آنچه در پنل اول نشست «مساله زیارت زیربنای آینده شهر قم» مطرح شد

به گزارش ایکنا از قم، اولین پنل نشست تخصصی «مساله زیارت زیربنای آینده شهر قم» در قالب سلسله نشست های عش آل محمد(ع) در موسسه طلوع مهر برگزار شد.

در ابتدای این پنل سید فاضل سجادی دبیر این پنل تخصصی گفت: نشست های عش آل محمد با موضوع اقلیم و شهر هوشمند و مساله امنیت در شهر برگزار شده است ودر عرصه برنامه ریزی شهری نیز می خواهد که نگاه علمی و راهبردی را در بدنه تصمیم گیری شهر تزریق کند تا به سمت شهری در شان عش آل محمد(ص) داشته باشیم.

وی افزود: در خصوص مساله زیارت به نظر می رسد که زیارت همه اساس شهر قم است و مرگ و زندگی شهر قم زیارت است؛ اگر از زیارت صحبت می کنیم در واقع از این مساله سخن می گوییم که سنگ بنای این شهر را باید روی این اصل قرار دهیم.

در ادامه این نشست سه تن از اعضای این پنل شاهد مهندس ناصر مشهدی زاده کارشناس برنامه ریزی و فضاسازی شهری، محمود لولاچیان، مدیرعامل بنیاد ارشاد و رفاه امام صادق(ع) و دکتر مطهری نژاد پژوهشگر عرصه آینده پژوهی به ارایه بحث پرداختند. 

مهندس ناصر مشهدی زاده از اساتید و متخصصین برنامه ریزی شهری در ابتدای این پنل گفت: برنامه ریزی فرایند تفکری است که هدف آن بهبود رفاه جامعه است که دارای شش ویژگی است؛ قانون مندی، نظام مندی، هدفمندی و توانمندی و نهادمندی و ارزشمندی این شش ویژگی هستند.

وی افزود: ارزشمندی نیز سه ویژگی دارد؛ یعنی اصول ارزشی را برای تبیین یک جامعه اسلامی و دینی داشته باشیم؛ در قم به اصول ارزشی احترام بسیاری می گذارند و همچنین ارزش گذار هم هستیم ولی مشکل در ارزش گذاری ها است.

وی اظهارکرد: به عنوان مثال حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(ع) یک میراث عظیم فرهنگی چند بعدی است؛ باید در این شهر تمرین بهشتی بودن کنیم؛ در این رابطه باید سند چشم انداز قم را ترسیم کنیم تا آینده را به خوبی تعریف کنیم؛ در همین راستا باید سند برنامه ریزی نیز داشته باشیم.

مشهدی‌زاده اظهار کرد: یکی از مسایلی که باید به آن توجه کنیم آن است که باید برای آینده نیز میراث تولید کنیم که البته میراث علمی بسیار عظیمی در حال تولید است ولی متاسفانه تبلور خاصی در معماری و شهرسازی و... این شهر دیده نمی شود.

هویت‌شناسی از مهمترین عناصر برنامه‌ریزی شهری است
کارشناس برنامه ریزی و فضاسازی شهری اظهار کرد: هویت‌شناسی از مهمترین عناصر برنامه‌ریزی شهری است؛ ملاصدرا بیان می کند که هویت یک شخصیت و حافظه می طلبد که به اراده جمعی منجر می شود که متاسفانه این هویت متعالی این شهر به اراده منجر نشده است.

وی گفت: بر اساس این هویت باید مزیت تعریف کرد؛ مزیت های قم، مزیت های عادی نیست بلکه مزیت های ویژه است؛ مزیت نسبی آن است که تعداد اندکی از یک جامعه دارای یک سری مزیت هستند ولی مزیت نسبی به معنی منحصر به فرد بودن است؛ مزیت قم نیز یک مزیت ویژه است؛ مزیت قم، مزیت بین المللی است؛ از 5 میلیون جمعیت گردشگری که به ایران می آیند تنها 300 هزار نفر اروپایی بودند و بیش از 1 میلیون نفر آنها به قصد قم به ایران آمده اند؛در این عرصه باید بپذیریم که قم مقصد مجهزی نیست؛ امروزه بسیاری از گردشگران از کمبودهای سرانه گردشگری و حمل ونقل رنج می برند.

