانند ولی بسیاری از مفسرین بزرگ مثل مرحوم علامه طباطبایی در تفسیرالمیزان جنس روح را مجرد دانسته و دلایل زیادی برای اثبات مجرد بودن روح انسان آورده‌اند.
وی گفت: مراکز علمی مهمی برای روح شناسی در برخی کشورها از جمله اتحادیه جماهیر شوروی وجود داشته و دارد، اما متأسفانه حوزه‌های علمیه ما در مبحث روح شناسی، غفلت کرده‌اند و آسیب بسیار بزرگی که در این مبحث وجود دارد این است که روح شناسی در قرآن و بحث روح را جزء علوم غریبه دانستند و به حاشیه راندند و جزء مسائل اصلی علوم انسانی قرار ندادند.
این پژوهشگر قرآن تصریح کرد: اکنون با گسترش علوم می‌طلبد که در مدارس و حوزه‌های علمیه، پژوهشکده‌های مستقلی در رابطه با روح شناسی ایجاد شود، زیرا روح انسان بسیار دچار مسائل، مشکلات وافت وخیزها است که اگر حوزه‌های علمیه روی این مسئله کار نکنند، نمی‌توانند که در رابطه با مسائل علمی و در مباحث هدایت و حتی در مسائل روحی به انسان کمک کنند. ضمن اینکه بسیاری از بیماری‌ها نظیر افسردگی، اضطراب و.... روحی هستند.
انتهای پیام