«الف لام خمینی»؛ شروعی برای امام‌شناسی/ در زندگینامهنویسی بین‌المللی ضعف داریم
گروه ادب ــ در آئین رونمایی از کتاب «الف لام خمینی» بر اهمیت این اثر به عنوان آغاز امام‌شناسی و شناخت شخصیت نظری و عملی آن حضرت تأکید و ضعف‌های زندگینامهنویسی در کشورمان در عرصه‌های بین‌المللی تبیین شد.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ آئین رونمایی از کتاب «الف لام خمینی» عصر امروز دوشنبه 22 مردادماه با حضور حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق‌نوری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، حجت‌الاسلام مصطفی پورمحمدی، دبیر کل جامعه روحانیت مبارز و جمعی از اهالی قلم به همت مؤسسه خانه کتاب رونمایی شد.
حجت‌الاسلام ناطق نوری در آئین رونمایی از این کتاب با بیان اینکه معرفی شخصیتی مانند امام خمینی(ره) بسیار سخت است، گفت: جامعیت ایشان جمع اضداد است و شخصیت ایشان همانند امیرالمؤمنین علی(ع) بود، همانگونه که حضرت علی(ع) در موقع قضاوت بسیار قاطع بود و وقتی قضاوت می‌کرد، عادل بود، موقع جنگ همچون شیر غرش می‌کرد و در مواجهه با کودکان یتیم بسیار مهربان و دلسوز بود. آن حضرت هنگامی که لازم بود با‌عاطفه و مهربانی برخورد می‌کرد و در زمان لازم شجاع و قاطع بود. امام نیز چنین بود.
وی در ادامه افزود: بخش اعظمی از کتاب «الف لام خمینی» را مطالعه کردم. در بین کتاب‌هایی که در این زمینه خوانده‌ام، این کتاب دارای قلم زیبا و روان است که مخاطب را برای مطالعه ترغیب می‌کند. متن تاریخ در این کتاب به صورت مستند و با ذکر منابع ارائه شده و به ابعاد و جنبه‌های مختلف زندگی امام نیز اشاره شده است. همچنین ابعاد وجودی، فقهی، فلسفی، عرفانی و اخلاقی امام خمینی نیز به خوبی و با جذابیت بیشتر تبیین شده است.
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام عنوان کتاب را جالب خواند و بیان کرد: در نامگذاری این کتاب حروف مقطعه قرآن به کار رفته که نشان از اسرار نهفته در آن دارد و همچنین نشان‌دهنده این است که امام خمینی(ره) شخصیتی جامع و سرّ تاریخی است که به آسانی همه ابعاد وجودی‌اش قابل شناخت نیست و شناخت تمامی این ابعاد با گذر زمان ممکن می‌شود. شخصیت امام به گونه‌ای بود که بسیار هوشمند و عقلانی رفتار می‌کرد. یکی از شعارهای مجاهدین خلق انحلال ارتش بود. امام پس از پیروزی انقلاب وقتی به کشور برگشت، بسیار هوشمندانه از ارتش خواست که لباس‌هایشان را بپوشند و درجه‌هایشان را بزنند و به سرکار خود بازگردند.
این عضو تشخیص مصلحت نظام عنوان کرد: در شرایط جنگ که مردم با کوپن، ارزاق و مایحتاج خود را دریافت می‌کردند و همزمان بمباران‌هایی در شهرها می‌شد و بسیاری از جوانان شهید می‌شدند و مردم عزیزان خود را از دست می‌دادند، اما باز هم به امام عشق می‌ورزیدند، این موضوع یک نکته درس‌آموز و ارزشمند است، اما متأسفانه امروز به خاطر عملکرد ما اعتماد مردم کم شده است و امروز مشکل اصلی ما مشکلات داخلی است؛ چرا که تا حدی توانسته‌ایم بر مشکلات خارجی غلبه کنیم و در حوزه مشکلات داخلی نیز باید تلاش بیشتری کرد.
حجت‌الاسلام پورمحمدی نیز در ادامه عنوان کرد: پس از چهل سال صحبت کردن از امام خمینی(ره) بسیار خوب است، هر چند در این دقایق کوتاه نمی‌توان به همه مباحث پرداخت. اما باید گفت که امام خمینی(ره) به حق، کلمةالله و روح الله بود. همانگونه خداوند در قرآن می‌فرماید، یک درخت پاک‌نهاد بود.
