حضرت معصومه(س) مفسر خصال حضرت زهرا(س) است/ زیارت؛ ایستادن در مقام محاسبه
گروه حوزه‌های علمیه ــ مدیر اداره پژوهش‌های پژوهشکده علامه طباطبایی با اشاره به اینکه جایگاه والای حضرت معصومه (س) ریشه در ولایت‌مداری ایشان دارد، گفت: حضرت معصومه(س) هم‌رتبه حضرت زینب (س) و مفسر خصال حضرت زهرا (س) است.
به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی عباسی فردوئی، رئیس اداره پژوهش پژوهشکده علامه طباطبایی (ره) با اشاره به زیارت حضرت معصومه (س) گفت: ابتدا باید ثمره و نتیجه زیارت و اینکه چرا در اسلام به این مدرسه این مقدار توجه شده برای ما تبیین شود.
وی با اشاره به کتاب کامل‌الزیارات ابن‌قولویه که از بزرگان قرن چهارم است بیان کرد: ایشان افزون بر ۸۰۰ روایت در مورد آداب، حکمت، فلسفه، ثمره و آثار پربرکت زیارت ذکر کرده و گنجینه‌ای از معارف اسلامی است و نشان می‌دهد که این فرهنگ، فرهنگ انسان‌ساز است؛ زیرا بنای قرآن و اسلام و بنیاد جریان نبوت بر ساختن انسان بوده و اگر از آغاز تا فرجام نبوت را ببینیم و مطالعه کنیم این بوده که مردم را از فرش بگیرند و بر عرش بنشانند.
عباسی با بیان اینکه ما در راستای زیارت آن حضرت، احادیث معتبر، موثق و صحیح فقیه‌پسند داریم که در کامل‌الزیارات هم هست ادامه داد: سعد بن سعد احوز از اصحاب امام جواد (ع) و امام رضا (ع) بوده است؛ وی نقل کرده که روزی در محضر امام هشتم بوده و ایشان به من فرمودند که «من زار‌ها فله الجنة» و در بیان دیگری «من زار‌ها عارفا فله الجنة» که حدیث صحیح، بخش اول است؛ علی بن ابراهیم از پدرش ابراهیم بن هاشم که از اجلاء و بزرگان و شیخ الاجازه بوده از سعد بن سعد که او هم کمترین غباری در مورد شخصیت وی وجود ندارد و همه او را توثیق کرده‌اند، نقل کرده و این کیفیت زیارت کنونی حضرت معصومه (س) را علامه مجلسی عطف به این روایت کرده است.
عباسی با بیان اینکه این زیارت در ادامه روایت مذکور در کامل‌الزیارات نیست، ولی مجلسی آن را عطف کرده است تصریح کرد: البته سند زیارت حضرت معصومه (س) بر افق اعلای اتقان و وثاقت است و حرفی در آن وجود ندارد؛ از آیت‌الله حائری، موسس حوزه نقل شده در مورد این که گفته‌اند زیارت ایشان را باید رو به قبله بخوانیم که شبی امام زمان (عج) را در خواب دیدم و حضرت وارد حرم حضرت معصومه (س) شده و رو به قبله و با کیفیت همین زیارتی که هم اکنون می‌خوانیم حضرت را زیارت کردند.
عباسی با بیان اینکه مضامین زیارت دلیل بر سند آن است و محتوای آن کاملا غنی است تصریح کرد: این زیارتنامه از سلام شروع کرده است و سلام در فرهنگ اسلام، کلمه نیست بلکه یک جریان و روند است؛ نام خدا سلام و فرجام لیلةالقدر نیز که آکنده به عطر وحی است، سلام است. عناوین استفاده شده در زیارت نامه برای انبیاء و اولیاء هم مانند صفوة‌الله، نبی‌الله، خلیل‌الله و ... نیز قرآنی و ماخوذ از قرآن است؛ سلام بر نوح به عنوان کسی که اولین شریعت را آورده است؛ سلام بر آدم و موسی و عیسی و پیامبر طلیعه مشعشع این زیارتنامه است.
وی ادامه داد: یکی به شکل غائب از نوح تا ابراهیم، موسی و عیسی، ولی وقتی به پیامبر (ص) می‌رسد مخاطبه از غیب به حضور تغییر می‌کند؛ گویا که اینجا (حرم معصومه (س)) منزل پیامبر (ص) است؛ ما به شریعت انبیاء گذشته ایمان داریم و به ساحت آنان درود می‌فرستیم، ولی شریعت و منهج ما منهج و شریعت رسول الله (ص) است و این مقام، مقام حضور این چهره‌هاست؛ یعنی از حضرت فاطمه (س) و حضرت علی (ع) تا بقیةالله است.
