خُطُوات؛ سیاست شیطان
گروه معارف- بر اساس آیه 168 سوره بقره، وسوسه‌های شیطان، انسان را قدم به قدم در پشت سر خود به پرتگاه می‌کشاند. شیطان و تمام دستگاه‌های شیطانی و آلوده برای اجرای نقشه‌های شوم خود، از همین روش خطوات (گام به گام) استفاده می‌کنند.
به گزارش ایکنا از اصفهان، آیه 168 سوره بقره می‌فرماید:«يا أَيُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلالاً طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ؛ ای مردم! از آنچه در زمین، حلال و پاکیزه است بخورید و از گام‌های {وسوسه‌انگیز} شیطان پیروی نکنید، به راستی او دشمن آشکار شما است».
از ابن عباس نقل شده است: بعضی از طوایف عرب (همانند ثقیف، خزاعه و ...) قسمتی از انواع زراعت و حیوانات را بدون دلیل بر خود حرام کرده بودند و حتی تحریم آن را به خدا نسبت می‌دادند. آیات فوق نازل شد و آنان را از این عمل ناروا بازداشت.
نخوردن نابجا، از گام‌های شیطان است
«حلال» چیزی است که ممنوعیت شرعی نداشته باشد و «طیب» به چیزهای پاکیزه گفته می‌شود که علاوه بر نداشتن ممنوعیت شرعی، موافق طبع سالم انسانی است و نقطه مقابل آن «خبیث» است که طبع آدمی از آن تنفر دارد. اسلام همواره مردم را به بهره‌برداری از نعمت‌های پاک و حلال سفارش نموده، با هر گونه رهبانیت و زهد بی‌جا مبارزه می‌کند؛ از این رو هم خوردنی‌های ناسالم را از شیطان می‌داند (يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ) و هم نخوردن نابجا را گام شیطان معرفی می‌کند (يا أَيُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلالاً طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ).
اسلام به زندگی مادی انسان توجه کاملی دارد و در رأس آن، نیازهای غذایی است که در این‌باره ده‌ها آیه و صدها روایت آمده است. یکی از وظایف انبیا نیز بیان خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های حلال و حرام برای مردم است. قرآن معمولا در کنار اجازه مصرف، شرطی را بیان کرده؛ اینجا می‌فرماید:«...کُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلالاً طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ...» در جای دیگر می‌فرماید:«...کُلُوا وَ اشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدينَ؛ از روزی خدا بخورید و بیاشامید، ولی در زمین فساد نکنید» و در جای دیگر می‌فرماید:«...فَکُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقيرَ؛ پس از آن بخورید و به درمانده فقیر نیز بخورانید». در آیه دیگر می‌فرماید:«...کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا...؛ بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید».
حرام بودن غذاها دلیل می‌خواهد، نه حلال بودن آنها
این آیه دلیل بر این است که اصل اولی در همه غذاهای روی زمین، حلال بودن است و غذاهای حرام جنبه استثنایی دارد. بنابراین حرام بودن هر چیز دلیل می‌خواهد، نه حلال بودن آن. نتیجه آنکه: هر غذایی که ممنوعیت آن با دلیل صحیح ثابت نشده، تا هنگامی که منشأ فساد و ضرری برای فرد و اجتماع نباشد، طبق آیه شریف، حلال است.
عبارت «لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ» در چهار جای قرآن مجید آمده که دو مورد آن درباره استفاده از غذاها و روزی‌های الهی است. در واقع به انسان هشدار می‌دهد که این نعمت‌های حلال را در موارد نامناسب مصرف نکند و آنها را وسیله‌ای برای اطاعت و بندگی قرار دهد، نه طغیان و فساد در زمین!
شیطان از روش خطوات (گام به گام) استفاده می‌کند
جمله «خطوات الشیطان» (گام‌های شیطان) به یک مسئله دقیق تربیتی اشاره دارد و آن اینکه، انحراف‌ها و تبه‌کاری‌ها بیشتر به طور تدریجی در انسان نفوذ می‌کند، نه به صورت دفعی و فوری؛ برای مثال آلوده شدن به مواد مخدر و قمار و شراب مراحلی دارد: نخست تماشاچی یکی از این صحنه‌ها است و انجام این کار را ساده می‌شمرد. گام دوم، شرکت تفریحی در قمار (بدون برد و باخت)، یا استفاده از مواد مخدر برای رفع خستگی یا درمان بیماری و مانند آن است. گام سوم، استفاده از این مواد به مقدار کم و به قصد ترک آن است. سرانجام گام‌ها یکی پس از دیگری برداشته می‌شود و شخص، یک قمارباز حرفه‌ای یا معتاد خطرناک می‌گردد. وسوسه‌های شیطان نیز معمولا به همین صورت است، انسان را قدم به قدم در پشت سر خود به پرتگاه می‌کشاند. شیطان و تمام دستگاه‌های شیطانی و آلوده برای اجرای نقشه‌های شوم خود، از همین روش خطوات (گام به گام) استفاده می‌کنند؛ لذا قرآن می‌گوید: از همان گام اول باید به هوش بود و با شیطان همراه نشد.
کارهای خرافی و بی‌منطق، خطوات شیطان است
این نکته نیز قابل توجه است که در احادیث اسلامی، کارهای خرافی و بی‌منطق، خطوات شیطان معرفی شده است. در حدیثی آمده: مردی قسم یاد کرده بود فرزند خود را (برای خدا) ذبح کند. امام صادق(ع) فرمود:«این از گام‌های شیطان است». در حدیثی دیگر از امام باقر(ع) می‌خوانیم:«هر سوگندی به غیر نام خدا باشد، از گام‌های شیطان است».
در آخر می‌فرماید:«إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ»؛ دشمنی خود را به وسیله دعوت به معصیت آشکار می‌کند. دلیل اینکه فرمود: دشمن آشکار است، یا به علت دشمنی او از روز اول با آدم است یا به سبب این است که زشتی دستورات او همچون قتل و جنایت و تبه‌کاری برای همه آشکار است و همه می‌دانند این‌گونه برنامه‌ها از جانب یک دوست نیست و یا به دلیل این است که شیطان، به صراحت از دشمنی خود با انسان خبر داده است:«لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعينَ؛ همه را گمراه می‌کنم»؛ لذا بارها در قرآن، از شیطان به عنوان دشمن آشکار انسان یاد شده است.
پیام‌ها
-بهره‌برداری از آنچه در زمین است، برای همه انسان‌ها جایز است و انسان نباید خود را از بهره‌برداری از آنچه خدا حلال کرده، محروم کند؛ لذا اسلام با برخی ریاضت‌ها مخالف است.
-تکالیف منحصر به مؤمنان نیست.
-بهره‌گیری از محرمات و چیزهای پلید و ناپاک، پیروی کردن از شیطان است.
-نیازهای طبیعی بشر، زمینه‌ای برای انحراف و تسلط شیطان است. باید ضمن تأمین نیاز، به لغزش‌های آن توجه داشت.
-شیطان برای انحراف انسان‌ها، از راه‌های گوناگون استفاده می‌کند (خُطُواتِ الشَّيْطانِ). آوردن خطوات به صورت جمع، به راه‌ها و وسایل متنوع نیرنگ شیطان اشاره دارد.
منبع: تفسیر همراه با تلاوت نور(1)، گروه تخصصی تفسیر قرآن، ستاد عالی هماهنگی و نظارت بر کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور.
انتهای پیام