وی افزود: شخصیت نظری امام خمینی فوق العاده است. وی یک فیلسوف با قامت فیلسوفانه عمیق و صاحب نظر است. شخصیتی صاحب مسلک در عرفان است و در جوانی کتاب‌هایی دارد که درسی است و نیازمند استاد است تا آموزش دهد. در شرایط خاص زمانی خود که جزء علوم حاشیه‌ای محسوب می‌شد، امام در قله فلسفی و عرفانی قرار می‌گیرد و در عرصه صاحب‌نامان، صاحب اصول نام‌آور بود و وی را می‌توان قله اصولی‌ها دانست. در هر عرصه‌ای جایگاه عالی را احراز کرده و نظریه‌پرداز نفقاد و در جهاتی نیز مؤسس بود و در واقع مستجمع حوزه نظری بود که خود حکایت از علو جایگاه نظری و فکری امام دارد.
پورمحمدی با بیان اینکه چه عواملی سبب شد که امام، امام شود، گفت: امام خمینی(ره) به آنچه باور داشت، عامل نیز بود، با خدایش و مردمش صادق بود و در ابعاد عملی و نظری قله بود و هم اکنون شاهد این تلألوها و نورافشانی‌ها در عرصه‌های مختلف هستیم و هنوز در حجاب معاصرت به سر می‌بریم و زمان باید بگذرد تا شخصیت امام نشان داده شود.
وی تصریح کرد: امام را باید تازه شناخت. همانطور که درباره امام معصوم(ع) به امام شناسی نیازمندیم، در این زمینه نیز باید سیر امام شناسی را طی کنیم و گامی که هدایت الله بهبودی در این زمینه با قلم روان خود درباره شخصیت نظری و عملی امام(ره) برداشته و با اسناد متقن آن را به صورت جذاب و پرکشش بازگو کرده است، ارزشمند است. این کتاب به اندازه‌ای برای من جذاب بود که آن را طی 15 – 20 روز مطالعه کردم؛ از این رو به نظرم این کتاب شروع راه برای امام‌شناسی است.
وی در ادامه مطالعه کتاب «20 تغییر بزرگ در جهان تا سال 2050» توصیه کرد و گفت: در این کتاب مقاله‌ای به نام «باور نکردنی اما واقعی» چاپ شده که در بخشی از آن آمده است: تحولات دین‌مدارانه جهان قطعی است، از سال 1900 به بعد حدود 24 درصد جمعیت جهان بی‌دین بوده‌اند و این حرکت بی‌دینی تا 1963 ادامه می‌یابد که در این زمان جمعیت بی‌دین دنیا به 12 درصد و جمعیت کافر به حدود 13 درصد می‌رسد. براساس این مقاله جمعیت مسلمانان در آن زمان 16 درصد بوده و سیر نزول بی دینی و کفر به شدت پایین است اما در سال 2050 بی‌دین‌ها حدود 6 درصد و کافرها حدود 7 درصد و مسلمانان 30 درصد می‌شوند در حالی که در 1970 مسلمانان حدود 17 درصد بوده‌اند.
وی یادآور شد: براساس بررسی‌ها و تحلیل‌ها در این مقاله، فرهنگ و اقتصاد دنیا در حال تحول عظیم است و یک انسان تمدن‌ساز است که می‌تواند هم عامل این تحولات و هم بر موج این تحولات سوار شود تا بتواند آینده دیگری برای بشریت رقم بزند. اگر امروز انقلاب خمینی را بشناسیم و به نسل جوان بشناسانیم، می‌توانیم به تحولات بیشتر امیدوار باشیم و آینده تحولات جهان در گرو فرازمانی و فراتاریخی فهم امام است.
حجت‌الاسلام رسول جعفریان، رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در ادامه این مراسم گفت: بعد از پیروزی انقلاب، تاریخ انقلاب را مورد توجه قرار دادیم و چندین مؤسسه ایجاد شد که تاریخ انقلاب را تدوین کند و هر یک با دیدگاه و رویکرد خاصی این کار را آغاز کردند که برخی از آنها تحلیل رفتند. در بین مراکز باقی‌مانده، مرکز اسناد با فراز و نشیب، کارهایی را انجام داده است، مؤسسه مطالعات تاریخی سال‌هاست به دلیل در اختیار داشتن اسناد بسیاری که از قبل از انقلاب به ارث رسیده، به صورت منظم به انتشار مجله‌ای می‌پردازد.
