دحوالارض؛ نماد مهرورزی
گروه معارف ـ دحوالارض روزی است كه زمين از مكه و محل خانه خدا از زير آب به بيرون سر زده. دحوالارض را روز خداشناسی و نماد مهرورزی و رحمت پروردگار و نزول رحمت می‌دانند کمااینکه با مطالعه زمین و طبقات زمین باید پی به قدرت الهی ببریم.
به گزارش ایکنا از لرستان، ۲۵ ذی‌القعده روز دحوالارض است كه زمين از مكه و محل خانه خدا از زير آب به بيرون سر زده يعنی اولين خشكی برروی زمين هويدا شد.شب دحوالارض از ليالی شريفه‌ای است كه رحمت خدا در آن نازل می‌شود و قيام به عبادت در آن اجر بسياری دارد در روايتی از حسن بن علی وشا آمده است: من كودک بودم كه با پدرم در خدمت امام رضا(ع) شام خورديم و امام(ع) فرمودند: امشب حضرت ابراهيم(ع) و حضرت عيسی(ع) متولد شده‌اند و زمين از زير كعبه گسترده شده و در اين روز حضرت قائم قيام خواهد نمود.
هر كس كه در روز دحول‌الارض روزه بگيرد و شب آن را به عبادت سر كند برای عبادت ۱۰۰ سال ثبت می‌شود و هر چه در ميان آسمان‌ها و زمين است برای او استغفار می‌كند و رحمت خدا شامل حال بندگان می‌شود.
معنای دحوالارض
«دحو» به‌معنای گستردن و پهن کردن است. برخی آن را به‌معنای پرتاب کردن و تکان دادن چیزی از محل خودش نیز گفته‌اند. بنابراین «دحوالارض» یعنی گستردن و تکان دادن زمین از حال قبلی‌اش. از آن‌جا که در آغاز تمام سطح زمین را آب حاصل از باران‌های سیلابی نخستین گرفته بود، از روز دحوالارض این باران‌ها در گودال‌ها جمع کردید و سطح خشکی‌ها پدید آمد و روز به روز گسترده‌تر شد. بنابراین دحوالارض را می‌توان زادروزی برای شروع دوره‌ای جدید برای خلقت زمین دانست.
دحوالارض در آیات
از ماده «د ح ی» و «د ح و» یک‌بار در قرآن آمده است. «وَ اَلْأَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحاها* أَخْرَجَ مِنْها ماءَها وَ مَرْعاها [نازعات/ ۳۱،۳۰] زمین را بعد از آن گسترش داد. و از آن آب بیرون آورد و چراگاهها پدید کرد».
در این آیه قرآن اشاره به دوره‌ای خاص برای تشکیل زمین کنونی شده است. دوره‌ای که با یک تحول آغاز شده است. چراکه زمین قبل از آن به‌صورت کره‌ای مذاب و مشتعل بوده است. سپس سطح خاکی تشکیل شده و قابلیت حیات یافته است و برای ظهور گیاهان و حیوانات آماده شده است.
در سوره رعد نیز گستردن زمین به‌عنوان فعلی از افعال الهی یاد شده و آمده است: «وَ هُوَ الَّذِی مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فِیهَا رَوَاسیَ وَ أَنهارًا وَ مِن کلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَینِ اثْنَینِ یُغْشیِ الَّیْلَ النهارَ إِنَّ فیِ ذَالِکَ لآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون [رعد/ ۳] اوست که زمین را بگسترد، و در آن کوهها و رودها قرار داد و از هر میوه جفت جفت پدید آورد و شب را در روز میپوشاند. در این‌ها عبرت‌هاست برای مردمی که میاندیشند».
در این آیه نیز از کشیده شدن زمین به‌عنوان شروع حیات در آن یاد شده است و به سیر حیات اشاره شده است. زمین‌شناسان کنونی نیز می‌گویند: زمین ابتدا در زیر آب قرار داشته که این مسئله با آیات قرآن نیز مطابقت دارد.
در آیه‌ای از سوره فصلت به خلقت زمین در دو دوره پرداخته شده که می‌توان از آن نیز دحوالارض را فهمید. «قُلْ أَ ئنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فیِ یَوْمَینِ وَ تجعَلُونَ لَهُ أَندَادًا ذَالِکَ رَبُّ الْعَالَمِین [فصلت/ ۹] بگو: آیا به کسی‌که زمین را در دو روز آفریده است کافر میشوید و برای او همتایان قرار میدهید؟ اوست پروردگار جهانیان». این آیه کل خلقت زمین را در دو مرحله ذکر کرده است. می‌توان با توجه به آیات ۳۰ و ۳۱ سوره نازعات این دو مرحله را چنین بیان کرد: دوره اول مذاب و جامد، بعد دوره دوم دحو الارض و غلطان و متحرک شدن که ثمره این غلطیدن روئیدن گیاه و... بوده است.