زیارت بزرگان، ایستادن در مقام محاسبه است
عباسی بیان کرد: ما وقتی در یک مقام والایی که از رسول الله (ص) تا حضرت حجت (ع) حضور دارند می‌ایستیم و بانویی را زیارت می‌کنیم این پیام را برای ما دارد که این ایستادن، ایستادن در مقام محاسبه است که انسان در برابر الگوی کاملی ایستاده و باید در پی رفع نقائص خود و آراستن به محامد و کمالات باشد؛ یعنی یک زائر در این مقام بهترین واژه‌ها را می‌تواند از گلستان فضائل بگیرد و در سبد جان خود بریزد.
عباسی با بیان اینکه زیارت یک مکتب و مدرسه است اظهار کرد: زیارت را نباید یک مسئله کوچکی بگیریم؛ بالاترین مدرسه است و بزرگان ما مانند آیت‌الله العظمی بهجت که بهترین فقه و اصول و عرفان را خوانده و مراحل آن را طی کرده بود کنار ضریح می‌ایستاد و چه آموزه‌هایی می‌گرفت؟؛ تجلیاتی از عالم بالا دریافت می‌کرد؛ همچنین ملاصدرا در حاشیه اسفار نوشته است که هر زمان در مسائل علمی و سخت فلسفی که بوعلی‌ها و فارابی‌ها نتوانسته بودند آن‌را حل کنند گرفتار می‌شد به حرم پناه می‌آورد؛ مسائل سختی مانند اتحاد عاقل و معقول و عقل و عالم و معلوم و علم را با همین توسلات حل کرد؛ یعنی عالی‌ترین مدرسه برای ملاصدرا قرارگرفتن در کنار مقبره این بزرگوار است و ما باید نگاهمان به زیارت نگاه مدرسه‌ای باشد و بدانیم که وارد عالی‌ترین مدرسه و مکتب و دانشگاه فصائل و محاسن شده‌ایم.
این محقق و پژوهشگر با بیان اینکه زیارت حضرت معصومه (س)، بالاترین معلم و آموزگار است به فراز «شانا من الشان» در زیارتنامه اشاره و تصریح کرد: اگر بخواهیم این شان را درک کنیم باید به زیارت جامعه کبیره امام هادی (ع) مراجعه کنیم که ذخیره بزرگی برای ما از سوی آن امام همام است و آنچه برای شیعه قابل درک بوده در آن بیان شده است؛ در فرازی از این زیارت آمده که برای شما (اهل بیت (ع)) شان کبیر است و عطف می‌کند که شان کبیر، زیارت مقبوله است؛ لذا زیارت معصومه جلوه‌ای از این شان متجلی‌شده است که جلوه‌ای از شان ولایت فاطمی و علوی است و به پاس این ولایت، حضرت می‌تواند شفاعت کرده و فلج را شفا دهد و بیمار را درمان کند.
کرامتی از معصومه(س)
عباسی اظهار کرد: کرامتی را آیت‌الله رمضانی فردوئی از صدرالدین صدر نقل کرده است که فیلم آن نیز در آستان شریف موجود است؛ ایشان (آیت‌الله رمضانی) نقل کرد روزی در محضر این بزرگوار (صدر) بودم و ایشان فرمود: بیا داستانی را برایت بگویم و ایشان شروع کرد که بعد از وفات آیت الله شیخ عبدالکریم حائری، هزینه‌ها و شهریه‌های حوزه بر روی دوش ما سه نفر یعنی بنده و آیات خوانساری و حجت افتاد و با مشکلات عدیده مواجه شدیم؛ مدتی از معتمدین و بازار قرض گرفتیم، ولی کار به جایی رسید که دیگر هیچ پولی نبود و قرض هم نمی‌توانستیم بگیریم و کسی هم نبود که قرض بدهد. برخی از طلاب هم که گرفتار بودند نزد ما آمدند، اما وقتی ابراز نداری کردیم به گریه افتادند و من هم گریه کردم و ناراحت به منزل آمدم و قرآن خواندم و بعد رفتم کنار قبر فاطمه معصومه (س) و رو به حضرت کردم که ما به تو پناه آوردیم یا خودت این مشکل را حل کن و یا برادرت و اگر حل نشد تعبیری به این مضمون که کمتر به زیارت خواهم آمد بر ذهنم جاری شد، بعد هم به منزل برای استراحت آمدم، ولی چند ساعتی نگذشته بود که فردی با کلاه شاپو آمد و چمدانی گذاشت که پر از پول بود و خمس و وجوهات عمر آن فرد سرمایه‌دار می‌شد؛ بنابراین وقتی کسی مثل صدر بگوید من در کنار این بانو کسب فیض و کرامت کرده‌ام چرا ما نباید استفاده کنیم.