وی افزود: در حاشیه اینها حوزه هنری نیز به صورت مؤثر کارهایی را انجام می‌دهد و چندین شخصیت مانند هدایت‌الله بهبودی در این مرکز شاخص هستند. اما دانشگاه‌ها نقشی در زمینه تدوین تاریخ انقلاب ندارند. هر چند برخی دانشگاه‌ها رشته تاریخ انقلاب اسلامی و یا تاریخ جنگ را تشکیل داده‌اند، اما در دانشگاه‌های غرب مجموعه‌های عظیمی در حوزه تاریخ‌نگاری انقلاب و ... شکل گرفته است.
جعفریان ادامه داد: در گذشته برخی اساتید می‌گفتند از یک ماجرا باید 70 -80 سال بگذرد و بعد به تاریخ‌نگاری آن پرداخت که اکنون این‌گونه نیست و اگر به مفهوم قبل بخواهیم عنوان کنیم؛ انشاهای سیاسی می‌نویسیم، نه تاریخ‌نگاری. وقتی تاریخ را سیاسی می‌نویسیم، محبوبیت در میان نسل جوان کمتر می‌شود؛ چرا که آنها دلدادگی به کسانی دارند که تاریخ آنها را نوشته‌اند؛ از این رو باید با نگاه دیگری باید تاریخ را جذاب‌تر کنیم.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در ادامه بیان کرد: سطح کار پژوهشی ما در سطح دانشی است که از تاریخ داریم. در دوره صفوی چندین کار تاریخ‌نگاری بسیار خوب داشتیم، در دوره قاجار نیز چند کار تاریخ‌نگاری درجه یک انجام شد، اما در دوره پهلوی افت شدیدی در این حوزه داشتیم. وقتی حکومت در این کار دخالت کند، کار ضعیف می‌شود؛ از این رو معتقدم کتاب بهبودی ادامه همان سنت تاریخ‌نگاری ما در دوره‌های موفق است که با ارجاعات و اسناد بهتر همراه شده است. البته این کتاب زندگینامه امام نیست، بلکه تاریخ انقلاب بر محور امام است.
وی ادامه داد: ما سطح دانش تاریخی نداریم و تاریخ‌نویسی ما بین‌المللی نیست. تاریخ آموزش می‌خواهد. زمانی افرادی مانند عباس اقبال و زرین‌کوب این حوزه را به سمت حرفه‌ای شدن پیش بردند، اما امروز دانشگاه‌های ما در این زمینه چندان موفق نیستند. سبک زندگینامهنویسی ما سبک کتاب‌های تراجم قدیم است، در حالی که کارهایی که امروز در دنیا در حوزه زندگینامهنویسی می‌شود، به لحاظ زندگینامهنویسی از جنس دیگری است و محور بر شخصیت فرد است، اما در کتاب «الف لام خمینی» شخصیت فکری و سیاسی امام محور است و وجود ندارد.
وی در ادامه عنوان کرد: امیدوارم هدایت‌الله بهبودی بتواند از این مجموعه یک زندگینامه بنویسد. در سالی که به نام امام علی(ع) نامگذاری شده بود، شاید بیش از هزار کتاب به چاپ رسید، اما هنوز هم معتقدم در بین این همه کتاب، یک کتاب مفید که دیدگاه‌ها، تفکرات و مناسبات امام علی(ع) را به‌درستی بیان کند، نداریم. کتاب «الف لام خمینی» نیز به اعتقاد من نقص‌هایی دارد؛ چرا که نویسنده درگیر اسناد است، هر چند توجه به اسناد نیز اهمیت دارد، اما به مواردی کمتر پرداخته شده است، از این رو باید ریشه‌های فکری امام در مقاطع مختلف استخراج شود تا بفهمیم این مبانی از کجا شکل گرفته است.
حجت‌الاسلام والمسلمین جعفریان گفت: نویسنده زحمات زیادی برای نگارش این کتاب متحمل شده، اما باید عنوان کرد هنوز در آغاز راه هستیم و باید آثار زیادی در این حوزه بنویسیم و در این زمینه ذائقه مخاطب امروز را نیز مورد توجه قرار دهیم.