دحوالارض در روایات
در حدیثی طولانی که حکایت مناظره امام صادق(ع) با ابن ابی‌العوجاء است حضرت امام صادق(ع) از دحوالارض یاد کرده و در تعریف کعبه فرموده‌‍‌اند: «این خانهای است که خدا خلق خود را توسط آن بپرستش واداشته تا فرمانبری ایشان را بیازماید و به تعظیم و زیارت آن تشویق کند، خداوند کعبه را مرکز پیغمبران و قبله نمازگزاران ساخته، کعبه شعبهای است از رضوان خدا و راهی است به آمرزش و غفران او، آن بر استواری کمال و بنیاد عظمت برجا است، خداوند آن‌را دو هزار سال پیش از دحو (کشش) زمین آفریده، بنا بر این شایسته تر فردی که باید از آن فرمان برد؛ و از آن‌چه ممنوع ساخته و بازداشته باز ایستاد همان کسی است که جان‌ها و کالبدها را آفریده است».
در این روایت تاریخ خلقت کعبه را دوهزار سال قبل از دحوالارض بیان شده است و این بیانگر دو مطلب است: اول شرافت کعبه و دیگر آنکه خشکیهای زمین از زیر کعبه پدید آمده است و اولین خشکی زمین کعبه بوده که آن گسترش یافته و منشاء حیات کره خاکی شده است.
در روایتی دیگر از امام حسین(ع) و در جریان آمدن گروه‌هایی از جنیان برای یاری امام این‌گونه آمده است که گروهی از جنیان به محضر حضرت اباعبدالله(ع) آمده و عرض کردند: «ای مولای ما! ما از شیعیان و یاران تو هستیم، آن‌چه را بخواهی به ما فرمان بده اگر در همین جا باشی و به ما دستور نابودی همه دشمنانت را بدهی، ما قبل از این‌که از این‌جا حرکت کنی، آن‌را اجرا میکنیم. امام حسین(ع) برای آن‌ها دعای خیر کرد، و به آن‌ها فرمود: «آیا قرآن را که به جدم رسول خدا(ص) نازل شده نخواندهاید که میفرماید: قُلْ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُیُوتِکُمْ لَبَرَزَ الَّذِینَ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْلُ إِلی مَضاجِعِهِمْ [آل عمران، ۱۵۴] اگر من در وطن خود بمانم این مردمِ واژگون شده به‌وسیله چه کسی آزمایش میکردند، و چگونه آن‌ها امتحان میشوند، و چه کسی در قبر من سکونت گزیند؟ با این‌که خداوند هنگام «دحوالارض» (کشیده شدن و گستردگی زمین) آن قبر را برای من برگزیده است، و آن قبر را و پناهگاه شیعیان و دوستان ما کرده است، خداوند اعمال و نمازهای آن‌ها را بپذیرد و دعاهای آن‌ها را اجابت کند، و شیعیان ما در آن‌جا ساکن شوند، تا آن‌جا مایه ایمنی آن‌ها در دنیا و آخرت، از عذاب باشد. در این روایت روز دحوالارض روزی نام گرفته که خداوند در آن روز زمین کربلا و قبر امام حسین(ع) را انتخاب کرده و نگاهی ویژه به آن سرزمین داشته است.
اعمال روز دحوالارض
از اعمال ويژه اين روز علاوه بر عبادت و ذكرخدا، روزه و غسل دو ركعت نماز است كه در هر ركعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره شمس خوانده می‌شود و بعد از سلام «لا حَوْلَ و لا قوَّهَ اِلّا بِالله العلی العظيم» بگويد و پس از آن دعای «يا مُقيلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی يا مُجيبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی يا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی وَ ارْحَمْنی و تَجاوَزْ عَنْ سَيئاتی وَ ما عِنْدی يا ذَالْجَلالِ وَ الْاِكْرام» خوانده می‌شود.
آیت‌الله سیداحمد مسرعمادی، نماینده ولی‌فقیه در استان و امام جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به روز ۲۵ ذی‌القعده روز دحوالارض یا گسترش زمین، ادامه داد: این روز به‌عنوان نماد مهرورزی و رحمت پروردگار و نزول رحمت است.
وی با اشاره به این‌که ما در تقویم روز زمین داریم اما در منابع دینی این روز با عنوان دحوالارض آمده است، اضافه کرد: اهل سیر و سلوک چهار روز میلاد پیامبر(ص)، مبعث، عید غدیر و دحوالازص را مهم می‌دانند.
آیت‌الله میرعمادی روز دحوالارض را روز خداشناسی ذکر کرد و با ذکر این مطلب که با مطالعه زمین و طبقات زمین باید پی به قدرت الهی ببریم، اظهارکرد: برای این روز اعمالی از جمله دعا و نماز مخصوصی سفارش شده است کمااینکه در حدیثی آمده است روزه دحوالارض برابر ۷۰ سال روزه و این روز، روز قیام امام زمان(عج) است.
انتهای پیام