وی با تاکید بر رعایت آداب زیارت ادامه داد: ما وقتی می‌خواهیم وارد مکه شویم میقات برای ما تعریف شده است؛ چون این اقلیم، اقلیم نور و محل تولد حضرت است و باید محرم وارد شویم؛ ما از این فریضه واجب باید به این نتیجه برسیم که در مکان‌های مقدس دیگر هم باید با وضو وارد شده و نماز تحیت بخوانیم؛ صاحب جواهر در کتاب شریفش فرموده که الحاق مشاهد ائمه (ع) به کعبه و احکام آن واجب است؛ یعنی اگر کسی به مشاهد ائمه (ع) پناه آورد از دید من همان امنیت را دارد که به کعبه پناه ببرد؛ فاضل مقداد دلائل این استنباط را هم مطرح کرده و سیدبحرالعلوم فرموده است که بر اساس روایات کربلا را باید از کعبه بالاتر بدانیم؛ وقتی در اسلام بر حرمت این اماکن تاکید شده و اینکه ۴۰ روایت در مورد قم با عناوین فاخر مانند حرم اهل بیت (ع)، ماوی الفاطمیین و معدن‌العلم و ... تعریف شده است، این جایگاه برای ما مکانت بی وصفی دارد؛ لذا عقل و شرع حکم می‌کند که وقتی وارد حرم می‌شویم حجاب و احکام زیارت را مراعات کنیم.
همه قم، حریم حرم است
وی ادامه داد: برخی در بدو ورود به حرم، چادر می‌گیرند و بعد از زیارت، آن را بر می‌دارند و خیال می‌کنند شعاع حضرت محدود به این محدوده یعنی حرم است در حالی که همه قم، حرم است؛ لذا باید ادب را مراعات و با اخلاص و ذکر و با وقار وارد حرم شویم.
عباسی همچنین این جایگاه حضرت معصومه (س) را نه فقط به خاطر نسب بلکه به علت ارتباط ولایت‌مدارانه به ایشان داده‌اند، تصریح کرد: روایتی از امام صادق (ع) داریم که امام فرمود: من ارتباط ولایتیم نسبت به رسول‌الله (ص) و علی (ع)، اعظم و اشرف از ارتباط نسبی است؛ امام صادق (ع) مکانت بالای نبوت و امامت را ریشه همه ارزش‌ها تعریف کرده است؛ لذا مقام خلافت محمدیه و ولایت کلیه به تعبیر امام خمینی (ره)، ملاک است؛ بنابراین وقتی خطاب به آن حضرت می‌گوئیم «بنت رسول الله (ص) و بنت علی، ولی الله (ع)» یعنی این والایی و مجد و عظمت این بزرگوار به آن سرچشمه نبوت و امامت عطف است؛ یعنی زلال بالندگی و شرف و نورانیت از آن چشمه جاری است و البته مقام فرزندی هم مقامی است به همین دلیل سفارش شده که به همه سادات احترام بگذارید ولو با اینکه با ۵۰ واسطه به ائمه برسند؛ از این رو آنچه اصل است عطف به خلافت محمدیه و ولایت علویه است که بسیار ارزشمند و ارج‌آفرین است.
عباسی گفت: مقام آن حضرت به حدی است که قبل از تولد، از ایشان تمجید شده در حالی که در منزل امام موسی بن جعفر (ع) کم فرزند دختر و پسر وجود نداشت، اما از میان همه آنان، حضرت معصومه (س) برگزیده شده است. حضرت معصومه (س) هم‌رتبه حضرت زینب (س) و مفسر خصال حضرت فاطمه زهرا (س) است.
انتهای پیام
گفت‌وگو از علی فرج‌زاده