علیرضا کمری، نویسنده و پژوهشگر حوزه تاریخ انقلاب اسلامی نیز با اشاره به عنوان کتاب گفت: به نظر می‌رسد عنوان کتاب تلمیحی از حروف مقطعه قرآن باشد، این حروف از متشابهات قرآنی است و شاید بتوان آن را دلیلی بر رمزوارگی آن دانست و از سوی دیگر «الف لام» به اسم استعلام بخشیده و تشخص می‌دهد؛ از این رو این عبارت در عنوان کتاب هم نشان از ابهام و هم پیدایی دارد.
وی افزود: توجه این کتاب به جهان کثرت بوده و به عالم عینی و زندگی و زمانه امام خمینی برمی‌گردد. هیچ زندگینامه‌ای بدون زمینه و زمانه تاریخی ممکن نیست و این دو ترکیب و تلفیق می‌شود. از این رو این کتاب را می‌توان در میان زندگی‌نامه‌ها جای داد، زندگینامهنویسی کار سهل و ممتنعی است؛ چرا که امام شبیه هیچ کس نیست و این کار را دشوار می‌کند. معمولاً زندگی‌نامه‌ها در سیالیت بین دنیای تاریخ و ادبیات زمان حال هستند، ادبیات در این کتاب نقش خلاق معناآفرین ندارد و نگرش و نگارش تاریخی بر مبنای اسناد محدود بوده است و ابهاماتی که در کتاب‌های دیگر وجود داشت، در این کتاب برطرف شده است.
کمری گفت: کتاب «الف لام خمینی» کتابی وفادارانه و مومنانه نسبت به امام است، به این دلیل طرز نگارش و زبان متن اهمیت خود را نشان می‌دهد. همچنین پیکره و معماری و مهندسی متن، فصل‌بندی‌ها، عنوان‌گذاری و ... همه در سر جای خود است و با متن جمع و جور و مرتبی مواجهیم و شیوه نگارش آن نیز موجز است که باید تعلیقاتی بر آن افزوده شود، البته خوب است کتاب مختصری برای نسل عجول نوشته شود، همچنین این کتاب تا پیروزی انقلاب را شامل می‌شود که باید جلد دومی از پیروزی انقلاب تا رحلت امام خمینی(ره) نیز تدوین شود.
نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل خانه کتاب در بخش دیگری از این آئین درباره چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی(ره) گفت: این مناسبت فرصت خوبی است که زندگانی بنیانگذار انقلاب اسلامی بر پایه منابع و اسناد متقن، منتشر شود؛ از این رو خانه کتاب در همین راستا کتاب‌هایی را چاپ و منتشر کرده و یا از آنها رونمایی خواهد کرد.
وی افزود: در کتاب «الف لام خمینی» سیمای مردی فیلسوف به نگارش درآمده است. مردی که نباید نگاه تک بعدی به شخصیت وی داشت، بلکه باید همه‌جانبه بررسی کرد. امام خمینی(ره) فقیهی بزرگ و فیلسوفی ارزشمند و عارفی سترگ بود و در جنبه‌های مختلف نگاه متفاوت و جدیدی داشت و این نگاه جدید را می‌توان در فلسفه، عرفان، ادبیات و ... دید.
حسینی‌پور ادامه داد: امام خمینی(ره) حکیمی جامع و عالمی با آگاهی گسترده به همه علوم بود که در این اقیانوس بیکران، هرکس به اندازه ظرفیتش باید از آن بهره بگیرد.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب تصریح کرد: نویسنده این اثر نیز شخصیتی فرهنگی و خوشنام در عرصه تاریخ و ادبیات است که در گذشته تدوین کتاب «شرح اسم» را از وی شاهد بودیم و اکنون کتاب «الف لام خمینی» به نگارش درآمده است. این نویسنده در کار تحقیقی، بر منابع اصیل و موثق تکیه کرده و احساسی برخورد نکرده است.
در پایان این مراسم از کتاب «الف لام خمینی» رونمایی شد و با اهدای هدایایی به نویسنده، از تلاش‌های وی در نگارش و تدوین این اثر تجلیل و قدردانی شد.
انتهای پیام