وی اظهارکرد: پس از شناخت این عناصر نوبت برنامه ریزی است که باید بر اساس مزیت های نسبی و ویژه، ظرفیت های نهاد را نیز در نظر بگیریم و نقشی برای همه آنها تعریف کنیم و در ادامه هر کدام از آنها را نیز پایش کنیم.

این کارشناس و پژوهشگر برنامه ریزی شهری اظهارکرد: شهردار یکی از شهرهای هلند بیان می کرد که نظریه احترام را از هراسموس حکیم هلندی را مبنای مدیریت این شهر با حضور مردمی از 120 ملیت قرار دادند؛ وی بیان می کرد که حتی احترامات خاصی به مسلمانان قائل می شویم؛ وقتی کتاب هراسموس را از وی تقاضا کردم وی برخورد سختی کرد و گفت که هر کدام از شهرهای شما ده ها عالم دارید و چه نیازی به هراسموس دارید.

وی گفت: فاصله بین تولید علم و فعالان صفی مهندسی شهری در قم بسیار زیاد است؛ در این شهر خوراک مناسبی در دسترس مهندسان و طراح شهری وجود ندارد؛ متاسفانه نظرات مراجع و ملاصدرا در زمینه طراحی شهری به ما نمی رسد و به همین جهت مدل های غربی برای ما الگو می شود؛ از زمانی که تخصص جایگزین حکمت شد از منبع حقیقت دور شدیم؛ ما از حکمت دور شدیم و باید به ما حکمت و دانش تولید شده ارایه دهید.

وی اظهارکرد: نکته بعدی آن است که افزایش ضریب ماندگاری در شهر باید با عناصری چون اقتصاد و تکنولوژی و.. دیده شود؛ یک بخش از این حرکت در عرصه ملی تعریف می شود؛ یعنی می خواهیم قم را به شهر ملی مبدل کنیم ولی این عرصه در شاخص های ملی حل نمی شود؛ شهر اسلامی باید در بستر یک ساختار اقتصادی و اجتماعی اسلامی شکل بگیرد.

مشهدی زاده یادآورشد: ضریب ماندگاری بایددر قم افزایش یابد؛ یعنی از 22 میلیون جمعیتی که در شاهراه طلایی است تنها 2 میلیون در قم می مانند و تنها 4 ساعت در قم می مانند؛ گروه های سنی و جنسی و اقتصادی و اجتماعی وارد این شهر می شوند که باید برای همه آنها خوراک داشته باشیم؛ باید حتی در شهر بازی هایمان نیز تاریخ و فرهنگ خود را بازسازی کنیم.

وی گفت: تعریف نقش و وِظیفه نیز در این عرصه حائز اهمیت است که باید پس از اعطای نقش ها، آنها را بررسی وضعیت کنیم؛ فرایند تحول و تفکر باید ادامه یابد؛ ابن سینا عاقل و معقول و تعقل را به عنوان مثلث حرکتی مطرح می کند که هر کدام از آنها نقشی خاص دارند؛ این بحث در اندیشه های ابن سینا و فارابی یعنی در برنامه ریزی شهری مطرح شده است؛ وقتی این بحث یعنی تقسیم بدنی شهری انجام شود می تواند به مطالبات تعریف شده و ساخت نهاد برسد.

کرامت زائران در عرصه ‏های مختلف حفظ شود
در ادامه این نشست دکتر محمود لولاچیان نیز گفت: بنیاد ارشاد و رفاه امام صادق(ع) به نیت مرحوم سید رضا برقعی ایجاد شد ؛ ایشان در سال 57 به حرم کریمه اهل بیت(ع) مشرف می شود و مشاهده می کند که زوار با حالت نامناسبی در صحن نشسته اند و سپس نامه ای در خصوص بسیج خیرین برای خدمت به زوار به امام می نویسد و امام نیز این حرکت را تایید و تاکید می کند.

