نظام آموزشی حوزه باید به جای دلالی علم تولیدکننده باشد/ استخراج فقه نظام‌ساز از روایات
گروه حوزه‌های علمیه ــ معاون پژوهش حوزه علمیه با تاکید بر اینکه روایات ائمه(ع) مشحون از مباحث فقهی نظام‌ساز است که باید استخراج شود گفت: اگر قرار است تحولی در پژوهش داشته باشیم، نظام آموزشی باید از نظام حافظه محور و دلال علم به نظام بارور و پرورش‌دهنده علم جدید تبدیل شود.
به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین میرمعزی، معاون پژوهش حوزه‌های علمیه امروز 24 تیرماه در همایش سیره امام رضا(ع)؛ آموزه‌ها و کارکردها که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، گفت: یکی از مباحثی که در تحقیقات مغفول مانده، ولی در کلمات معصومان به وفور وجود دارد، بحث علل تشریع احکام الهی است.
وی افزود: در کلمات ائمه(ع) در مورد علل احکام مطالب زیادی بیان شده است؛ در طلیعه خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) به بخش زیادی از این علل اشاره شده است. همچنین در نامه محمدبن سنان به امام رضا(ع) و پاسخ‌های ایشان به بخش دیگری از فلسفه احکام بیان و به زکات و ربا و ... پرداخته شده است.
میرمعزی تصریح کرد: در فقه فردی ممکن است مباحث برخی از احکام کم اهمیت باشد، ولی وقتی ما مدعی هستیم که فقه، تئوری اداره فرد و جامعه از گهواره تا گور و فقه نظام‌ساز است در این صورت روایات بسیار مهم خواهند بود.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه بیان کرد: اگر ما به علت و فلسفه حکم توجه نکنیم، نمی‌توانیم فرایند و ساختارهای یک نظام را طوری تعریف کنیم که زمینه لازم برای ترک حرامی و یا تحقق یک معروفی در جامعه فراهم شود؛ این نکته بسیار مهم و نیازمند تحقیقات فراوان است که مرحوم آیت الله حائری شیرازی بر این مسئله تاکید داشت و می‌فرمود مثلا اگر ما علت و فلسفه حرمت ربا را ندانیم نمی‌توانیم نظام مالی بدون ربا داشته باشیم.
میرمعزی تصریح کرد: ائمه(ع) وقتی در بیان علل تشریح احکامی مانند زکات به عنوان یک نهاد مالی و یا در فلسفه تحریم ربا بوده‌اند، می‌بینیم که ایشان هم از منظر اجتماعی به آن پرداخته‌اند و نه یک حکم فقهی فردی؛ امام در مورد زکات فرموده‌اند علت زکات به خاطر این است که قوت و غذای فقرا تامین و از اموال اغنیاء محافظت شود. در ادامه نیز فرموده‌اند که زکات، اداء شکر نعمت الهی و امید به اینکه نعمت الهی زیاد شود است، همچنین باعث وحدت اجتماعی و افزایش رافت و رحمت بر ضعفا و تقویت فقرا و کمک به برپایی امر دین است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه تصریح کرد: در این روایت هم بحث عدالت اجتماعی و هم بحث وحدت اجتماعی مطرح است؛ زیرا اگر اغنیاء به فکر خود و فقرا درگیر مشکلات باشند، وحدت از بین رفته و بحران‌های مختلف اجتماعی و سیاسی و ... رخ خواهد داد؛ ضمن اینکه تاثیر زکات این است که اغنیاء دل از دنیا ببرند و محافظت از مال خود کنند.
میرمعزی با بیان اینکه در مورد علت تحریم ربا گفته شده که علت حرمت آن، ظلم فردی بر فرد دیگر است، عنوان کرد: آنچه در روایات در مورد شدت حرمت ربا بیان شده، نشان می‌دهد که علت حرمت نمی‌تواند ظلم یک فرد بر فرد دیگری باشد؛ امام رضا در این زمینه فرمود که خدا ربا را حرام کرد، به خاطر اینکه موجب فساد اموال در جامعه و وسیله‌ای برای کسب سود عده‌ای خاص می‌شود که مانند آن است که مالی را به سفیه بدهیم، زیرا خوف از این است که مال را فاسد کند و در راه درست به کار نگیرد. امام در ادامه فرموده‌اند که یکی از دلائل دیگر حرمت ربا این است که وقتی ربا گسترش یافت معروف رخت بر می‌بنند که ظاهرا مراد صدقه و قرض الحسنه و ... است.
معاون پژوهش‌های حوزه علمیه اظهار کرد: اگر ساختارهای مالی و پولی نظامی براساس ربا ساخته شود، معروف رخت برخواهد بست؛ امام فرمودند که علت تحریم ربا این است که مردم سودپرست شده و رغبت به دنیا پیدا می‌کنند که این مسئله اصالت سود، تفاوت نظام سرمایه‌داری و اسلامی است؛ امام فرمود ربا متناسب با نظام سرمایه‌داری و ترک قرض‌الحسنه و واجبات مالی و ... است.
این استاد و محقق حوزه علمیه عنوان کرد: امام رضا(ع) از منظر فقه نظام‌ساز علل تشریح احکام را بیان فرموده‌اند. همچنین کلمات ایشان در علت وجوب خمس و حج و ... بسیار جالب است؛ در خطبه فدکیه حضرت زهرا وقتی ایشان در مورد فلسفه عدالت صحبت می‌کنند، می‌فرمایند که خدا، عدل را برای وحدت قلوب واجب کرد که ناظر به بحث وحدت اجتماعی و اداره جامعه است.
معاون پژوهش حوزه علمیه با اشاره به طرح‌های بنیادین این معاونت تصریح کرد: نظام آموزش پژوهش‌محور از جمله این طرح‌هاست؛ زیرا اگر قرار است تحولی در پژوهش داشته باشیم، نظام آموزشی باید از نظام حافظه‌محور و دلال علم به نظام بارور و پرورش دهنده علم جدید تبدیل شود.
میرمعزی ادامه داد: درختواره علوم اسلامی از دیگر طرح‌های این معاونت است؛ ایینکه علوم چندتاست و چه طبقه‌بندی و تعاملی میان علوم است که در ساماندهی وجوه علمی حوزه بسیار مهم است و می‌تواند مبنای درستی برای دادن مجوز به نشریات، مراکز تخصصی و رشته‌های تحصیلی باشد تا علم درحوزه ساماندهی شود و جبهه علمی را پر کنیم.
وی با اشاره به اسلامی‌سازی علوم انسانی ادامه داد: ما دست همه محققان و پژوهشگران را در این مسئله می‌فشریم.
انتهای پیام
