میانجی‌گری و صلح؛ لازمه زندگی اجتماعی
گروه معارف - قاعده «اصلاح ذات البين» به معناى اصلاح اساس ارتباطات و تقويت و تحكيم پيوندها و از ميان بردن عوامل و اسباب تفرقه و نفاق است.
به گزارش ایکنا از اصفهان، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی ایازی، محقق و پژوهشگر قرآن در تفسیر آیه 128 سوره نساء که متن آن را در اختیار ایکنا اصفهان قرار داده، نوشته است:
«فَلا جُناحَ عَلَيْهِما أَنْ يُصْلِحا بَيْنَهُما صُلْحاً وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ». قرآن اصل را صلح قرار داده است. یکی از دستورات قرآن که به مناسبت‌های مختلف در باره آن تأکید شده، حضور میانجی‌گران در جامعه و تشویق به حضور افراد در این زمینه به جای ارجاع دادن به دستگاه قضائی و برخورد تند و خشونت است. مهم‌ترین نهاد خانواده براساس عشق و در مرحله بعد گذشت و سازگاری تداوم می‌یابد. خیلی وقت‌ها وقتی برای خانواده مشکلی پیش می‌آید، کسانی باید پا پیش بگذارند و نگویند به ما چه، یلکه باید در اصلاح خانواده اقدام کنند.
به تعبیر دیگر در فرهنگ اسلامی این مسئله آشکار است که هر حرکت اصلاحی باید از نهادهای کوچک و محدود آغاز و اگر عملی نشد، به درجه بالاتر برسد. به عنوان نمونه در قرآن در چند مسئله اختلاف زن و شوهر، دعوای بر سر مال و منال، یا منازعات سیاسی، و کشوری، موضوع نقش میانجی‌گری را مطرح کرده است. به عنوان نمونه می‌فرماید: «وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً فَلا جُناحَ عَلَيْهِما أَنْ يُصْلِحا بَيْنَهُما صُلْحاً وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ وَ أُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَ إِنْ تُحْسِنُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيراً». (نساء:128) «و اگر زنى از طغيان و سركشى يا اعراض شوهرش، بيم داشته باشد، مانعى ندارد با هم صلح كنند (و زن يا مرد از پارهاى از حقوق به خاطر صلح صرفنظر كنند) و صلح بهتر است، اگر چه مردم (طبق غريزه حب ذات در اينگونه موارد) بخل مىورزند، و اگر نيكى كنيد و پرهيزگارى پيشه سازيد (و بخاطر صلح، گذشت نمائيد) خداوند به آنچه انجام مىدهيد آگاه است و پاداش شايسته به شما خواهد داد».
نکته قابل توجه و محل استشهاد تکیه بر اصل صلح در جامعه است که می‌فرماید: به هر حال صلح كردن بهتر است «وَ الصُّلْحُ خَيْرٌ». اين جمله كوتاه و پر معنى گرچه در مورد اختلافات خانوادگى ذكر شده، ولى بديهى است که يك قانون كلى و عمومى و همگانى را بيان مي‌كند كه در همه جا اصل نخستين، صلح و صفا و دوستى و سازش است، و نزاع و كشمكش و جدايى بر خلاف طبع سليم انسان و زندگى آرام بخش او است و لذا جز در موارد ضروری و استثنايى نبايد به آن متوسل شد.
آیه دیگر که باز نگرش کلی قرآن را نشان می‌‍دهد، در باره منازعات گسترده است: « فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقاتِلُوكُمْ وَ أَلْقَوْا إِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَما جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلاً». (نساء:90). اگر از شما كنارهگيرى كردند و با شما پيكار ننمودند (بلكه) پيشنهاد صلح كردند خداوند به شما اجازه نمىدهد كه دیگر متعرض آنان شويد.
وَ إِنْ طائِفَتانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُما فَإِنْ بَغَتْ إِحْداهُما عَلَى الْأُخْرى فَقاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُما بِالْعَدْلِ وَ أَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ (حجرات:9)و اگر دو طايفه از مؤمنان با هم بجنگند، ميان آن دو را اصلاح دهيد، و اگر [باز] يكى از آن دو بر ديگرى تعدّى كرد، با آن [طايفهاى] كه تعدّى مىكند بجنگيد تا به فرمان خدا بازگردد. پس اگر باز گشت، ميان آنها را دادگرانه سازش دهيد و عدالت كنيد، كه خدا دادگران را دوست مىدارد.
یکی دیگر از آیات ضرورت میانجی‌گری، این آیه است که می‌فرماید: «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (انفال: 1) اى پيامبر، از تو در باره غنايم جنگى مىپرسند. بگو: «غنايم جنگى اختصاص به خدا و فرستاده [او] دارد. پس از خدا پروا داريد و با يكديگر سازش نماييد، و اگر ايمان داريد از خدا و پيامبرش اطاعت كنيد.
اصولا «اصلاح ذات البين» و ايجاد تفاهم و زدودن كدورت‌ها و دشمني‌ها و تبديل آن به صميميت و دوستى، يكى از مهمترين برنامههاى اسلامى است. « ذات» به معنى خلقت و بنيه و اساس چيزى است، و« بين» به معناى حالت ارتباطى و پيوند ميان دو شخص يا دو چيز است، بنابراين «اصلاح ذات البين» به معناى اصلاح اساس ارتباطات و تقويت و تحكيم پيوندها و از ميان بردن عوامل و اسباب تفرقه و نفاق است. در تعليمات اسلامى به اندازه`اى به اين موضوع اهميت داده شده كه به عنوان يكى از برترين عبادات معرفى گرديده است، امير مؤمنان على(ع) در آخرين وصايايش به هنگامى كه در بستر شهادت بود به فرزندانش فرمود: «انى سمعت جدكما رسول اللَّه (ص) يقول: اصلاح ذات البين افضل من عامة الصلاة و الصيام:« من از جد شما پيامبر(ص) شنيدم كه مىفرمود اصلاح رابطه ميان مردم از انواع نماز و روزه مستحبّ هم برتر است» در كتاب كافى از امام صادق (ع) چنين نقل شده كه فرمود: « صَدَقَةٌ يُحِبُّهَا اللّه: إِصلاحٌ بَينَ النّاسِ إِذا تَفاسَدوا، وَ تَقارُبٌ بَينَهُم إِذا تَباعَدوا؛ عطيه و بخششى را كه خداوند دوست دارد اصلاح بين مردم است، هنگامى كه به فساد گرايند و نزديك ساختن آنها به يكديگر است به هنگامى كه از هم دور شوند».
انتهای پیام