وی افزود: این نامه منشا تشکیل بنیاد ارشاد و رفاه امام صادق(ع) شد؛ این حرکت، حرکتی اقتصادی در جهت رفاه زوار حرم حضرت بود؛ برخی از ساختمان که به حرم ملحق شود توسط مرحوم برقعی تملک شد که ایشان قصد داشت در آن مکان زائر سرا ایجاد کند که به دلیل قوانین موفق نشد ولی امروزه این بنیاد چهار هتل را در شهرهای زیاتی قم و مشهد و شیراز و.. خواهد ساخت و زائر سرا برای اقشار کم درآمد خواهد ساخت.

وی با اشاره به اقامت زائران حرم اهل بیت(ع) در زائر سرای صادقیه گفت: پس از افتتاح این هتل ها به دنبال روایتی می گشتیم که در سردرب هتل نصب کنیم؛ روایت استراحت گاه مومنین در خصوص شهر قم بسیار زیبا است که نشان دهنده این است که این شهر آرامشگاه و آسایشگاه است؛ اقامت در قم آرامش بخش است که این تجربه را باید انتقال دهیم.

مدیرعامل بنیاد ارشاد و رفاه امام صادق(ع) بیان کرد: 85 درصد زوار این مجموعه، خارجی به خصوص عرب هستند که با قصد زیارت نیز به ایران و قم وارد می شوند؛ این زوار، برنامه های مرتبی برای زیارت دارند؛ این حلقات مرتبط باید به خوبی سامان گیرد؛ همه ارگان های مختلف و کسانی که در قم فعال هستند باید در این عرصه وارد شوند؛ زمانی بود که از طلاب به عنوان راهنمای مذهبی با ما همکاری کردند که این کار تجربه بسیار خوبی بود.

وی گفت: مقام معظم رهبری همیشه در مباحث اقتصادی به پیوست های فرهنگی اشاره می کنند؛ این خدمت، سبقه اقتصادی دارد که کاملا با رویکرد فرهنگی دنبال می شود؛ در همین زمینه کار پژوهشی با عنوان اخلاق هتلداری با دارالحدیث انجام شد که امروز این کتاب و اثر به عنوان رفرنس در دانشگاه ها تدریس می شود.

وی افزود: امروزه شیعیانی از تانزانیا به قم می آیند و بر این عقیده هستند که عقد جوانان خود را در قم و در محضر جوانان اجرا کنند؛ اعتقاد داریم که اگر ارگان های دولتی موانع را حل کنند آینده بسیار خوبی خواهیم داشت که قوانین و موانع بروکراتیک از مهمترین این موانع هستند که اجازه سرمایه گذاری نمی دهند؛ مزیت هایی در زمینه هتلداری در شهر قم وجود دارد ولی اگر ارزش ملک را خارج کنیم هیچ سرمایه گذاری حاضر به هتلداری نیست زیرا این موانع بروکراتیک واقعا کاررا سخت می کند.

وی گفت: مراجع عظام تقلید جایگاه بسیار استثنایی در جهت حضور شیعیان در قم هستند و لبنانی ها علاقه خاصی به ملاقات با مراجع عظام دارند ولی این زمینه در شهر قم به سختی ایجاد می شود؛ علما نقش مهمی در هندسه ذهنی شیعیان دارند؛ مزیت های شهر تنها پارک آبی و احداث شاپینگ های مختلف نیست زیرا به حدی اولویت فرهنگی د راین شهر داریم که سایر موارد را در اولویت های بعدی قرار می دهد.

لولاچیان اظهارکرد: رفع موانع گردشگری با توجه به نمونه های موفق نیز قابل مقایسه است؛ باید به مساله ای مثل اربعین به عنوان یک الگوی بزرگ نگاه کنیم؛ اگر موانع را برداریم، مردم ما خودشان مشکلات را حل می کنند؛ در صنعت هتلداری عراقی ها در سالهای آینده از ما جلو خواهد زد زیرا آنها زمین های رایگانی در اختیار سرمایه گذاران قرار می دهد و حتی اهل سنت در کربلا هتل های بزرگ می سازند.

وی گفت: مبنای تصمیم گیری و برنامه ریزی و مهمترین کلیدواژه در صنعت میزبانی، کرامت است؛ این کرامت چه مقدار در برنامه ریزی های ما مورد توجه واقع می شود؛ باید در برنامه ریزی های خود بنگیریم که چه کرامتی برای زائر قائل هستیم؟ اگر این موانع برداشته شود خود مردم به طرز مناسبی این حرکت را جلوخواهند برد.

شهر آینده قم را در پارادایم حق مدار تعریف کنیم
در ادامه این پنل تخصصی مجید مطهری نژاد کارشناس آینده پژوهی اظهارکرد: بحث شهر و آینده باید از دو منظر مورد توجه واقع شود؛ در بحث اول باید به نگاه نظری توجه کرد و در بخش دوم به نگاه عملیاتی رسید.

وی افزود: می توان آینده شهر قم و گاهی شهر آینده قم را بررسی کرد؛ اگر به آینده شهر قم توجه کنیم می توانیم عناصری را به این شهر اضافه کنیم و مهیای تعریف نیازها و پاسخگویی به آنها شویم؛ در دیگر سوی می توان گفت که شهر آینده چه نوع شهری است و اگر بنا است که برای شهر قم، تعریفی از شهر آینده داشته باشیم می توانیم چنین تصوری را داشته باشیم؟.

وی تصریح کرد: برداشت اصلی این است که ظرفیت زیارت حرم حضرت معصومه(س) به بهترین شکل استفاده شود؛ اگر قرار باشد که طبق آیه کریمه قرآن کریم در خصوص شکر نعمت به شهر قم نگاه کنیم باید به شهر آینده توجه کنیم و باید جایگاه زیارت را در آینده تمدنی خود تصویر کنیم و در آینده تمدنی خود نیز باید نگاه رصد گرانه ای داشته باشیم و برنامه ریزی های خود را تغییر دهیم.

وی اظهارکرد: در پارادایم امروزی شهر آینده را همان نیومی می توان گفت که در عربستان در حال ساخت است؛ یک نگاه آینده نگاری تجدد نگار و مدرن را می توان ساخت ولی یک نگاه دیگر آن است که در نگاه به آینده یک پارادایم تمدنی و اسلامی را تعریف کنیم و شهر آینده ما تعریفی در این پارادایم حق مدار باشد.

مطهری نژاد اظهارکرد: عناصر دیگری نیز در این فضا بروز پیدا می کند و شهر، ماموریت بزرگ دیگری می یابد؛ وقتی در مشهد وارد می شویم از این مساله خرسند می شویم که متوسط حضور زائران در مشهد از دو روز گذشته است؛ وقتی در گذشته به افزایش حضور زائران توجه می شد راه دیگری برای حفظ و حضور بیشتر زائران درمشهد انجام شد یعنی امروزه مدعی می شوند که وقتی پدیده شاندیز و پارک های آبی در مشهد ایجاد شده است 1 روز به اقامت زائران اضافه شده است ولی هنوز مشخص نیست که این پروژه ها با چه هدفی ایجاد شده است.

مدیر سابق پژوهش های مسجد مقدس جمکران اظهارکرد: مشکل ما در شهرسازی این است که همیشه در همه پارادایم ها یک نماینده در برنامه ریزی استفاده می کنیم و این فضای تکثر و تشتت ما را دچار بهم ریختگی کرده است؛ امروزه همه ما در این شهر در حال گم شدن هستیم و نمی توانیم خود را پیدا کنیم؛ زمانی که همه عناصر این شهر به شکل مشتت شکل بگیرد فاصله های نسلی و اجتماعی را افزایش می دهد.

وی گفت: اگر بنا است در حوزه زیارت و با محوریت حضرت فاطمه معصومه(س) برنامه ریزی کنیم باید تعریف جدیدی برای شهر آینده داشته باشیم که باید مبتنی بر شهر حق مدار و پارادایم تمدنی داشته باشیم؛ ظرفیت های نماد سازی و شهر سازی و فضا سازی و رویدادسازی عظیمی در این عرصه وجود دارد.

وی اظهارکرد: باور داریم که شهر آینده قابل ایجاد و تعریف دارد و دست ما نیز در این عرصه خالی نیست؛ مشکل ما این بود که همیشه دچار یک عجله بزرگ بودیم؛ 150 سال به دنبال آن بودیم که راه تجدد را به شکل میانبر برویم ولی از این مساله غافل بودیم که این مساله نه مقدور و نه ضروری است؛ اگر نقش قم در مسیر تاریخی خود در گذشته و آینده خود در مسیر مهدویت را مرور کنیم ونقش زیارت را از این زاویه بازخوانی کنیم قطعا در این شهر نیاز نخواهیم داشت که همه چیز قرار دهیم که یک نیم روز به اقامت وی اضافه شود بلکه می توان با عناصر حقیقی به این هویت برسیم.

وی تصریح کرد: اگر بنا است که شهر مدرن آینده داشته باشیم به نیوم می رسیم؛ اگر نگاه حداقلی داشته باشیم به ایده واتیکان می رسیم؛ ولی اگر بنا باشد که شهر آینده را مبتنی بر پارادایم حق مدار تعریف کنیم شهر قم منزلی در مسیر سرزمین صالحان و ظهور خواهد بود؛ این منزلی که خود پیشرانی و زمینه سازی را جهت می دهد در قالب مهدویت نیز قابل تعریف است.

مطهری نژاد اظهارکرد: اگر به سمت شهر آینده در پارادایم حق مدار می رویم نباید به این فکر کنیم که باید از تکنولوژی ها دور شویم ولی این سوال واقع است که چراباید در همه عناصر شهری همه چیز غیر از آنچه خود ما هستیم باید باشیم؛ در اینجا فاصله بین حکیمان و متخصصان مشخص می شود که حکمای ما امروزه کمتر به این سمت می روند که این مبانی را به فرم و فن و سازه مبدل کنند.

وی گفت: مسجد آقابزرگ با همه سازه های دیگر ایران تفاوت های جدی دارد که باید مزیت های این مسجد بررسی شود؛ یکی عالمان بیان می کرد که این مسجد در زمان ملااحمد نراقی ساخته شده است و سیر زندگی انسان از عالم ذرع و رحم و دنیا و عالم برزخ در این مسجد تصویر شده است و همه لایه های آن نیز قابل تبین بود یعنی در ساخت تمام سازه این مسجد این فضای مفهومی کاملا مشهود است.

وی اظهارکرد: کبوترخانه اطراف میبد از جمله همین ساخت و سازهای همراه با پیوست فرهنگی است؛ این کبوترها جلوی اصراف های بسیاری را می گرفتند و حتی کودسال آینده را نیز تامین می کردند؛ سرامیک سازی بالای کبوترخانه برای عدم حضور مار ایجاد شده بود؛ وقتی به پشت بام رفتیم مشاهده کردیم که آب باران زمستانی و بهاری در اختیار کبوتران قرار می گرفت؛ متاسفیم که چرا این همه از گذشته اندیشمندانه خود دور شده ایم.

مطهری نژاد تصریح کرد: اربعین را نباید تنها به عنوان یک پدیده اجتماعی و مذهبی و سیاسی بنگریم؛ باید لایه های تام شدن نور تا حزب الله هم الغالبون را در مسیر اربعین مورد نظر قرار دهیم ولی در خصوص شهر قم باید به مساله صالحیت به عنوان زیربنای برنامه ریزی دقت کنیم.

انتهای پیام